Vranckx: "Stoor me enorm aan de propagandaslag rond Syrië op het internet"

De Amerikaanse president Trump heeft zich met zijn Twitterdiplomatie in een catch-22 genesteld. Hij moet wel iets doen, en méér dan hij vorig jaar gedaan heeft. Toen heeft hij 59 Tomahawkraketten afgevuurd, maar na twee dagen was de getroffen luchtmachtbasis alweer operationeel.

Bij elk militair ingrijpen draait het om de vraag: wat is je strategische doel? In de woorden van de Franse president Emmanuel Macron en de Britse eerste minister Theresa May hoor je dat ze de rode lijn willen herstellen, en het gebruik van chemische wapens ontraden.

En dan is er nog dat andere motief. De voorbije jaren hebben Rusland, Turkije en Iran het vacuüm van het Midden-Oosten opgevuld. Wil het Westen weer een zitje aan tafel krijgen en mee bepalen hoe Syrië, en bij uitbreiding het Midden-Oosten, eruit zal gaan zien? Dàt staat op het spel. Stel dat Trump toegevingen krijgt in die richting – de opstart van de onderhandelingen in Genève bijvoorbeeld – dan zouden die de militaire reactie mee kunnen bepalen.

Vorig jaar handelde Trump op zijn eentje, een PR-zet die zijn presidentschap internationaal wat meer glans moest geven. Nu is het duidelijk dat hij erop uit is een coalitie te smeden, vandaar ook het uitstel. Die coalitie is de voortzetting van de coalitie die tegen IS heeft gestreden.

Wat die coalitie betreft: is België eigenlijk al gevraagd om daaraan mee te doen? Die vraag vind ik heel relevant. Van Duitsland weten we het: daar wordt duidelijk mee gepraat. België dreigt alweer, net zoals in de oorlog tegen IS, stoemelings meegesleept te worden in een conflict, terwijl dit wel een publiek debat verdient.

Intussen woedt er op de sociale media een propagandaoorlog tussen believers en non-believers van het gebruik van chemische wapens, net zoals dat destijds met Saddam het geval was. Maar in tegenstelling tot die oorlog van vijftien jaar geleden, toen er naar fictieve wapens gezocht werd, zijn die nu wel degelijk gebruikt.

In de loop van de voorbije vijf jaar zijn er tientallen, zo niet honderd incidenten met chemische wapens geweest, grote en kleine. Dan heb ik het niet alleen over het zenuwgas sarin, maar ook over het chloorgas waar Macron het nu over heeft. Neem 2013, toen de rode lijn van Obama overschreden werd: toen heeft het OPCW (Organization for the Prohibition of Chemical Weapons) geconstateerd dat er saringas gebruikt is. Alleen had het OPCW toen geen mandaat om de dader aan te wijzen.

Men zegt vaak op sociale media dat er geen bewijzen zijn, maar er is een eindeloze lijst van rapporten en onderzoeken. Na 2013 heeft een commissie in Syrië tot drie keer toe geconstateerd dat het Syrische regime verantwoordelijk was voor een chemische aanval, en één keer IS met mosterdgas. 

Nu mogen er plots toch weer inspecteurs naar Syrië gaan. Het gaat heel snel, terwijl er bij de vorige onderzoeken wel heel veel vertragingsmanoeuvres gecreëerd zijn: intimidatie, visums die niet toegekend werden… Dan is het maar de vraag of die onderzoekers deze keer zullen mogen gaan waar ze willen en zo ja, of ze met de getuigen zullen kunnen spreken die ze willen spreken.

Deze keer hebben we hetzelfde bewijsmateriaal als vorig jaar: satellietbeelden en foto’s en video’s op sociale media. De onderzoekjournalisten van Bellingcat hebben al dat bewijsmateriaal bij elkaar gelegd. Zij hebben exact aangetoond welke locatie en welk gebouw getroffen is. Op sommige van die beelden is zelfs te zien hoe Russische soldaten het gebouw binnenkomen om er controles uit te voeren. 

Hetzelfde Bellingcat toont aan dat er op hetzelfde moment twee helikopters gesignaleerd zijn boven de plek waar er gebombardeerd zou zijn. In oorlog en propaganda is alles een vieze zaak; ik sluit dus niet uit dat dit allemaal opgezet spel is. Alles kan. Maar er zijn veel bewijzen die in een andere richting wijzen. Vermoedelijk vindt Macron dat ook.

Een andere dynamiek die weinig aan bod komt maar achter de schermen een ongelofelijk grote rol speelt, is die tussen Iran en Israël.

De eerste partij die gereageerd heeft naar aanleiding van die chemische aanval en in Syrië een Iraanse luchtmachtbasis heeft gebombardeerd, is Israël (hoewel ze het zelf nooit zullen toegeven). Israël wil beletten dat Iran een vaste militaire machtspositie uitbouwt aan zijn grenzen, en dat Israël er zo een oorlogsgrens bij zou krijgen. Uiteindelijk is Iran een verre maar tegelijk ook de voornaamste vijand van Israël.

De Israëlische premier Netanyahu heeft de Russische president Poetin verschillende keren gevraagd om te beletten dat het zover zou komen, maar heeft daar blijkbaar geen positieve respons op gekregen. Het verontrustende is dat Netanyahu nu zonder aan te kondigen heeft toegeslagen. Dat is nieuw.

Dat heeft de Russen razend gemaakt, en nu dreigt Iran om terug te slaan. Maar Israël dreigt er dan weer mee in dat geval te zullen antwoorden met alles wat het heeft. 

De oorlogsretoriek achter de schermen neemt enorme proporties aan, en Libanon dreigt erin mee gezogen te worden. Als het Iran-gelieerde Hezbollah in Libanon de meer dan 100.000 raketten zou inzetten waarmee het Israël kan treffen, dan – opnieuw – dreigt Israël ermee toe te slaan … in Syrië. Waarop de Iraanse ayatollah Khamenei heeft geantwoord dat het in dat geval de Israëlische stad Haifa van de kaart zal vegen.

Terug naar Syrië. Daar heeft het Westen geen toekomstscenario voor, jammer genoeg. In het plan van Rusland en Iran blijft president Assad zitten. 

Er is ook geen alternatief voor Assad. Zal het Westen sancties instellen tegen Assad, of Assad-gelieerde doelwitten treffen? Het lijkt me niet. Wat het Westen wel wil, is een overgangsscenario dat zich over een paar jaar zal moeten gaan afspelen en waarin het Westen mee aan tafel mag zitten.

Ik kan maar van één ding dromen als journalist. Ik stoor me enorm aan die hele propagandaslag op het internet. Laat ons in hemelsnaam eindelijk een oorlogstribunaal oprichten waarin iedereen berecht wordt: Assad, iedereen die Westerse gevechtsvliegtuigen bestookt heeft, IS, en iedereen die in deze vreselijk vuile oorlog zijn boekje te buiten is gegaan. 

Ik las vandaag immers een tweet met een opmerking die ik heel terecht vind: is de ene dode erger dan de andere? Er zijn er al honderdduizenden gevallen in Syrië. Nu maken we ons druk om vijftig van hen, maar het probleem zit veel dieper.