Tussen hongersnood en oorlog: een tijdlijn van het conflict in Jemen

De straatprotesten die begin 2011 Tunesië doen ontvlammen, inspireren gelijkaardige bewegingen in heel de Arabische wereld. In Jemen vullen duizenden betogers de straten om te protesteren tegen president Ali Abdullah Saleh, de enige president die het verenigde Jemen heeft gekend. De betogers eisen hervormingen. Het protest komt tot een hoogtepunt op 3 februari, de “dag van woede”, wanneer tienduizenden Jemenieten op straat komen.

In de straten van Sanaa protesteert het volk tegen president Saleh op 3 februari, de “dag van woede”.

Tijdens een poging van de overheid om het protest te beëindigen, raken de betogers slaags met aanhangers van Saleh en de veiligheidsdiensten. Door de repressie die daarop volgt, verliest Saleh bondgenoten uit het leger en de regering, en ook de oppositie gaat vierkant achter de betogers staan. Massabetogingen breken uit in de hoofdstad Sanaa. Wanneer aanhangers van Saleh het vuur openen op betogers, vallen er tientallen doden. Op 18 maart 2011 kondigt Saleh de noodtoestand af en ontslaat hij de regering. Door de politieke turbulentie die volgt, krijgen verschillende facties de ruimte om te groeien: de zuidelijke separatisten en de Houthi-rebellen maken een opmars, en al-Qaeda doet meer en meer aanvallen.

Drie vrouwen maken overwinningstekenen met hun geverfde handen tijdens een anti-overheidsprotest in Sanaa begin 2012. Het schrift leest: “Dankzij de volharding van revolutionairen duurt de reis voort”.

Eind 2011 stemt Saleh toe af te treden en de macht over te dragen aan zijn rechterhand, vicepresident Abdrabbuh Mansour Hadi. Hadi krijgt het doel een democratische transitie te faciliteren via een dialoog met alle partijen. In februari 2012 wordt Hadi na een onbetwiste verkiezingsoverwinning ingezworen als president van Jemen. Hij was de enige kandidaat. Hadi slaagt erin een eenheidsregering te vormen samen met de oppositie, maar door de vele bondgenoten van Saleh in het leger en de politiek heeft hij het moeilijk. Hierdoor mislukt al snel de dialoog tussen de verschillende partijen.

Een Jemenitische vrouw houdt een foto van president Hadi omhoog om haar steun te betuigen tijdens de verkiezingen in februari 2012. Hadi is de enige kandidaat.

In de zomer van 2014 blazen stamleden de grootste oliepijplijn van Jemen op. Anti-overheidsprotesten breken uit als Hadi een controversiële prijsstijging in brandstof wil doorvoeren. Het is aan deze protesten dat de Houthi-rebellen hun doorbraak danken. De rebellen kunnen uiteindelijk de controle grijpen over Sanaa. Het land stort zich in een burgeroorlog.

Vier vrouwen dragen lege gastonnen naar het dichtstbijzijnde tankstation, in augustus 2015. Er is al een jaar een tekort aan brandstof in de hoofdstad Sanaa.

Begin 2015 stellen de Houthi’s een presidentiële raad aan die Hadi moet vervangen. President Hadi vlucht ondertussen naar Aden, een stad in het zuiden van Jemen. Wanneer de Houthi’s weten op te rukken naar het zuiden van Jemen vlucht Hadi uiteindelijk naar Saudi-Arabië. De eerste aanvallen die IS in het land uitvoert, leiden tot nog meer instabiliteit. Bij de twee zelfmoordaanslagen in moskeeën in Sanaa komen meer dan 140 mensen om.

Rouwende inwoners van Sanaa dragen een doodskist van een van de slachtoffers van de zelfmoordaanslagen door IS.

Om de opmars van de Houthi’s te stuiten, richten de Golfstaten onder leiding van Saudi-Arabië in maart 2015 een coalitie op. Ze voert luchtaanvallen uit op Houthi-doelwitten en begint een zeeblokkade van de havensteden. Internationale hulporganisaties waarschuwen al snel voor een “humanitaire catastrofe”.

Enkele Jemenieten staan bij de graven van de slachtoffers van een bombardement dat waarschijnlijk door de Saudische coalitie uitgevoerd werd.

Door de raketaanvallen van de Houthi’s over de grens met Saudi-Arabië vallen er enkele burgerslachtoffers, maar ook de bombardementen van de coalitie op Sanaa brengen veel doden met zich mee. Een vijf dagen lange wapenstilstand wordt afgekondigd, maar valt al na enkele dagen. Ook andere internationale pogingen tot onderhandelen mislukken. De VN herhaalt de waarschuwingen van de hulporganisaties: miljoenen Jemenieten hebben nood aan voedsel en andere hulp.

Een kolonne legervoertuigen van de coalitie onder leiding van Saudi-Arabië is onderweg naar Aden.

Na vier maanden van intense gevechten kondigt de Jemenitische overheid in de zomer van 2015 de “bevrijding van Aden” aan. President Hadi kan hierdoor terugkeren naar Aden. Niet veel later heroveren overheidstroepen ook de grootste militaire basis van het land, een tweede grote tegenslag voor de Houthi’s. 5 september 2015 vormt de bloedigste dag voor de coalitie sinds het begin van het conflict. Er komen 60 soldaten om. Als al-Qaeda twee steden kan veroveren op de overheidstroepen zorgt dit nog voor extra instabiliteit.

