Premier Ahmed Abiy van Ethiopië: de man van de nieuwe politieke cultuur
De jonge Ethiopische premier Abiy Ahmed heeft de Nobelprijs voor de Vrede gewonnen. Hij stond al op een shortlist. Ook VRT NWS hield het reilen en zeilen van de premier al een tijd lang in het oog, want Abiy viel van bij zijn aantreden op als een politieke vernieuwer. Zijn land mocht dan een economisch groeiwonder heten, op het vlak van mensenrechten stond het nog nergens. Waarom slaat Abiy aan en wat zijn zijn uitdagingen?
"Beka", "genoeg", schreeuwden vele honderdduizenden Ethiopiërs toen ze de nieuwe premier Abiy Ahmed in juni vorig jaar gingen toejuichen in Addis Abeba. De jonge politicus van 41 had sinds zijn aantreden in april 2018 de hervormingstrein flink aan het rollen gebracht. Op nauwelijks twee maanden tijd maakte hij een eind aan de noodtoestand, liet hij honderden politieke gevangenen en journalisten vrij en deblokkeerde hij oppositie-websites. Machtige figuren in het leger, bankdirecteurs en de plaatselijke elite werden aangepakt.
Was het van het goede teveel? Voor sommigen duidelijk wel, want op diezelfde meeting gooide een man met een granaat naar de premier. Die kwam er met de schrik vanaf, maar er vielen twee doden en tientallen gewonden. Bij de opgesloten verdachten waren negen hoge politie-officieren.
Etnische eenheid: een moeilijke zaak
Het was een opmerkelijke zet van de vorige premier Hailemariam Desalegn om plaats te ruimen voor Abiy. Bij politieke onrust waren de voorbije jaren honderden doden gevallen en een tienvoud opgepakt. Vooral de bevolkingsgroepen Oromo en Amhara die samen bijna tweederde van de bevolking uitmaken, protesteerden heftig tegen de landonteigeningen en repressie door de autoritaire eenheidspartij EPRDF, gedomineerd door de minderheid van Tigre en al sinds 1991 aan de macht.
Ahmed Abiy heeft ouders van die Omoro en Amhara-bevolkingsgroep. Hij is de voorzitter van de Oromo Peoples’ Democratic Organisation én werd de voorzitter van de nationale regeringspartij. Dat gaf hem wat meer armslag om hervormingen door te drukken en te ijveren voor etnische eenheid in die grote Afrikaanse smeltkroes met 100 miljoen inwoners. De keerzijde is dat hij nu nieuwe vijanden heeft die hun jarenlange privileges niet graag willen opgeven.
Tips voor een geslaagde Ethiopische lente
Ethiopië heeft als regionale grootmacht én politieke zetel van de Afrikaanse Unie een reeks troeven in handen. Met Abiy kan het land werk maken van zijn groene economie die nu al mooi oogt, met een metronet in Addis Abeba, nieuwe treinverbindingen, zonne-energie en een enorme stuwdam in het noordwesten.
Maar dan zal Abiy moeten vermijden dat de Ethiopische lente ontaardt in chaos, zoals al in een aantal andere landen is gebeurd. Het land met zijn vele etnische groepen is jarenlang aan elkaar gehouden door repressie en de beteugeling van de vrije meningsuiting. Nu bestaat het risico dat de verliezers - het leger en de oude garde - van zich afbijten en dat er een machtsstrijd ontstaat tussen verschillende bevolkingsgroepen. Premier Abiy zal dus niet alleen zijn vele hervormingsgezinde fans moeten blijven boeien, maar ook in dialoog moeten gaan met zijn tegenstanders. Heel wat schermutselingen hebben het voorbije jaar aangetoond dat dat niet zonder slag of stoot verloopt.
De bruggenbouwer in de Hoorn van Afrika
Ethiopië ligt in het midden van een woelige regio, met buurlanden als Eritrea, Somalië en Zuid-Soedan. Het vangt zelf meer dan 700.000 vluchtelingen op die het geweld daar zijn ontvlucht. Ook dat veroorzaakt spanningen. Het is dan ook een goede zet van de nieuwe premier om zich op te werpen als regionale verzoener. Met succes.
Abiy Ahmed slaagde erin om het schier uitzichtloze conflict met buurland Eritrea op te lossen. Dat is zijn voornaamste verdienste, vindt het nobelprijscomité. De wederzijdse afkeer na de oorlog van 1998 tot 2000 was zo groot, dat zelfs een vredesakkoord niet tot een duurzame oplossing leidde. Met Abiy aan de macht lagen de kaarten opeens anders. Ethiopië wilde een verbinding met de Rode Zee, en autocraat Isaias Afwerki, de president van Eritrea, wilde af van zijn jarenlange isolement. Hij zag in de Oromo Ahmed Abiy een betere gesprekspartner dan de Tigre-politici die hem voorgingen. Dat in juni 2018 voor het eerst in 20 jaar een Eritrese delegatie met een bloemenkrans werd verwelkomd in Addis Abeba, hadden weinigen durven hopen. (zie foto) . Enkele maanden later was de vrede een feit en landde ook het eerste vliegtuig van Ethiopian Airlines in de Eritrese hoofdstad Asmara...
Vluchtelingen
Op dit moment komen de meeste Afrikaanse vluchtelingen in Europa uit de buurlanden van Ethiopië: Somalië, Zuid-Soedan en Eritrea. In België hebben vorig jaar 566 Eritreeërs (op 610 aanvragen) beschermingsstatus gekregen. Ze vormen de derde belangrijkste groep asielzoekers na Afghanistan en Syrië. In verhouding tot de bijna 150.000 Eritreeërs die in kampen in Ethiopië zitten, is dat een druppel op een hete plaat. Dat Abiy de banden heeft aangehaald met zijn voormalige vijand, kan ook die vluchtelingensituatie misschien op langere termijn gunstig beïnvloeden.
De nobelprijs is voor de jonge premier een aanmoediging om op de ingeslagen weg verder te gaan, zegt ook het nobelprijscomité. Het waarschuwde wel "dat de spanningen tussen de bevolkingsgroepen in het land nog zeker niet weg zijn en een gevaar blijven".