600.000 beeldjes vormen samen een landschapskunstwerk in niemandsland

In ons land vielen tijdens de Eerste Wereldoorlog 600.000 slachtoffers. Dat blijkt uit de Namenlijst, de telling van het 'In Flanders Fields Museum' in Ieper. Het gaat dan over soldaten van over heel de wereld die hier sneuvelden én over burgers, die door de oorlog in ons land gestorven zijn. Kunstenaar Koen Vanmechelen bedacht een project om hen te herdenken, maar 'Coming World Remember Me' is meer dan dat.

Voor elk slachtoffer van de Groote Oorlog is een beeldje gemaakt in klei. Die klei verwijst natuurlijk naar de ondergrond van de Westhoek, en de herinnering aan 100 jaar geleden, toen de oorlog vastliep in de klei van de regio en een uitzichtloos conflict werd. De beeldjes zijn ook gebakken, net als bakstenen. Het vuur maakt hen sterk, maar tegelijk is vuur ook een zeer vernietigende kracht,  ook dat bleek tijdens de Eerste Wereldoorlog.

De vorm van het beeldje is een zittende mens die de armen rond de opgetrokken benen slaat, het hoofd naar beneden, denkend en bezinnend. Kwetsbaar, maar tegelijk ook sterk, want zijn ruggengraat geeft ook stabiliteit en kracht. Dat is de boodschap die kunstenaar Koen Vanmechelen ons wil geven: niet alleen de oorlog herdenken, maar ook onthouden dat de mens zijn rug kan rechten en de wereld beter kan maken.

In Zillebeke zal ook meer te zien zijn dan de 600.000 beeldjes. Centraal op de glooiende weide komt ook een gigantisch ei, van ongeveer 10 bij 4 meter. Dat ei symboliseert de kracht van het leven, een oersymbool dat zelfs na een gigantisch wereldconflict nieuw leven mogelijk is. De plek waar het ei zal staan, is pal in het niemandsland, tussen de loopgraven van Duitse en Britse troepen. Exact op die plek is bikkelhard gevochten. Jonge levens kwamen op die plek, 100 jaar geleden, abrupt aan hun eind.

Het landschapskunstwerk mag niet permanent in De Palingbeek blijven staan, na 11 november van dit jaar zullen de beeldjes er weggehaald worden. Het ei blijft wel staan, net als een glazen kunstwerk waarin zogenoemde dogtags zullen verzameld worden. Zo'n dogtag is een metalen plaatje dat militairen bij zich dragen, met hun gegevens op, ter identificatie. Op de dogtags van CWRM zal de naam komen van één de 600.000 slachtoffers van de oorlog, samen met de naam van de maker van één van de 600.000 beeldjes. Verleden en heden komen samen.

Een belangrijk doel van het project CWRM is naast herdenken en reflecteren ook helpen in de wereld van nu. Iedereen die een beeldje maakte, betaalde daar 5 euro voor. De helft van dat bedrag gaat naar 2 goede doelen voor kinderen: een project in Noord-Oeganda en Oost-Congo van de Noord-Zuidwerking van de provincie West-Vlaanderen én een project in Zimbabwe van de Cosmogolem Foundation.

Eind maart moeten alle 600.000 beeldjes er staan, net als het gigantische ei en het dogtagkunstwerk. Honderden vrijwilligers doen er alles aan om dat plan te laten slagen. Wie wil, kan nu al vanop een afstand een kijkje nemen. Eenmaal af, zal het project bezocht kunnen worden: bezoekers kunnen dan langs de buitenkant rond het kunstwerk lopen, maar er is ook een pad dwars door het niemandsland, en er is een poëziecircuit vlakbij. Het landschap glooit, en er is op een hogergelegen flank van de weide ook een uitkijkpost gebouwd, speciaal voor dit project. Bezoekers kunnen er heen tot 11 november.