Help, okselvijvers! Kunnen we iets doen aan zomers zweten?

Het lichaam van een volwassene heeft een gemiddelde temperatuur van 37 graden Celsius. Om die temperatuur op peil te houden scheiden we vocht uit. Verspreid over de huid zitten ongeveer 3 miljoen zweetkliertjes die werken als een soort "airconditioning" voor ons lichaam: als onze temperatuur te hoog wordt, scheiden de kliertjes zweet uit. Dit zweet verdampt waardoor de huid afkoelt en de lichaamstemperatuur daalt. 

“Als de temperatuur in de omgeving tegen de 37 graden Celsius loopt, is zweten voor de mens nog de enige manier om warmte af te geven. Dat is nodig, want naast de buitentemperatuur ontwikkel je zelf ook nog warmte. Zonder zweten loopt de lichaamstemperatuur op tot boven de 42  graden Celsius, wat levensbedreigend is”, schrijft professor Wouter Van Marken Lichtenbelt, specialist thermoregulatie, in het vaktijdschrift van de Universiteit van Maastricht. 

Ons lichaam heeft twee soorten zweetklieren. De eccriene zweetklieren zitten verspreid over ons hele lichaam en regelen de lichaamstemperatuur. De apocriene zweetklieren zijn geconcentreerd in bepaalde regio’s van de huid zoals de oksels, de lies en de tepels. Het zweet uit de eccriene zweetklieren is geurloos en bestaat voor 99 procent uit water. Het zijn de apocriene zweetkliertjes die de typische "zweetgeur" verspreiden.

Die apocriene klieren ontwikkelen zich in de puberteit onder invloed van de geslachtshormonen. “De zweetgeur is de reactie van het vocht uit de apocriene zweetklieren met huidbacteriën”, zegt Chris Callewaert, bio-ingenieur aan de Universiteit Gent. 

“Het zweet uit apocriene klieren bestaat uit vetten, hormonen en geuren. De functie ervan? Ten eerste: een vloeistof afscheiden om minder frictie (wrijving) tussen lichaamsdelen te hebben. Ten tweede: hormonen afscheiden om non-verbaal te communiceren met soortgenoten. Ten slotte: stank verspreiden in stresserende situaties." Stank?

"De stank die je uitscheidt onder stress is evolutionair bepaald. Als een dier opgejaagd wordt door een roofdier, gaat het stinkende vetten produceren op de huid. Door de vetten kan het sneller wegvluchten tussen het struikgewas, bijkomend is de slecht ruikende prooi minder aantrekkelijk voor het roofdier”, zegt Chris Callewaert.

(lees verder onder de foto) 

Per dag scheiden de zweetklieren gemiddeld een liter vocht uit. Bij zware inspanningen of bij tropische temperaturen kan dat oplopen tot 10 liter per dag. Wanneer je lichaam meer vocht verliest dan nodig, spreekt men over overmatig zweten of hyperhidrosis. 

De oorzaak ervan is in de meeste gevallen onbekend. In de medische wereld spreekt men van primaire hyperhidrosis als het geen bekende oorzaak heeft. Is er een achterliggend gezondheidsprobleem, dan spreekt men over secundaire hyperhidrosis. In dat tweede geval is het een symptoom van een medische aandoening of van de inname van medicijnen. 

Volgens professor Olivier Aerts, dermatoloog in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen, is overmatig zweten meer zweten dan eigenlijk nodig is. Dit is vooral problematisch wanneer de patiënt zelf er hinder van ondervindt. “Overmatig is ook een relatief begrip. Wat voor de ene persoon hinderend is voor zijn of haar sociale leven, kan voor de andere persoon niet hinderend zijn en dus niet problematisch.”

“Zweten is een mechanisme om ons lichaam af te koelen. Wil je minder zweten, koel het lichaam dan op andere manieren af”, zegt professor Aerts. “Houd de omgevingstemperatuur koel, draag luchtige en katoenen kleding en kies voor open of ademende schoenen. Daarnaast vermijd je ook best pikante voeding, alcoholische dranken en emotionele stress.” Indien dit geen soelaas biedt, raadt professor Aerts een antiperspirant met aluminiumzouten aan in plaats van een gewone deodorant. 

Bij zwaardere vormen van hyperhidrose zijn er verschillende medische behandelingen. “Ten eerste kan een iontoforese-toestel, dat lichte elektrische stroom zet op de handen en voeten, de zweettoevoer verminderen. Een andere optie zijn botox-inspuitingen, vooral geschikt voor de oksels. Een nieuwere behandeling is die met radiofrequente golven, wetenschappelijk goed onderbouwd maar wel duurder. Sommige patiënten opteren voor anti-cholinerge medicatie."

Pas wanneer alle andere behandelingsmogelijkheden niet werken, en er sprake is van overdreven zweten op één specifieke locatie (focale hyperhidrose, bijvoorbeeld ter hoogte van de handen), is een chirurgische interventie mogelijk. Er wordt dan een specifiek zenuwtakje onderbroken. “De prikkels naar de zweetklieren kunnen niet goed meer doorgegeven worden, waardoor het zweten afneemt”, zegt professor Aerts. “De operatie is onomkeerbaar. Je moet er wel op toezien dat het probleem zich niet verlegt naar andere lichaamsdelen, waardoor je daar weer meer gaat zweten.”