In gesprek met transmigranten in het Maximiliaanpark: "We zijn hier niet om jullie aan te vallen"

"Neen, geen camera, a.u.b.", roept de jongeman terwijl ik naast hem ga zitten. "We weten niet waar die beelden belanden en misschien brengen we zo onszelf of onze families in gevaar", legt hij uit. "In Libië kwam ik na een interview met een BBC-ploeg in de problemen met de lokale gewapende groepen."

Hagos, die liever zijn familienaam anoniem houdt, slaapt al drie weken in het Maximiliaanpark. "Dit is mijn boom geworden", grapt hij. De 25-jarige man studeerde filosofie in Eritrea toen hij besloot om via Libië naar Europa te vluchten: "Na een lange tocht belandde ik uiteindelijk vier maanden in de gevangenis bij een lokale gewapende groep in Libië, die zelf de smokkelroute controleerde. Ik moest gedwongen arbeid uitvoeren in de gevangenis, omdat ik niet genoeg geld had om direct te vertrekken. Ik was een slaaf, zeg maar."

Enkele weken geleden werd Hagos opgepikt op de Middellandse Zee nadat de boot waarop hij, samen met andere 60 migranten en vluchtelingen zat, was gekapseisd. Voor de helft van de passagiers kwam alle hulp te laat: "Ik zag hoe een Syrische vader afscheid nam van zijn vrouw en tienjarig kind voor hij in het water verdween. Die Syrische vrouw was weer de enige vrouw die de tocht heeft overleefd. Ik hing urenlang vast aan een stuk van de boot tot we gered zijn. Ik werd samen met een deel van de groep naar Spanje gebracht. Een ander deel ging naar Italië. Vanuit Spanje reisde ik via Frankrijk verder naar België."

Hagos heeft nog geen duidelijk plan over wat hij in Europa gaat doen, en daar heeft hij een reden voor: "Hoe moet ik snel en grondig beslissen over mijn toekomst in Europa als ik me nog in een posttraumatische toestand bevind? Na een zware tocht door de Afrikaanse woestijn, mijn ervaring in Libië en wat ik meemaakte op zee, kan ik niet zomaar helder nadenken over mijn volgende stap. Ik heb rust nodig. Engeland is op dit moment de meest logische optie als ik denk aan snelle integratie in Europa. Met mijn Engels kan ik ook gemakkelijker mijn studies voortzetten."

Op mijn vraag of hij wel geïnformeerd is over zijn recht op asiel in België schudt hij zijn hoofd: "Ik ben hier al drie weken en ik kan u garanderen dat ik door niemand van de overheid aangesproken werd, behalve de politie die me op een dag hier in het park kwam arresteren. In het politiebureau moest ik me uitkleden en werd ik volledig naakt gefouilleerd. Ook mijn onderbroek moest uit. Ik voelde me behandeld als crimineel. Uiteindelijk werd ik vrijgelaten en ben ik terug naar het park gegaan." 

Bovendien heeft Hagos pas een paar dagen geleden ontdekt dat het park recht tegenover de Dienst Vreemdelingenzaken ligt: "Ik vroeg het aan een migrant waarom er iedere dag mensen in de rij stonden voor dat gebouw. Hij antwoordde: 'Dit is het vreemdelingenbureau waar mensen asiel aanvragen'."

Bijna niemand in het park volgt Belgische nieuwsbronnen. Het nieuws over de gevolgen van transitmigratie op de vrachtchauffeurs is hier amper bekend. "We zijn hier inderdaad illegaal aanwezig."

"De chauffeurs hebben alle recht om zichzelf en hun producten te beschermen. Maar bij mijn weten heeft niemand van de migranten als doel de chauffeurs of de producten in gevaar te brengen. Het is op dit moment de enige optie om aan de overkant te geraken. De chauffeurs hebben alle recht om boos te zijn dat iemand zonder toestemming in hun vrachtwagens kruipt. Maar als we betrapt worden, willen we gerust uit de wagen stappen."

In plaats van alleen maar te focussen op de gevolgen van migratie, vraagt Hagos de Europese beleidsmakers om de oorzaken aan te pakken: "In mijn geval hoop ik dat Europa meer druk zou zetten op onze leiders om de dictatuur te beëindigen en democratie in te voeren. Zolang de oorzaken niet aangepakt worden, zullen mensen blijven migreren."

(Lees voort onder de video.)

Naast Hagos komt een jonge landgenote zitten, die een stukje brood en een blikje tonijn bij zich heeft. Ze spreekt geen Engels, maar we kunnen met elkaar in het Arabisch praten: "Ik werkte als dienstmeid bij een gezin in Syrië. Toen de oorlog daar uitbrak, liet het gezin me achter en vluchtten ze naar Libanon. Ik trok richting Turkije en van daaruit nam ik de boot naar Griekenland. Vervolgens reisde ik verder naar België."

Maria, net als vele vrouwen in het park, kan 's avonds rekenen op een slaapplaats bij een Belgisch gezin: "Ze zijn zo gastvrij. Ik mag bij hen logeren, douchen en eten. Ze komen me 's avonds oppikken en dan keer ik 's ochtends terug naar hier."

