Is de Antwerpse luchtkwaliteit echt even fel verbeterd als in Gent?

Sinds 1 februari 2017 heeft de stad Antwerpen een lage-emissiezone, waarbij de meest vervuilende wagens geweerd worden uit het centrum. Na het nieuws dat de luchtkwaliteit in Gent fors verbeterd is door de invoering van het circulatieplan, debatteerden Antwerps schepen van Mobiliteit Koen Kennis (N-VA) en Wouter Van Besien (Groen) in de "Terzake"-studio over het mobiliteitsbeleid in de Scheldestad.

Van Besien drong ook aan op een echte autoluwe zone in Antwerpen, net zoals in Gent. Maar Kennis wimpelde dat af: "Wat is nu de vergelijking tussen de lage-emissiezone in Antwerpen en het verhaal in Gent waarbij je auto's zeer bewust bant uit de stad? Onze administratie heeft dat al eens heel snel proberen te bekijken vandaag en geeft aan dat de effecten ongeveer dezelfde zijn, in die mate dat we kunnen zeggen dat we in Antwerpen naar luchtkwaliteit dezelfde stappen vooruit zetten als in Gent."

Voor de duidelijkheid: Kennis benadrukte zelf dat hij de vergelijking tussen een lage-emissiezone (zoals in Antwerpen) en een autoluwe zone (zoals in Gent) grondig door specialisten wilde laten onderzoeken. Maar verderop in het gesprek herhaalde hij nogmaals de stelling dat de meetresultaten van Gent en Antwerpen "grosso modo op hetzelfde neerkomen".

In het gesprek verwijst Kennis naar zijn "administratie", maar heeft hij het ook expliciet over meetgegevens van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM).

Bij de diensten van de Stad Antwerpen was voorlopig niemand bereikbaar voor commentaar. Bij de VMM willen ze zich liefst buiten de politieke discussie houden.

De data van de metingen van de VMM zijn betrouwbaar. Maar de grote vraag is of je die zo - in een vergelijking en zonder enige analyse - kunt presenteren, zeggen Stijn Janssen en Wouter Lefebvre,  onderzoekers bij de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) en gespecialiseerd in luchtkwaliteit. 

"We weten dat de VMM altijd op de rem gestaan heeft om puur op basis van meetresultaten vergelijkende uitspraken te doen over de luchtkwaliteit", aldus Janssen. "In zo'n vergelijking spelen namelijk altijd een hele hoop andere factoren mee, gaande van de vernieuwing van het wagenpark, de evolutie op regionaal en Europees niveau en uiteraard het weer dat van jaar tot jaar verschilt." 

"De VMM heeft er altijd op aangedrongen om daar voorzichtig mee te zijn. Je mag daar niet zomaar 1 element uitnemen. In dat opzicht waren we trouwens ook verbaasd dat de stad Gent plots met vergelijkende cijfers naar buiten kwam." 

Dat neemt overigens niet weg dat de globale conclusies over de autoluwe zones in Gent nogal logisch zijn, stellen de VITO-onderzoekers. "Als je zogenaamde 'street canyons', straten met hoge gebouwen waar de vervuiling door auto's moeilijker weg kan, autoluw gaat maken, hoeft het niet te verbazen dat de concentratie stikstofdioxide daalt. Auto's zijn namelijk een belangrijke bron van die uitstoot van stikstofdioxide."

"De logica leert dat dat in een lage-emissiezone complexer is", stellen Janssen en Lefebvre. "Het is puur voor de luchtkwaliteit nu eenmaal efficiënter om een groot deel van je verkeer weg te halen dan om enkel de meest vervuilende wagens te weren. Normaal gezien heeft een lage-emissiezone dus een kleiner effect op de luchtkwaliteit."

Janssen en Lefebvre geloven wel degelijk dat er een effect van de lage-emissiezone op de luchtkwaliteit in Antwerpen is, maar spreken wel van "een uitspraak waarvoor meer analyse nodig is". 

"Het is moeilijk om op basis van ruwe meetgegevens twee verschillende zones te vergelijken. Laten we daarvoor wachten op de uitgebreide analyse om de effecten objectief vast te stellen."

Later dit jaar zal de VMM die meer doorgedreven analyses over de luchtkwaliteit in Vlaanderen en Antwerpen vrijgeven.

Op vraag van gemeenteraadslid Toon Wassenberg (SP.A) onderschrijft het kabinet van schepen van Milieu Nabilla Ait Daoud het feit dat het moeilijk is om de cijfers met elkaar te vergelijken.

"Zoals uit het citaat van schepen Kennis blijkt , gaat het om een zeer ruwe en voorlopige inschatting van een technisch en complex gegeven. Een eenvoudige vergelijking maken is onmogelijk gezien de verschillen in methodiek en periode en dus andere omgevingsfactoren", aldus het kabinet.