Minder Nederlands in plaats van minder godsdienst? Meningen verdeeld over nieuw vak "mens en samenleving"
Voor een nieuw vak "mens en samenleving" in het eerste jaar van het katholiek middelbaar onderwijs moet een uur Nederlands uit het vaste lessenpakket wijken. Het vak moet onder andere burgerschap, economische geletterdheid en mediawijsheid bijbrengen. Zowel politici als de academische wereld zijn daar wel voor te vinden, maar vragen zich af of het Nederlands daarvoor plaats moet ruimen. “We denken dat het beter is om het uur te zoeken in de twee uur godsdienst", klinkt het duidelijk bij Jo De Ro (Open VLD) van de Vlaamse commissie Onderwijs.
Vanaf september 2019 wordt het vak "mens en samenleving" gegeven in het eerste jaar van het katholiek middelbaar onderwijs. Leerkrachten economie en humane wetenschappen zullen twee uur per week burgerschap, economische geletterdheid en mediawijsheid doceren aan hun leerlingen. Voor het nieuwe vak moeten een uur Nederlands en een uur plastische opvoeding wijken. Veel politici en de academische wereld uiten hun bedenkingen.
Onmondige mens en samenleving?
"Ik ben verbaasd. Nee, verbijsterd", reageert professor Nederlandse literatuur Yves T'Sjoen (UGent) op de beslissing. "Een tekst schrijven, spreekvaardigheid, leesvaardigheid", volgens de professor is het niet meer vanzelfsprekend. "De moedertaal wordt verwaarloosd", besluit hij.
Vandaag reageerden heel wat politici op de keuze van het katholiek onderwijs. Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V) is "positief", maar "dit mag nooit ten koste gaan van de goede beheersing van het Nederlands", zegt ze. De Vlaamse regering legde de eindtermen vast, "scholen zijn nu vrij in de manier waarop ze die aanleren. Zo kunnen scholen er nog altijd voor kiezen om het vak "mens en samenleving" te spreiden over de twee leerjaren van de eerste graad (telkens een uur)."
Dat voorstel horen we ook bij N-VA. Onderwijsspecialist Koen Daniëls (N-VA) reageerde deze ochtend dat "we voortdurend signalen krijgen vanuit internationale studies en het hoger onderwijs dat het niveau van het Nederlands erop achteruit gaat. Op zo'n moment een uur Nederlands schrappen, is een heel slecht signaal." Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA) tweette dan weer hetzelfde voorstel als de minister.
Volgens Lieven Boeve wordt er niet geraakt aan de eindtermen Nederlands. "Die worden voluit gerealiseerd", zegt de directeur van het katholiek onderwijs.
Burgerschap, of "bijbelse intuïties"?
Caroline Gennez (SP.A) en Jo De Ro (Open VLD), twee leden van Vlaamse de commissie Onderwijs, zijn dan weer kritisch voor het mogelijk godsdienstige karakter van "mens en samenleving". Ze reageren vooral op de uitspraak van Lieven Boeve dat het nieuwe vak "een aantal bijbelse intuïties" moet bijbrengen. Volgens Boeve lijkt "mens en samenleving" ook niet op LEF (levensbeschouwing, ethiek en filosofie). Een vak als LEF zou volgens hem te "secularistisch" zijn.
“We vinden het niet de taak van onze scholen om jongeren op te voeden tot goede “gelovigen”. Jongeren moeten een palet aan levensbeschouwing krijgen aangeboden, waar ze óver leren", klinkt het bij Gennez. “Terugplooien op de eigen religie is geen goeie optie", zegt De Ro. Beiden stellen voor om een uur godsdienst te schrappen, in plaats van een uur Nederlands.
We denken dat het beter om het uur mens en samenleving te zoeken in de twee uur godsdienst.
Nederlands in een andere les? "Als ze het au sérieux nemen, kan het geweldig zijn"
"Nederlands is niet alleen een opdracht voor het vak Nederlands", verdedigt Lieven Boeve zich tegen de kritiek. Het vak "mens en samenleving" zou ook een plek kunnen zijn om de Nederlandse taalvaardigheid bij te schaven, lijkt de logica. "Elke leerkracht is dus een taalleerkracht", zegt ook onderwijsminister Crevits.
De academische wereld heeft wel oren naar een zogenoemd "taalgericht vakonderwijs". Dat is een vorm van onderwijs waarbij Nederlandse taalvaardigheid in andere vakken wordt onderwezen. "Zo kan je bijvoorbeeld ook leren presenteren tijdens de les aardrijkskunde", legt Lieve De Wachter uit, hoogleraar Nederlandse taalbeheersing aan de KUL.
De Wachter is constructief: "Als ze het au sérieux nemen, kan het geweldig zijn. Maar ik vind dat we de kwaliteiten van een leerkracht Nederlands niet moeten onderschatten." Zijn andere leerkrachten dan niet in staat om de Nederlandse taalvaardigheid van hun leerlingen bij te schaven? "Misschien voelen zij wel aan wanneer een tekst niet vlot geschreven is, bijvoorbeeld, maar kunnen ze de vinger niet precies op de wonde leggen."
Werken aan de taalvaardigheid van leerlingen tijdens een andere les? Dan heb je capabele leerkrachten nodig, én een strategie.
Op de vakgroep taalkunde in Gent klinkt een gelijkaardig geluid. "Wil je werken aan de taalvaardigheid van leerlingen tijdens een andere les, dan heb je capabele leerkrachten nodig, én een strategie", zegt dr. Anne-Sophie Ghyselen (UGent). "Er is een minimum aan formele taalbeheersing nodig. We mogen niet zomaar veronderstellen dat andere leerkrachten dat kunnen overnemen van een opgeleide leerkracht Nederlands."
Keuzevak Nederlands?
Volgens Lieven Boeve hoeft het uur Nederlands niet te verdwijnen. Naast de 27 gemeenschappelijke uren, waar "mens en samenleving" deel van zal uitmaken, zijn er 5 uren die de scholen zelfs kunnen invullen. Ook daar is volgens Boeve nog plaats voor een uur Nederlands.
Hoogleraar De Wachter vraagt zich af of scholen wel bereid zullen zijn om een keuze-uur aan Nederlands op te offeren. "Welke school zal ervoor kiezen om dat uur aan Nederlands te besteden, nu er zo wordt ingezet op STEM (de Engelse afkorting voor wetenschap, technologie, techniek en wiskunde, red.) ?"
Schrijfster Monika Van Paemel heeft er geen goed oog op. "Ik vind het een beetje een dom idee", zegt ze aan Radio 1. "Aan taal morrel je niet", besluit ze resoluut.