In tegenstelling tot velen hier wil Maria niet noodzakelijk naar Groot-Brittannië. "Ik ben nog aan het informeren waar en hoe ik best asiel moet aanvragen. Zullen de Belgische autoriteiten rekening houden met mijn vlucht uit Syrië? Of zouden ze me gewoon naar Eritrea terugsturen, waar ik ook geen toekomst heb? Ik weet dat allemaal nog niet."

Op een bank in het park kom ik een jonge Soedanees tegen. Hij wil liever "Ahmed" als schuilnaam gebruiken. Een paar maanden geleden werd hij door de Aquarius op zee gered. Ook bij Ahmed zitten de herinneringen nog vers in het geheugen over wat hij in Libië meemaakte: "Kijk. Foltering in Libië", terwijl hij naar zijn onderbeen wijst.

Groot-Brittannië is dan weer de enige beoogde eindbestemming door Ahmed. Asiel aanvragen in België ziet hij voorlopig helemaal niet zitten. Hij heeft van andere landgenoten het advies gekregen om dat niet te doen: "België weigert asiel te verlenen aan veel Soedanezen. Mijn vingerafdruk hier geven, is een groot risico. Want als mijn aanvraag in België geweigerd wordt, zullen de Britten volgens de Europese afspraken me altijd naar hier terugsturen. Ik wil zo’n situatie vermijden. Bovendien horen we dat België Soedanezen terugstuurt naar Soedan. Wat in mijn geval geen optie is. Ik denk niet dat ik daar nog een veilig leven kan uitbouwen."

Egyptenaren zijn een erg kleine minderheid in het Maximiliaanpark: "Er is uiteraard geen oorlog in Egypte. We zullen hier nooit asiel krijgen", geeft Adam toe. Hij deelt een picknicktafel samen met een vijftal landgenoten. "De armoede in Egypte blijft alleen maar stijgen. De pond zakt verder en de prijzen stijgen. We kunnen alleen maar onze kans wagen in het buitenland."

Langs de andere kant wil Adam geen politiek asiel aanvragen: "Ik wil ooit terug op bezoek naar mijn familie in Egypte kunnen gaan. Als politieke vluchteling dreig je je bescherming te verliezen bij een bezoek aan je land van origine". Toch zou hij ooit willen getuigen over de misdaden door de Egyptische autoriteiten die hij persoonlijk zag: "Ik had mijn legerdienst tijdens de opstand in 2011. En ik zag vanop mijn post hoe activisten die deelnamen aan de revolutie, gemarteld worden in politiebureaus. Meer dan dertig mensen hebben de foltering voor mijn ogen niet overleefd." 

Adam en zijn landgenoten aan tafel hebben elkaar in Griekenland leren kennen. Ze kwamen daar aan na een boottocht vanaf de Egyptische kust. "500 euro moest ik aan de smokkelaar betalen. Dat is in principe veel goedkoper dan wat de meeste mensen hier hebben betaald. Maar daarna pas begon de miserie. Maandenlang reizen via Albanië, Montenegro, Kroatië, Slovenië, Italië, Frankrijk om uiteindelijk hier te geraken", zegt Adam. In Albanië had onze groep asiel aangevraagd: "Zonder enig bezwaar, want onze vingerafdruk in Albanië wordt in de EU toch niet geregistreerd." De reis was blijkbaar niet alleen fysiek zwaar, maar op sommige plaatsen ook gevaarlijk: "Ik vergeet nooit hoe we in sommige bossen 's nachts tussen de slangen moesten stappen."

Wanneer ze de volgende keer richting een parking vertrekken om te proberen naar Groot-Brittannië te trekken, weet Adam niet. Of het gaat lukken evenmin. Intussen proberen ze hier met weinig middelen te overleven. Soms komen vrijwilligers eten uitdelen, maar het loopt niet altijd even vreedzaam. De jonge man toont een litteken op zijn hand terwijl hij over de wantoestanden in het park vertelt: "Kijk hier. Iemand stak een mes in mijn hand bij een schermutseling tijdens het uitdelen van eten. Gelukkig is het water uit het fonteintje nog drinkbaar".

In het park tref ik ook twee minderjarigen. De ene uit Eritrea, de andere uit Soedan. Ook bij hen is er gebrek aan informatie om een beslissing te nemen om al dan niet in  België blijven. Tot nu toe zijn alle pogingen naar Engeland mislukt: "Een vrachtwagen waarin ik kon kruipen, stopte plots na een paar uur rijden. De chauffeur deed de poort open en werd verrast door mijn aanwezigheid. Hij was gestopt bij een fabriek ergens in België, wat zijn eindbestemming blijkt te zijn. Snel deed hij de deur weer dicht en belde hij naar de politie, die me weer kwam oppakken. Ik werd naar de Dienst Vreemdelingenzaken gebracht." Hij wijst naar het gebouw van de dienst naast het park. "Ik kreeg een document dat me als minderjarige in België bescherming garandeert."

Ik bekijk het document en zie dat het maar een verwijzing is naar een opvangcentrum voor niet-begeleide minderjarigen in Sugny, dicht bij de grens met Frankrijk. "Dus geen beschermingsdocument?", vraagt de tiener aan mij. "Dit is nochtans wat ik op het bureau had begrepen", voegt hij toe. Of er een tolk bij zijn gesprek bij de Dienst Vreemdelingenzaken aanwezig was, antwoorde hij alweer duidelijk: "Neen". 

Bekijk hier het volledige fragment uit "De ochtend":

Bekijk hier het fragment uit “Het Journaal”: