Kan Michel naar Marrakech met groen licht van het parlement?

De Kamercommissie heeft vandaag groen licht gegeven aan de resolutie over het VN-migratiepact. De N-VA stemde tegen, maar enkele oppositiepartijen toonden zich bereid om een wisselmeerderheid te leveren. Dat betekent dat er een ruime meerderheid is. Hetzelfde geldt voor de stemming in het volledige parlement, wellicht morgen.

De stemming in het parlement is vooral politiek-symbolisch belangrijk, zegt professor grondwettelijk recht Stefan Sottiaux. “De partijen kunnen zich daardoor gesterkt voelen. Maar juridisch heeft de stemming weinig consequenties. Dit is een aspect van het buitenlands beleid. Het is de regering die bevoegd is om België in het buitenland te vertegenwoordigen. Wat er ook gebeurt in het parlement, nadien zal de vraag rijzen binnen de regering: kan de premier naar Marrakech gaan om België te binden aan dat verdrag?”

“Grondwettelijk gezien kan België enkel gebonden worden door de tekst indien de eerste minister gesteund wordt door de voltallige regering”, benadrukt Sottiaux. “Michel kan niet naar Marrakech gaan om te zeggen dat hij die verklaring goedkeurt als een deel van zijn regering daar niet mee akkoord gaat, ook al heeft het parlement zijn goedkeuring gegeven. Ofwel moet de regering anders worden samengesteld, ofwel kan dat niet gebeuren. Als Michel het wel doet, breekt hij met een belangrijke grondwettelijke traditie en stelt hij een gevaarlijk precedent.”

Er is nog een ander probleem met de trip naar Marrakech, zegt professor Wauters. Michel liet gisteren weten dat hij daar het standpunt van het Belgische parlement ging toelichten, maar zo eenvoudig ligt dat niet. "Op de bijeenkomst in Marrakech gaan de aanwezige staatshoofden en regeringsleiders het pact aannemen, waarschijnlijk bij consensus. Er wordt wel degelijk in die zin positie ingenomen door de aanwezige  regeringsleiders." Als Michel dus naar Marrakech gaat, impliceert dat dat ons land het pact aanvaardt, wat op zijn beurt veronderstelt dat er een akkoord is binnen de regering.

Een week na Marrakech wordt het pact in de Algemene Vergadering van de VN in New York bekrachtigd in een korte resolutie. Bij de stemming daar is het mogelijk om bepaalde stemverklaringen af te leggen.

N-VA-Kamerfractieleider Peter De Roover zei vandaag dat de N-VA voorlopig in de regering blijft, ook na de stemming in het parlement. “Er is een consensus bij de andere partijen. Als één partij niet akkoord gaat -in dit geval de N-VA- dan is het de traditie dat die partij eruit stapt”, zegt Sottiaux. “Als de N-VA dat niet doet, dan stemt de partij de facto in met het standpunt van de andere partijen (met het goedkeuren van het migratiepact, kortom). Je kan geen oppositie voeren binnen de regering.” Maar die gevolgtrekking wil de partij vooralsnog niet trekken.

Stel dat de N-VA vandaag of een van de komende dagen toch uit de regering stapt. Wat gebeurt er dan? Een veel geciteerd scenario is dat Michel voortgaat met een minderheidsregering van MR, Open VLD en CD&V. “Belangrijk is dat de ministerraad paritair is samengesteld, met evenveel Nederlandstalige als Franstalige ministers. De N-VA-ministers moeten dus vervangen worden door nieuwe Nederlandstalige ministers, van de huidige meerderheid, of zelfs van de oppositie. En dan kan terug “bij consensus en collegiaal” worden vastgesteld dat er een akkoord is om naar Marrakech te gaan", zegt Sottiaux.

Gisteren leek het lot van de regering bezegeld. Vandaag is dat niet meer zo duidelijk. "Het ziet er naar uit dat het in plaats van een crash tot een noodlanding zal komen", zegt politiek journalist Marc Van de Looverbosch in "Het Journaal". "De boodschap van de N-VA is duidelijk: wil men ons uit de regering, dan zal men ons met de voeten vooruit naar buiten moeten dragen. Ze willen de regering niet laten vallen." Wat die oplossing dan zal inhouden, is nog een open vraag. Neemt de N-VA na de harde taal dan toch een bocht?

In elk geval zit premier Michel momenteel in een aartsmoeilijke positie. Hij heeft al duidelijk gezegd dat hij naar Marrakech gaat. Niet gaan betekent internationaal gezichtsverlies. Niet alleen omdat ons land vanaf januari deel uitmaakt van de VN-Veiligheidsraad, maar ook omdat het deloyaal zou zijn tegen de Europese partners met wie er aan de tekst is gewerkt.

Maar naar Marrakech gaan zonder de steun van de voltallige regering, geeft dus mogelijk juridische problemen. Het blijft mogelijk dat hij alsnog zelf de handdoek in de ring gooit en naar de koning gaat om het ontslag van de regering aan te bieden. En dan zijn heel wat scenario’s mogelijk: een wisselmeerderheid, een minderheidsregering, vervroegde verkiezingen begin volgend jaar, enzovoort.

Na een val van de regering in lopende zaken naar Marrakech gaan (met de huidige meerderheid), kan volgens professor Sottiaux niet. Opnieuw omdat er dan er dan geen consensus is binnen de regering. Maar de juridische interpretaties lopen uiteen. Volgens professor staatsrecht en parlementslid Hendrik Vuye is goedkeuring van het parlement wel voldoende om naar Marrakech te gaan, zo zei hij vanmorgen in "De ochtend".

In "Het Journaal" maakte Marc Van de Looverbosch zijn analyse van de feiten: "Elke dag, elk uur bijna, heeft zijn nieuwe verrassingen. Zoals het er nu uitziet, komt er eerder een noodlanding dan een crash":