Wie heeft gewonnen op de top Trump-Kim in Singapore?

Het was de eerste ontmoeting tussen een Amerikaanse president en de leiders van de communistische kluizenaarsstaat Noord-Korea ooit. Jimmy Carter en Bill Clinton zijn weliswaar al eens in Noord-Korea geweest, maar toen waren ze niet langer president. In termen van "winners and losers" vragen wij ons af wie vandaag het meest gescoord heeft.

De voorbije dagen trok Kim Jong-un in Singapore alle aandacht van de wereldpers naar zich toe. Door op gelijke voet te gaan staan met een Amerikaans president in functie heeft Kim nu de erkenning gekregen die de twee voorgaande generaties van Noord-Koreaanse leiders ontglipte. Kim zal dat binnenlands als een historisch succes kunnen uitspelen, ook al komt er nog niet meteen een einde aan de sancties die het land kreupel maken.

Toch kan Kim III zeggen dat hij uit de status van paria en schurkenstaat gebroken is en uit de "as van het kwaad" van ex-president George W. Bush. Hij zal zich sterk maken dat dat het gevolg was van het nucleaire programma en de langeafstandsraketten, al lijkt dat eerste technisch toch wat in de problemen te zijn geraakt door de vernietiging van de testsite Punggye-ri. Volgens David Criekemans, professor Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Antwerpen, heeft Kim vooral "tijd gekocht" en mogelijk "zijn regime gered". Hij stemt dan wel in met een denuclearisering van het schiereiland, maar dat betekent voor hem wellicht "een geleidelijke afbouw" en "het begin van een proces", eerder dan een onmiddellijke ontwapening.

Omgekeerd kan VS-president Trump stellen dat hij Noord-Korea tot praten en tot de belofte van een nucleaire ontwapening gedwongen heeft door de dreiging met "fire and fury", of totale vernietiging van het regime in Pyongyang. Dat past volledig in de confrontatiepolitiek die Trump zo graag voert en is niet onbelangrijk met het oog op de parlementsverkiezingen in november van dit jaar. Critici -onder meer de Amerikaanse professor Robert Kelly- verwijten Trump echter dat hij een grote troefkaart -erkenning van Noord-Korea- weggegeven heeft zonder er iets concreets voor terug te krijgen, want beloften van Pyongyang zijn eerder al erg ongeloofwaardig gebleken. Net daarom zouden vorige VS-presidenten steeds vermeden hebben om Noord-Koreaanse leiders te ontmoeten. Kelly kent u wellicht van zijn jolige kinderen die een live-interview met de BBC in het honderd lieten lopen, maar hij geldt wel als een belangrijk Korea-kenner.

President Trump hamert nog altijd op de volledige nucleaire ontwapening van het regime in Noord-Korea, maar in het ondertekende slotdocument staat daar geen tijdschema voor vermeld, anders was er wellicht geen top in Singapore geweest. Hoe dan ook zou Pyongyang qua nucleaire vuurkracht altijd een dwerg geweest zijn tegenover de VS. Ook over de accuraatheid waarmee Noord-Korea met raketten de VS kan bereiken, zijn er nogal wat twijfels.

Zelfs als Noord-Korea zijn kernarsenaal onder internationale controle afbouwt, is er nog altijd geen akkoord over die raketten en beschikt het land over een enorm conventioneel, biologisch en chemisch wapenarsenaal. Noord-Koreaanse artillerie staat dicht bij Seoel, de agglomeratie van de Zuid-Koreaanse hoofdstad waar meer dan 25 miljoen mensen wonen, en zou daar grote verwoestingen kunnen aanrichten vooraleer Zuid-Korea en de VS die artillerie en raketten zouden kunnen uitschakelen.

Voor Kim staat het overleven van zijn regime in een vijandige wereld centraal. Veel ontwapening past dan niet in de strategie, wel het vermijden van een open oorlog met het zuiden en de VS. De scherpe internationale sancties zouden dan ook op zijn minst afgezwakt moeten worden, zeker de openlijke vanuit China, met wie Kim het ook niet zo heel goed kan vinden. China is goed voor 90% van de buitenlandse handel van Noord-Korea en beschouwt die staat als een buffer tussen zijn grens en Amerikaanse invloed in Azië.

Een heus vredesverdrag in Korea zou een forse opsteker voor iedereen zijn, maar niet noodzakelijk een veiligheidsgarantie. Er blijft hoe dan ook nog erg veel conventionele vuurkracht achter, onder meer de 28.000 Amerikaanse troepen in Zuid-Korea en zelfs 100.000 als je daar Japan, Guam en het westen van de Stille Oceaan bijtelt. Dat is ook nodig, want ondanks de handdrukken vertrouwt letterlijk niemand niemand in de regio.

Nu heeft VS-minister Pompeo laten doorschemeren dat die VS-troepen op termijn tenminste gedeeltelijk zouden kunnen teruggetrokken worden, maar dat zou een zware strategische blunder zijn waar de "top brass" in Washington wellicht niet van wil horen. De geschiedenis leert dat Noord-Korea in 1950 Zuid-Korea is binnengevallen nadat daar de VS-troepen verdwenen waren. Omgekeerd trokken Chinese communistische strijders daarop massaal Korea binnen nadat de inderhaast aangevoerde VS-troepen de Noord-Koreanen verslagen hadden en oprukten naar de Yalu, de grensrivier tussen China en Noord-Korea.

Er is nog een andere grote belanghebbende: Japan beschouwt Zuid-Korea en de VS-troepen daar als een eerste verdedigingslinie tegenover Noord-Korea en China. Het inlijven van Japan na de Tweede Wereldoorlog als belangrijkste bondgenoot in Noordoost-Azië was een van de belangrijkste successen van de VS in de Koude Oorlog. Ook dat is iets wat geen enkele leider in Washington -ook Trump niet- wil opgeven.

Wel, wat ervan verwacht werd: Trump en Kim hebben elkaars hand geschud voor het oog van de wereld en elkaar persoonlijk ontmoet. En dat is het dan zowat, want op die korte voorbereidingstijd van enkele maanden en enkele uren praten, kan je ook diplomatiek geen doorbraak forceren uit een zo moeilijke situatie.

Het echte onderhandelingswerk moet dus nog beginnen en daar moeten ook Zuid-Korea, Japan en China bij betrokken worden. Vergeet ook niet dat het op elk ogenblik fout kan gaan. De voorbije decennia zijn er telkens toenaderingen tussen Noord- en Zuid-Korea geweest en telkens opnieuw  ontspoorde de situatie nadien door het grote wantrouwen.

Een belangrijk item lag vandaag niet op tafel: de schabouwelijke mensen­rechten­situatie in Noord-Korea, nog altijd een van de meest brutale en onderdrukkende regimes ter wereld. Meer dan 120.000 mensen zitten in werkkampen in Noord-Korea, een van de middelen waarmee het regime van Kim de eigen bevolking terroriseert evenals willekeurige moorden, folteringen en ontvoeringen.

Hoe dan ook lijkt de oorlogsdreiging -die vorig jaar toch wel erg heet begon te worden- voorlopig afgewend. En wie weet, komt er op lange termijn dan ooit wel een soort akkoord uit de bus dat tot vrede kan leiden. Of zoals een oud Chinees gezegde stelt: "Een reis van duizend mijlen begint met een enkele voetstap".