Wat vieren joden op Jom Kipoer?
Vandaag vieren joden wereldwijd hun belangrijkste feestdag: Jom Kipoer. Volgens de traditie beslist God op die dag over het lot van de joden in het komende jaar. Waarom zwaaien ze met een kip boven hun hoofd? We zetten vijf vragen voor u op een rijtje.
Wat betekent Jom Kipoer?
Joodse termen zijn moeilijk te vertalen, maar we ondernemen toch een poging. ‘Kipoer’ komt van het woord kappara. Dat betekent onder meer schoonwassen of zuiveren. Oorspronkelijk gaat het om een fysieke zuivering. Later krijgt het woord vooral een morele betekenis en verwijst het naar verzoening. Jom Kipoer is dus “de Grote Verzoendag”. Een dag waarop God alle zonden vergeeft. Joden proberen op die dag hun spirituele schuldenlast van zich af te werpen door veel te bidden en stil te staan bij hun leven. Het is een dag die door vele joden gezien wordt als de heiligste dag van het jaar.
Welke rituelen voeren joden uit?
In de Thora staat dat joden op Jom Kipoer hun ziel moeten pijnigen met vijf verboden: ze mogen niet eten, niet drinken (ook geen water), geen geslachtsverkeer hebben, niet baden en ze mogen geen lederen schoenen dragen. Vooral het vasten is belangrijk. Door te vasten denken joden even niet aan de dagelijkse beslommeringen, maar keren ze hun blik naar binnen en doen ze aan introspectie.
De rituelen voor deze feestdag beginnen eigenlijk al de avond voordien. De dag vóór Jom Kipoer – Erev Jom Kipoer - is daardoor ook een bijzonder drukke dag voor de joodse gemeenschap. Het is een gewoonte dat joden dan contact opnemen met al hun vrienden en kennissen om hen vergeving te vragen voor momenten dat ze misschien gezondigd hebben.
Op Erev Jom Kipoer denken joden ook aan de minderbedeelden. Ze doen dat via ‘kaparot’. De traditionele manier om kaparot uit te voeren is door een levende kip te nemen en een gebed uit te spreken. De kip wordt rondgedraaid boven het hoofd, zo worden de zonden van de mensen overgedragen op de kip. Daarna wordt het dier geslacht en geeft men het vlees aan een arme familie. Dit gebruik bestaat nog maar het gebeurt veel minder, alleen nog in ultraorthodoxe kringen. De meeste joden schenken in de plaats geld aan mensen in armoede
Eten is ook ontzettend belangrijk op deze dag. De laatste maaltijd voor Jom Kipoer is heel feestelijk. De rabbijnse traditie zegt: “Het eten heeft een even grote verdienste als het vasten op Jom Kipoer zelf.” Joden steken ook een kaars aan die minstens 25 uur blijft branden. Het is namelijk de bedoeling dat het licht niet uitgaat.
Wat wordt er herdacht?
Jom Kipoer was de enige dag in het jaar dat de hogepriester de allerheiligste plaats in de tempel van Jeruzalem binnenging om vergiffenis te vragen voor Gods volk. In de Thora staat beschreven hoe de hogepriester die dag twee geitjes meenam. Eén dier werd door het lot gekozen en geofferd. Het andere geitje moest symbolisch de zonden van het volk dragen. Die zondebok werd naar de woestijn gebracht en van een rots gegooid. Alle gebeden die tijdens Jom Kipoer worden voorgelezen, gaan over wat er die dag gebeurde in de tempel. Joden spenderen veel tijd in de synagoge op Jom Kipoer. Op de vooravond van Jom Kipoer is er eerst al een uitgebreide Kol Nidré-dienst. Dat is geen gebed, maar een verklaring waarin joden spijt betuigen over de fouten die ze het voorbije jaar gemaakt hebben.
Wanneer wordt Jom Kipoer gevierd?
Jom Kipoer wordt volgens de joodse kalender gehouden op de tiende van de maand Tishri. Dat is de zevende maand van de religieuze maandentelling. Jom Kipoer valt altijd in de periode tussen eind september en begin oktober. De feestdag vindt plaats tien dagen na Rosj Hasjana, het joodse nieuwjaar. De tien dagen tussen deze twee feesten gelden als tien dagen van inkeer. Jom Kipoer begint ’s avonds bij zonsondergang en duurt tot één uur na zonsondergang de volgende dag. Volgens de joodse traditie eindigt de feestdag als er drie sterren zichtbaar zijn aan de hemel.
Wie viert het?
Jom Kipoer is een bijzondere feestdag. Het is een dag waarop joden die doorgaans niet naar de synagoge gaan, dat toch speciaal doen. Ook joden die helemaal niet zo gelovig zijn, vieren Jom Kipoer. Het is geen familiegebeuren, maar vooral een dag om naar de synagoge te gaan voor lange gebedsdiensten. Veel joodse mannen hebben de gewoonte om speciaal voor de gelegenheid een witte mantel aan te trekken. Normaal wordt die gebruikt om een lijk in te hullen, maar de mantel is symbolisch: joden willen als de dood voor God verschijnen en hem zo vergeving vragen.