Een Jemenitische jongen kijkt uit over de verwoesting die luchtaanvallen van de coalitie aanbrachten in Sanaa.

Bij een luchtaanval op een huwelijksfeest komen minstens 131 burgers om het leven. Een jaar later vallen er nogmaals 140 doden, deze keer tijdens een begrafenis. Volgens de VN ligt het dodental door het conflict al voorbij 10.000. Ondanks deze getallen lopen in het voorjaar van 2016 de door de VN gesponsorde gesprekken dood. Het conflict wordt hervat.

Medisch personeel draagt een lichaam weg na een luchtaanval op een begrafenis door de coalitie. Er komen 140 mensen om.

“Met een geschatte 17 miljoen mensen wiens honger het niveau van “noodgeval” of “crisis” heeft bereikt, woedt in Jemen een van de ergste hongercrisissen ter wereld,” waarschuwt de VN. De situatie voor de Jemenieten verslechtert nog meer wanneer er in juni massaal cholera uitbreekt. Alleen al door de epidemie vallen er nog 2.100 doden. Tegen het einde van het jaar is het aantal mensen dat hongersnood riskeert nog met 3 miljoen toegenomen. Het gaat in totaal om twee derde van de totale bevolking van Jemen.

Een gemeentewerker sproeit een antiseptisch middel in de straten van Sanaa om de cholera-epidemie tegen te gaan.

In december verbreekt Saleh publiekelijk zijn alliantie met de Houthi-rebellen en geeft aan dat hij graag met de coalitie wil praten. Twee dagen later wordt hij door de rebellen vermoord. Ook aan de andere kant van het conflict valt er een alliantie uit elkaar: die tussen Hadi en de zuidelijke separatisten. De separatisten trekken hun steun aan de regeringstroepen in omdat Hadi hun eis voor een nieuwe regering weigert in te willigen. In januari 2018 krijgen de separatisten controle over Aden, de oude hoofdstad van Zuid-Jemen. Hierdoor zou Aden voor hen ook nu de ideale hoofdstad vormen.

Een betoger in 2011 toont zijn handpalmen: “Het is genoeg jij moordenaar. Zeg de moordenaar dat hij binnenkort vermoord wordt”. Hij refereert aan toenmalig president Saleh. Saleh wordt eind 2017 vermoord door de rebellen.

In het voorjaar van 2018 escaleert het conflict aan het westelijke kustgebied. Het Internationale Rode Kruis trekt 71 medewerkers terug uit Jemen omdat ze er bedreigd en “als pion” gebruikt worden. Op 13 juni begint de coalitie onder leiding van Saudi-Arabië operatie “Gouden Overwinning” om de Houthi-rebellen uit de strategische havenstad Hodeida te verdrijven. Het is de laatste ontwikkeling van het bloedige conflict in een van de armste landen van het Midden-Oosten.

Een Jemenitische familie uit Hodeida woont nu in een tijdelijk kamp buiten de stad. Duizenden gezinnen zijn al gevlucht uit Hodeida door de oorlog.

Na maanden van oorlog, met opnieuw honderden dodelijke slachtoffers, zetten de regering en de Saudische coalitie “tijdelijk” de aanvallen op de havenstad Hodeida stop. Enkele dagen later kondigt ook Houthi-rebellenleider Mohammed Al-Houthi een algemeen staakt-het-vuren aan. De raket- en droneaanvallen op de regeringstroepen en Saudi-Arabië worden op vraag van de Verenigde Naties stopgezet. Beide partijen tonen zich ook bereid om vredesonderhandelingen op te starten onder begeleiding van de VN. Het nieuws zorgt voor een sprankeltje hoop op een betere toekomst voor de meer dan tien miljoen Jemenieten die kampen met dagelijkse aanvallen en nog steeds honger lijden. Op andere fronten (zoals in het zuiden en in het oosten) blijft de oorlog echter verder woeden, omdat daar strijd wordt geleverd met onder meer de zuidelijke onafhankelijkheidsbeweging en Al Qaeda.

Een zicht op de strategisch belangrijke haven van de stad Hodeida (juni, 2018). De laatste maanden voerde de Saudische coalitie een hevig offensief om de havenstad in handen te krijgen. Midden november worden de wapens (tijdelijk) stilgelegd.

In Stockholm tekenen de Houthi-rebellen en de regering een staakt-het-vuren na een week van onderhandelen onder de vleugels van de VN. Inzet van die onderhandelingen was onder andere de strategisch belangrijke havenstad Hodeida. Langs die stad komt 70% van de humanitaire hulp aan Jemen het land binnen. Beide partijen verklaren zich bereid om zich terug te trekken uit Hodeida, en bereiken ook een akkoord over de uitwisseling van een groot aantal oorlogsgevangenen.

Nog geen maand later ligt het Stockholmakkoord alweer aan diggelen. Op 10 januari voeren de Houthi-rebellen een droneaanval uit op een militaire parade in Al Anad, waar veel topfiguren uit het Jemenitische regeringsleger aanwezig zijn. Medische bronnen maken melding van zes doden en twaalf gewonden. Naast deze duidelijke schending van het staakt-het-vuren blijven ook enkele in Stockholm afgesproken deadlines dode letter.