Nog één jaar om de brexit te regelen. Eén jaar, oftewel 365 dagen

De Britten zijn vaak het sterkst in tijden van crisis. Denk maar aan Duinkerke 1940, toen kleine schepen en plezierboten erin slaagden om het volledige Britse leger te evacueren vanaf het door de nazi’s omsingelde strand van Duinkerke. Wie vorig jaar de film "Dunkirk" zag, weet waar ik het over heb. “The spirit of Dunkirk” noemen ze dat over het Kanaal: oog in oog met wanhopige situaties slagen ze erin om die om te keren en er nog hun voordeel mee te doen ook. De Britten hebben me al vaker verbaasd, maar toch vraag ik me af hoe ze de op het eerste gezicht hopeloze brexitcrisis zullen oplossen.

Het land is meer verdeeld dan ooit. Dat mochten mijn cameraploeg en ikzelf de vorige dagen nog ervaren bij ons bezoek aan Thetford, een stadje van dertigduizend inwoners in Norfolk, in het oosten van Engeland. (video hieronder) De burgemeester (van UKIP) verzekerde ons dat hij niets tegen immigranten heeft en dat zijn stem voor de brexit in de eerste plaats te maken had met het federale Europa dat dichterbij kwam en waar hij bevreesd voor was.

In Thetford wonen naar schatting veertienduizend Europese immigranten, duizenden onder hen zijn Polen. Veel van hen maken plannen om de stad en het land te verlaten. “Ze moeten ons niet meer”, klaagden twee stafmedewerkers van de plaatselijke lokale Poolse school. Een (Pools) raadslid zei: “De Polen hebben zich de voorbije jaren krom gewerkt, en dit is nu hun loon.” Thetford heeft achtentwintigduizend inwoners. Krek de helft is van Europese origine. 

Twee jaar geleden had David Cameron nog gedacht dat het referendum de verdeeldheid binnen zijn partij, zijn regering en het land voor altijd de wereld uit zou helpen. Het omgekeerde is gebleken. Iedereen praat over de Europese Unie, iedereen heeft er een mening over. De verdeeldheid is nooit zo groot geweest. In het land, binnen de regerende Conservatieve Partij en binnen de regering. Het is zo erg dat de regering nauwelijks nog aan regeren toekomt. Alles gaat over brexit. Brexit gaat over alles.

Het is binnenkort een jaar geleden dat eerste minister Theresa May vervroegde parlementsverkiezingen uitriep, die ze zo'n twee maanden later op vernederende wijze verloor. Of beter: ze behaalde een overwinnings­nederlaag: haar Conservatieve Partij bleef de grootste, maar verloor wel haar meerderheid in het Lagerhuis. Net als Cameron voor haar deed ze een gok. En delfde ze het onderspit.

Sindsdien is de brexit voortdurend in het nieuws. Enkele dagen geleden was het weer prijs. Na de zegeberichten over een akkoord tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie over een overgangsperiode, kwam de onthulling dat er bij het referendum gefraudeerd werd. Vote Leave, de grootste probrexitgroepering, had fondsen doorgeschoven naar een kleinere organisatie om wettelijke bepalingen te omzeilen. Als ze dat niet had gedaan, dan had Vote Leave het maximale bestedingsbudget van zeven miljoen pond overschreden.

De vraag is nu of het doorgesluisde geld de uitkomst van het referendum heeft beïnvloed. Dat is betwistbaar en bovendien niet te controleren. En een tweede vraag is of het schandaal ertoe kan leiden dat kiezers van het uit-kamp verschuiven naar het in-kamp. Ook dat is betwistbaar en niet te controleren. Maar het geeft wel extra munitie aan hen die een tweede referendum eisen. Een referendum waarbij het scheidingsakkoord en het mogelijke handelsverdrag tussen het land en de Europese Unie definitief aan de bevolking worden voorgelegd.

Tegen eind dit jaar moet Theresa May uit Brussel terugkeren met een akkoord. En dat is het moment waarop de antibrexiteers al hun krachten en middelen zullen mobiliseren. Het Poolse raadslid dat we spraken in Brandon liet er geen twijfel over bestaan: hij is ervan overtuigd dat zo’n nieuw referendum er komt: “Je maakt veertig jaar hard werk niet in enkele jaren weer ongedaan”, zei hij ons, terwijl we achter ons de ballen in de plaatselijke bowlingclub hoorden rollen. Het geluid van omvervallende kegels klonk als een uitroepteken achter zijn woorden.