"Volkstelling te Betlehem'' is in het echt de belastingsinning in Wijnegem

Heel wat bijbelse schilderijen van Pieter Bruegel de Oude en zijn nazaten zijn door en door Vlaams. Zo bewegen de hoofdrolspelers uit de "Parabel van de Lamme en de Blinde" of de kruisdragers op weg naar de Kalvarieberg zich in een typisch Vlaams laat-middeleeuws landschap, dorpskerk of kruisbeeld langs de kant van de weg inbegrepen. Grappig toch, Jezus is nog actief, maar hij loopt voorbij een kruisbeeld, waar hij dus aan hangt. Maar de oude Bruegel ging nog verder, zo blijkt nu. 

Drie jaar lang hebben Tine Luk Meganck en Sabine Van Sprang de sublieme winterlandschappen van Bruegel onderzocht. Hun bevindingen brachten ze samen in het boek "Bruegel Wintertaferelen", verschenen bij Mercator. In die brede en diepe landschappen leidt Bruegel de blik van de toeschouwer strategisch langs alle details die hij trefzeker op het doek gooit. De wintertaferelen zijn een bron van kennis over het leven in de 16de eeuw.  

Een mooi voorbeeld van dat onderzoek gaat over de "Volkstelling te Betlehem", geschilderd in Brussel in 1566, het bekende bijbelverhaal aan de vooravond van de geboorte van Jezus. We zien een massa volk samentroepen rond een gebouw links. Ook over het bevroren water stromen nog mensen toe. In de achtergrond voeren ze gewone winterse bezigheden uit.   

Maar de sleutel om de waarheid over het doek te weten te komen ligt bij het centrale gebouw. Aan de hand van een voorbereidende schets van Bruegel ontdekte de Heemkundige kring Jan Vleminck van Wijnegem dat dit bouwsel echt heeft bestaan, en wel op hun grondgebied, en het hoorde toe aan de man naar wie de organisatie werd genoemd.   

Vergelijk de 2 gebouwen, de gelijkenis is treffend. Het gebouw is de Vlemincks hoeve in Wijnegem. De rijke eigenaar, bankier Jan Vleminck, was wellicht de opdrachtgever van het schilderij. De man had het recht om op zijn heerlijkheid Wijnegem belastingen te innen. Bruegel tilde dit op zich banale zelfs ietwat negatieve tafereel van verplichtingen van gewone drommels aan een adellijke heer naar een hoger bijbels niveau.  Op de kaft van het boek staat trouwens een detail uit "De Volkstelling te Betlehem". 

Bruegelfans bereiden zich maar best voor op een drukke periode. Volgende week wordt de gerestaureerde "Dulle Griet" voorgesteld bij het KIK, het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium. Begin oktober opent de grote once-in-a-lifetime Bruegel-expositie in Wenen. Net vandaag zijn 2 werken uit de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel naar Wenen vertrokken.  Het gaat om gerestaureerde erg fragiele stukken, "Winterlandschap" en "De Voorzichtigheid".  Volgend jaar is er dan de herdenking van zijn overlijden, 450 jaar geleden.