Fotoreportage: zo leven de Rohingya-vluchtelingen in Bangladesh

Het is een druilerige en grijze ochtend. Half ingedommeld scheur ik achterin een tuktuk langs de hoofdweg tussen Cox's Bazar en Teknaf. Ik merk wat ambulances op en een wagen van UNHCR, het vluchtelingenagentschap van de VN.

Wat verderop staat een hoop nieuwsgierige mensen rond een gestrande vissersboot. Ik kom dichterbij; het wordt al snel duidelijk dat dit een van de boten is waarmee de Rohingya de gevaarlijke tocht vanuit Myanmar hebben ondernomen, dwars over de Naf-rivier die de grens vormt met Bangladesh. De boot is half ondergelopen en gevuld met wat restanten van persoonlijke bezittingen. De eigenaar is gevlucht uit angst om opgepakt te worden voor smokkel en van de vluchtelingen is ook geen spoor meer.

In deze boot weerklinkt het verhaal van de Rohingya. Hier begint mijn reis. 

Veel tijd krijg ik niet om het beeld te laten bezinken. Een paar kilometer verderop liggen de kampen al. Duizenden mensen wandelen langs de kant van de weg. Ze dragen waterkannen, zeilen, kippen, bouwmateriaal en allerlei andere zaken die ze gebruiken om een tijdelijk bestaan uit te bouwen. Zelfs kleine kinderen van een jaar of zeven worden aan het werk gezet. Behendig zigzaggen ze tussen de mensenmassa en ontwijken ze het gevaarlijke verkeer.

Maar dan gebeurt het. Een meisje wordt geraakt door een voertuig dat voorbij scheurt. Kermend en bebloed valt ze neer. De chauffeur rijdt door alsof er niets aan de hand is en de mensenmassa loopt verder. Slechts enkelen stoppen om het meisje te helpen, of wat daarvoor moet doorgaan tenminste. Ze proberen haar op te tillen aan haar benen en armen en slepen haar mee. Ontsnapt aan vervolging in haar eigen land, gegrepen door het verkeer in haar toevluchtsoord. 

Vlak voor de stad Teknaf verlaten we de grote baan. We nemen de weg langs de Naf-rivier. Van hieruit kan je heuvels van Myanmar heel duidelijk zien liggen. Dit is waar de Rohingya zwemmend of per boot oversteken. 

We houden halt aan de rand van een bos. Hier bevindt zich een onofficieel kamp waar de mensen die recent zijn aangekomen verblijven. Een zee van zwarte zeilen die dienst doen als tenten, en kinderen die naakt en blootvoets door de modder rennen. Het doet me denken aan de Jungle van Calais, waar ik vorig jaar was. Maar dan tien keer erger.

Ik trek het Kutupalong-vluchtelingenkamp, want daar ben ik aangekomen, verder binnen. Mensen verdringen zich om me heen om hun verhaal te vertellen. Afgehakte benen, kogelwonden, brandwonden en wonden van geseling. Iedereen wil geïnterviewd worden en zijn beklag bij me doen. Ik weet niet waar te beginnen.

Tumult. Een man slaat met een stok in op de menigte; een oudere vrouw valt. Dit is hoe de voedselverdeling hier verloopt: door vrijwilligers die zich machtig voelen met een stok in de hand. Ze proberen ‘orde’ te scheppen in de menigte die wacht op hulpgoederen. 

Naast de vrijwilligers wordt ook het leger ingezet. Een soldaat slaat verveeld rond zich heen terwijl kleine kinderen zich uit de voeten maken. Een klein jongetje klampt zich angstig vast aan zijn vader. Hoogstwaarschijnlijk heeft hij al eens kennis gemaakt met de zwaaikunsten van deze soldaat.

