Daan Esch: "Ik heb nooit zulke extatische verslagen gelezen als die van mensen die castraten hadden gehoord"
Klara pakt uit met een reeks over castraten, mannen bij wie vroeger vóór de puberteit de teelballen werden verwijderd om hun stem gaaf te houden. Auteur Daan Esch bestudeerde hun geschiedenis en licht zijn werk toe in "Van Gils & gasten".
"De castraten": onder die noemer zendt Klara sinds 29 april elke zondagavond tussen 18 en 20 uur een reeks uit over castraten en hun lot dat vandaag nog steeds tot de verbeelding spreekt. De verhalen komen uit de koker van Daan Esch die de geschiedenis van deze mannen uitgebreid bestudeerde.
"Castratie is een oude praktijk", zegt hij vanavond in "Van Gils & gasten". "Het heeft altijd bestaan. Vaak pasten volkeren het toe wanneer ze andere volkeren wilden onderdrukken. Bij krijgsgevangenen zetten ze het mes erin om de bloedlijnen zuiver te houden."
Een zuivere stem die niet brak was in die zin slechts een neveneffect van de praktijk. Hoe zo'n stem precies klonk, blijft enigszins een mysterie. Vandaag bestaat slechts 1 opname van een castraat. Het gaat om de stem van Alessandro Moreschi die in 1904 op plaat is gezet.
"Ik heb nooit zulke extatische verslagen gelezen als die van mensen die castraten hadden gehoord", zegt Esch. Niet alleen hun knapenstem bleef behouden, hun lichaam kreeg niet het signaal dat het moest stoppen met groeien. Het wachtte op testosteron dat niet kwam. Daarom maakte het kraakbeen aan en kregen de mannen enorme borstkassen. Ze hadden een grote ademcontrole en konden eindeloos doorgaan."
In de vroegmoderne tijd vierde castratie hoogtij, hoewel het toen al verboden was. "Het was een tijd zonder sociale mobiliteit", zegt Esch. "Omdat castraten wel rijk konden worden, lieten veel ouders de teelballen van een zoon met een beetje talent verwijderen. Voor die ouders was het een loterijticket in de hoop op succes. Toch kon je het effect niet inschatten, want het gebeurde bij kinderen van 10 jaar. Castratie bood geen enkele garantie op muzikale aanleg."
De film "Farinelli" van Gérard Corbiau uit 1994 over de castraat Carlo Broschi geeft daarom een vertekend beeld volgens Esch. ""Farinelli" toont de roem van een castraat. In mijn onderzoek heb ik een honderdtal namen van castraten gevonden, dit in 300 jaar castratiepraktijk. Tijdens de hoogdagen van castratie in de 18e eeuw, werden in Italië alleen al 4.000 jongens per jaar gecastreerd. Over hen weten we niks. "Farinelli" verbergt het ware drama van castraten."
De afleveringen van "De castraten" kan u beluisteren via de website van Klara. De VRT-radiozender biedt ze ook aan als een podcast en via de Klara-app. De eerste aflevering van afgelopen zondag geven we u hieronder mee: