Waarom je vanaf nu moet betalen voor Facebook
Frederik De Bosschere laat voor vrtnws.be tweewekelijks zijn licht schijnen over verrassingen of tegenslagen in de wondere wereld van de digitale technologie. Vandaag: "De droom van Silicon Valley spat stilaan uiteen. Achter de idealen schuilen dubieuze verdienmodellen, die monopolies voortbrengen. Het begint nochtans bij onze eigen naïviteit."
Mark Zuckerberg heeft er geen al te best jaartje opzitten, en met hem de rest van Silicon Valley. Verwijten van vervalste verkiezingen, verslavingen en depressies bij gebruikers, klachten van adverteerders en uitgevers, … Het is frappant: 2017 was het jaar waarin het techno-positivisme helemaal omsloeg.
We lijken met z’n allen verwonderd en verontwaardigd. Bedrijven met mantra’s als “Don’t be evil” of "Connect with friends and the world around you” blijken uitgekiende geldmachines die er allerlei gehaaide handelspraktijken op nahouden.
Toch hadden we beter moeten weten: there’s no such thing as a free lunch.
Be the customer, or be the product.
Ik geef ook niet graag geld uit, en gratis klinkt altijd aantrekkelijk. Maar eigenlijk zijn er digitaal maar twee verdienmodellen.
Ofwel ben jij de klant en koop je het product, zoals Apple en z'n iPhone.
Ofwel betaal je niks, maar dan ben jij het product en word je door bedrijven als Facebook of Google verkocht aan hun echte klanten, de adverteerders.
Daarom is Apple een van de weinige grote spelers die publiekelijk een punt durft maken van privacy. En dan heb ik het niet over Facebook die je wil ‘helpen' om die dronken foto maar niet te delen met jouw baas. Apple bakt bescherming tegen nefaste tracking-praktijken rechtstreeks in de kern van zijn besturingssysteem, en doet dat dus meteen voor z’n honderden miljoenen gebruikers. Een mokerslag voor de advertentie-industrie die nog maar op 1 ding draait: data.
Is Apple dan heilig? Zeker niet. Het bedrijf maakt gigantische winsten en betaalt daar amper belastingen op. In een krimpende smartphonemarkt verhoogt het zijn nu al torenhoge prijzen om de winst toch maar veilig te stellen. Met zo’n 30% neigen die winstmarges trouwens naar die van traditionele luxemerken als Hermès of Ferrari.
Maar goed: eens ze u die Ferrari hebben verkocht, is Team Cook content. Wat apps kopen of een Apple Music abonnement is een leuke kers op de taart, maar dan meer om je binnen het Apple-pretpark te houden. Ze hebben het niet per se nodig.
Data farming
Net daar schuilt het fundamentele verschil tussen Apple en Google: het moment waarop je jouw Android-telefoon in gebruik neemt, heeft Google nog geen cent aan jou verdiend. Het hele systeem, en alle geweldige gratis apps erop, dient daarom als één grote datamagneet. Search, Mail, Maps, Waze, YouTube, … elke actie laat een broodkruimel achter die de advertentiemachine voedt.
Idem voor Facebook: we spenderen elke dag uren in apps van The Zuck en we vertrouwen er meer geheimen aan toe dan aan onze geliefden. Het lijkt alsof we vrolijk in het park spelen, maar eigenlijk zitten we vast op de databoerderij.
Nog zo’n nefast gevolg van het feit dat die diensten gratis zijn en als opstap dienen voor datacollectie: via dubieuze trucjes zorgen die apps ervoor dat je aan je toestel gelijmd blijft. Notificaties spelen in op jouw onzekerheid en FOMO.
Feeds houden steeds iets verrassends in petto, zoals ook slotmachines dat doen. Alles om je nog wat langer in hun apps te houden. Sociale media zijn de sigaretten van vandaag. Beste bewijs: de bazen van sociale media zitten er zelf niet op, noch hun kinderen. Never get high on your own supply.
Wat nu?
Het besef begint te dagen … maar wat doen we eraan? Regulering dringt zich sowieso op. De Europese GDPR-wetgeving, die meer transparantie en instemming eist, is een uitstekend begin. Maar tegelijk een gemiste kans: bij bedrijven heerst meer paniekvoetbal dan dat er écht duurzaam wordt nagedacht over hun relatie met klanten of gebruikers. En het ontbreken van communicatie en sensibilisering richting consumenten over de waarde van die GDPR-bescherming is jammer, want rond privacy moeten we echt eens worden wakker geschud.Ook van nieuwe bedrijven moeten we een andere visie verwachten.
"Data is the new oil", klinkt het tegenwoordig in vergaderzalen. Maar willen we echt terug naar Big Oil tijden, of nog meer Big Tech? Laten we dus afspreken: elke start-up die hoopt geld te verdienen met adverteren of data-farming, sturen we terug naar de tekentafel. Om het met de woorden van internet-activist Aral Balkan te zeggen: "Sell products, not people.”Maar het zal toch vooral bij ons moeten beginnen. De waarheid zien achter de business modellen van veel van de diensten die we graag en veel gebruiken.
Maar ook gratis, en gratis bestaat niet. Ofwel betaal je met geld, ofwel met je privacy. Een nieuw sociaal netwerk waarvoor ik betaal, maar ook privacy krijg en creators een eerlijke prijs voor hun content? Like. Betalen voor private email of dataopslag? Tuurlijk. Een videodienst die me op m’n wenken bedient, op eender welk toestel? Logisch dat zoiets geld kost.Maar ik kies dan ten minste zelf aan wie ik dat geld geef, of hoe.
----
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen, publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.