Vluchten omwille van de kinderen - Achtee Al Yussef

Achtee Al Yussef is econoom. Hij volgde middelbare school in Syrië en studeerde daarna aan de VUB. Hij is van Koerdisch-Syrische komaf.

Logischerwijs heerste er op de wake een te neergeslagen sfeer. Maar de bedrukte gezichten, bij oud en jong, waren niet het gevolg van de rouw om het gestorven familielid: hij had een mooie leeftijd bereikt en de dood was een verlossing voor hem. Dat ik de oorzaak van de droefenis ergens anders moest zoeken, bleek toen ik tot het besef kwam dat ik op de dodenwake veel bekende gezichten uit Syrië tegenkwam, waar ik niet meteen een naam op kon plakken. Telkens stelde ik de vraag hoe lang zij al in Europa waren en het antwoord was gemiddeld één jaar.

Ik zag bijvoorbeeld nonkel Latief, mijn vroegere leraar natuurkunde, die naast zijn job op school ook nog een inkomen had uit privélessen en daardoor naar Syrische normen een behoorlijk welgesteld man was. Nonkel Latief herkende me niet meteen maar zodra hij doorhad wie ik was, zette hij zich direct naast me. Het duurde niet lang vooraleer het gesprek over zijn komst naar Europa ging. “Ik moest mijn kinderen volgen”, verklaarde hij. “Ze zijn allemaal naar hier gevlucht.” Zodra hij zijn verblijfsvergunning op zak had, boekte hij een reis naar Syrië om te zien of het er weer veilig was om te wonen. Maar dat bleek allerminst het geval. Hij vertelde me letterlijk: “Er was verdomme niks meer. De enige keuze die ik had, was terugkeren naar Duitsland. Terug naar mijn familie."

Het verhaal klinkt veel Syrische vluchtelingen waarschijnlijk bekend in de oren: een hele familie die een zoon of dochter die al eerder emigreerde volgt naar Europa. Nonkel Latief volgde in dit geval zijn zoon, die zich jaren geleden al in Duitsland vestigde en er een eigen zaak heeft. De verhuis van de rest van de familie gebeurde maar recent. Twee zonen konden hun ingenieursstudie niet verderzetten door de instabiliteit in Syrië. Zij vluchtten naar Duitsland om hun studies te hervatten. De oudste zoon, Shapal, een neuroloog, volgde de rest van de familie.

Voor iemand als Shapal was migratie naar Europa misschien wel een optie, maar dan wel op de voorwaarde dat hij zijn beroep verder kon uitoefenen. Naar hier komen zonder dat zijn diploma officieel als volwaardig erkend werd, was uit den boze. Dat gold voor Shapal maar ook nog voor duizenden anderen. Djuan, een vroegere vriend en een geniale medestudent, ontvluchtte het land enkele maanden voor hij zijn specialisatie in gynaecologie had afgerond. Niet omdat hij daarvoor koos, maar omdat die laatste studiemaanden voltooien gewoonweg niet meer kon. Een neef en een nichtje studeerden respectievelijk architectuur en geneeskunde in Aleppo (nu herschapen in een puinhoop) en Raqqa, de huidige hoofdstad van IS. Beiden hebben Syrië verlaten voor hun toekomst, om hun studies verder te zetten. Nog iemand anders, Fathi, een ondernemer, stuurde uit bezorgdheid direct na de start van de onlusten zijn familie en zijn kapitaal naar Duitsland. Hij volgde hen zodra ook hij geen hoop meer zag.

Dit zijn maar een paar voorbeelden van mensen die er in normale omstandigheden nooit aan zouden denken om zomaar naar hier te vluchten. Een zin die je vaak hoort, is: “we doen het voor onze kinderen.” Probeer het je zelf eens voor te stellen: je bent geschoold, behoort tot de middenklasse en binnen enkele jaren dreigen je kinderen een minderwaardige diploma te hebben en wacht hen een levensstandaard die een stuk lager ligt dan de middenklasse. Schrijnende cijfers over Syrische schoolkinderen liegen er niet om. Volgens Unicef zijn er ruim 700.000 Syrische kinderen in Turkije, Libanon en Jordanië die geen onderwijs krijgen omdat de schoolbanken overvol zitten. Als daar niets aan gedaan wordt, heeft Syrië binnen de kortste keren zijn eigen, verloren generatie.

Hoeft het dan te verbazen dat veel Syriërs geen toekomst meer zien in de regio? De bevolking van Libanon groeide op amper vier jaar tijd met een kwart, een direct gevolg van de stroom van Syrische vluchtelingen. In totaal zijn al vier miljoen Syriërs naar de buurlanden gevlucht. Ongeveer 7 miljoen mensen zijn ontheemd in het land zelf. Omdat hulporganisaties en de gastlanden slechts geringe bijstand verlenen, doen veel Syriërs een beroep op hun spaarcenten. Als dat op is, verkopen ze hun bezittingen voor een appel en ei om medicijnen te kunnen betalen, om hun kinderen naar school te kunnen sturen en ja, ook om ervoor te zorgen dat ze kunnen eten. Als je dan een smokkelaar vindt die je voor een prijsje de grens over helpt, dan hoef je geen twee keer na te denken. Dan vlucht je weg van de oorlog, naar een toekomst die misschien onzeker is, maar tenminste niet hopeloos.

Zo is nonkel Latief een atypisch immigrant/vluchteling. Hij weet maar al te goed dat hij in Duitsland niet over dezelfde luxe zal beschikken die hij vroeger in Syrië had. Als zestigplusser zal hij het moeilijk hebben een job te vinden met hetzelfde aanzien. Ook zijn koopkracht zal dalen, want hij zal nooit hetzelfde inkomen hebben. Hetzelfde geldt voor Djuan, maar hij overweegt om een aantal jaren extra te studeren, zodat hij een gelijkwaardig diploma bezit. Ook de neef en het nichtje zouden graag hun studies verderzetten, liefst in Engeland. Als dat niet lukt, plannen ze om in één jaar de taal leren in een ander westers land met goed onderwijs.

Het zijn mensen met dergelijke verhalen aan de poorten van fort Europa, allemaal op zoek naar een hoopvolle toekomst, laat staan dat ze vluchten voor hun levens. En dat aantal zal alleen maar toenemen zolang het probleem niet bij de wortels wordt aangepakt. Tot de hopeloos verdeelde politici van uit hun schulp kruipen en een einde maken aan dat drama, moeten we eerst de realiteit van deze vluchtelingen erkennen zoals ze is. Een realiteit van een zinkende middenklasse en verdwaalde generaties. Een uitdaging die niet gebaat is met paniekzaaierij maar met realisme. Laten we het dus niet met een wegwerpgebaar hebben over ‘de vluchtelingen’, maar over Djuan en Shapal en Fathi en nonkel Latief.