Het takenpakket van de soldaten gaat verder dan slaag uitdelen. Sinds de houding van de Bengaalse overheid tegenover de Rohingya ten goede is veranderd, coördineren zij ook mee de voedselverdelingen. Anderen staan aan de grens om de stroom tegen te houden. Vaak raden ze de vluchtelingen die ze terugsturen aan om 's nachts terug te komen, wanneer er niemand op post is. Er wordt een gedoogdbeleid gevoerd.

Met meer dan een half miljoen zitten de Rohingya opeengepakt op de kuststrook langs de Naf. Het is dan ook bijna onmogelijk om iedereen van genoeg voedsel te voorzien. 

Een uitgemergelde vrouw heeft de kracht niet meer om zelf te wandelen; ze wordt door haar zonen in een deken gedragen. Ondervoeding tiert welig in de vluchtelingenkampen van Bangladesh.

Een pick-uptruck vol hulpgoederen passeert en een paar studenten uit de hoofdstad hijsen me aan boord. Door het kamp manoeuvreren is niet zo makkelijk. De vele heuvels, modderpoelen en de mensenmassa bemoeilijken de tocht. Gelukkig duwt een groep Rohingyakinderen ons vooruit wanneer we onderaan een heuvel vast komen te zitten.

De meeste vluchtelingen hier zijn trouwens vrouwen en kinderen. Volgens UNICEF zitten er zo’n 340.000 kinderen in de kampen. De schooltjes zitten vaak overvol. Honderden kinderen die toch iets van onderricht proberen te krijgen in een kleine ruimte. Je kan je de benauwing en de drukte voorstellen, net als de kwaliteit van het onderwijs: zeer ondermaats of zelfs onbestaande.

Lokale boeren hebben een geit geschonken aan een weeshuis voor Rohingya-kinderen in de buurt van het kamp. Vanavond zullen ze het samen opeten. 

De verantwoordelijke van het weeshuis roept een paar kinderen bijeen en samen slachten ze het geitje. Ze staan errond en kijken terwijl het bloed weggutst. Dit is niet de laatste keer dat ik hier de dood te zien krijg.

Wat verder, langs de kant van de weg, een optocht. Gebeden worden gepreveld. In een houten draagberrie ligt iets wit. Het blijkt een lijk te zijn, gewikkeld in een doek. Door het kamp, langs beekjes en door de heuvels geven de rouwenden het door aan elkaar. Het is een heel gedoe om het lijk tot aan de begraafplaats te krijgen, iedereen werkt samen. Mensen komen speciaal uit hun tenten en schuilplaatsen om te helpen.

Terwijl de vluchtelingen het lijk uit de draagberrie halen en het in het graf leggen, wordt me de doodsoorzaak verteld. Het gaat om een oude man uit Maungdaw, Myanmar, door de volksmassa aangevallen met machetes en hier na aankomst overleden aan zijn verwondingen. Heel zijn 74-jarige bestaan bracht hij door in zijn geboorteland, maar overleden is hij in een vreemd land.

Een nieuw nummertje op de lijst van doden die dit conflict veroorzaakt heeft.

Spotlights, het leger dat door megafoons roept, vrachtwagens die vol met mensen over- en weerrijden en witte VN-jeeps. Hier is iets aan het gebeuren. Honderden mensen die zonet de grens zijn overgestoken, worden als vee in vrachtwagens geladen en naar de registratiekampen gebracht.

Hoe dieper je de bossen en de rijstvelden in trekt, hoe meer mensen je te zien krijgt. De uitputting is van hun gezichten af te lezen. Velen dragen hun laatste bezittingen op hun hoofd, anderen worden zelf gedragen. Het is een ware exodus. 

Nog duizenden staan er te wachten aan de overkant, om het morgen te proberen. De crisis is nog lang niet voorbij.

Dit is het eerste deel van een fotoreeks uit het vluchtelingenkamp Kutupalong in Bangladesh. In het tweede deel tekent Yassine Atari vijf verhalen op van de vluchtelingen die hij er ontmoette.