Beste leerkracht of ouder, vertel jij mij eens hoe iemand pesten (of emotioneel breken) een "manier van opgroeien" is?

“Alles werd zwart voor mijn ogen. Ik was gewoon echt doodsbang. Ik wou mijn ouders niet teleurstellen. Op een bepaald moment was ik echt ziek, fysiek en mentaal. Alles in mij schreeuwde om de pijn te doen stoppen. Ze hadden heel duidelijk mijn dochter uitgekozen en dat moet ze haar hele leven verder dragen.”

48% van de Vlaamse scholieren tussen 12 en 18 jaar onthullen dat ze het slachtoffer zijn van (cyber)pesten. Mochten ze deze vraag aan mij gesteld hebben tijdens mijn middelbareschoolcarrière, dan had ik getwijfeld over mijn antwoord. Was het pesten wat ze deden? Was ik een slachtoffer van pestgedrag? En vooral: was ik daar misschien niet zelf een beetje schuldig aan? 

Bij mijn coming-out wist meteen de hele school het. Het kwam door een stom misverstand, maar het kwaad was geschied. Hoewel ik er nog totaal niet klaar voor was om aan iedereen te vertellen wat er in me omging, wisten ze het al. Vrij snel werd ik Margot, de pot. "Het klonk zo goed", lachten ze dan, alsof mijn ouders speciaal daarvoor die naam gekozen hadden. 

Pesten was niets nieuws voor mij. In het vierde en vijfde leerjaar was ik al het middelpunt van de spot. Ik droeg een bril en had een beugel, dat was voor hen voldoende om met mij te lachen. De algemeen bekende beledigingen passeerden bijna dagelijks: brilsmurf, beugelbek, lelijke smoel. Altijd lachend, nooit met enig begrip. Thuis was ik een vrolijk kind en probeerde ik niets te laten merken, maar zodra de kamerdeur sloot, was ik vooral blij dat school even gedaan was. Ik verstopte me in boeken en stripverhalen en probeerde voor een avond te vergeten dat ze me de dag nadien weer zouden uitlachen. 

Het was exact dat bekende gevoel dat terugkwam wanneer iemand voor de eerste keer “Margot-de-pot” fluisterde toen ik passeerde. Het kleine, bange meisje met een bril en beugel stond opnieuw voor me. Die versie van mezelf werd opnieuw mijn spiegelbeeld in het derde middelbaar. Het was zwaar om niet te laten zien dat het mij raakte. Ik reageerde er vaak gewoon niet op of deed alsof ik het niet hoorde. Diep vanbinnen brak er echter elke keer een beetje Margot. 

Ik werd een onzekere, bange versie en herkende mezelf niet wanneer ik in de spiegel keek. Ik zei tegen mezelf dat dit de prijs was die je moest betalen om jezelf te mogen zijn en gaf mezelf de schuld van de opmerkingen. Ik verafschuwde de figuur in de spiegel en begon sommige opmerkingen te geloven. Ik was inderdaad een last bij het turnen op school en waarom wilde ik eigenlijk zo out and proud zijn? Lag het niet gewoon aan mij en moest ik er niet gewoon mee leren omgaan?

Ik vond mezelf niet meer, en ook dat vond ik mijn eigen verdomde fout. Als ik geen lesbische relatie had, dan had niemand mijn diepste geheim ontdekt en dan had niemand een reden gehad om met mij te lachen. Ik kan niet uitleggen hoe ik bij deze gedachtegang kwam en waarom ik mezelf zo verafschuwde. Dat spiegelbeeld was er gewoon toen ik naar mezelf zocht.

De Week tegen Pesten en de ontelbaar vele sterke getuigenissen maken pijnlijk duidelijk dat ik niet de enige jongere ben die blij is of was dat soms even de schoolpoort achter zich dicht valt. Het illustreert opnieuw wat een diepe wortels pestgedrag kan hebben en het toont aan dat er nog altijd, na alle sensibiliseringsacties, een lange weg moet worden afgelegd.

Pesten is wreed. Het maakt je kapot en breekt je elke keer een beetje meer. Je weet niet meer wie je bent en wie je kan vertrouwen. Een gepest kind schaamt zich en haat zichzelf. Diep en intens. Het is een gevoel van schaamte dat maar moeilijk los te krijgen is, zelfs wanneer het pesten stopt. Het neemt je denken over en er lijkt vaak helemaal niemand te zijn die de hand reikt. 

Leerkrachten, ouders en schooldirecteuren, allemaal spelen ze een enorm belangrijke rol in het leven van een slachtoffer. Zij kunnen de reikende hand zijn, de steunende woorden geven en de pesters doen beseffen hoe fout het is. Ze kunnen luisteren naar de pijn en het verdriet. Ze kunnen werken aan het zelfvertrouwen en aan de littekens die pesten met zich meebrengt. Want erkennen dat pesten bestaat, is voor een slachtoffer stap één naar beterschap. Ze zoeken erkenning, iemand die te vertrouwen is en hen gelooft. Ze zoeken een zekere vorm van waardering en geloof me wanneer ik zeg dat een simpele schouderklop wonderen kan verrichten. 

Het vraagt moed, om als leerkracht en/of ouder te erkennen dat pesten bestaat, maar om in onze maatschappij die 48% te laten dalen, zal erkenning stap één moeten zijn. Te veel leerkrachten wandelen weg van een pestsituatie en te veel ouders weigeren in te zien dat misschien hun zoon of dochter eerder een dader dan een slachtoffer is. Te vaak wordt omgaan met pesten beschouwd als een manier van opgroeien, een manier om karakter te tonen. We zetten het weg als een test voor jonge kinderen en vertellen hen dat het wel beter wordt.

Maar vertel me hoe emotioneel iemand breken een manier van opgroeien is. Vertel aan deze slachtoffers dat het allemaal wel goed komt als ze even doorbijten wanneer zij eigenlijk niets liever willen dan er niet meer zijn. Vertel me hoe iemand door hem te kleineren, te breken en kapot te maken er sterker van kan worden.

Vaak is pesten een gevolg van niet kunnen omgaan met verschillen. Het is die stillere jongen op de speelplaats, op zoek naar wie hij wil zijn of het meisje met de lege brooddoos, zonder koek tijdens de speeltijd. Het is de jongen die liever danst of voor zijn zusjes zorgt en het is het meisje met de hoofddoek. Het is het kind op de speelplaats dat niet binnen de lijntjes kleurt en het is het kind waarover in deze maatschappij nog veel te veel vooroordelen bestaan. Het is vaak ook de zwakkere plek van leerkrachten en ouders om toe te geven dat ook bij hen het eerste gevoel eentje van niet-conformiteit was. Dat het misschien toch een beetje de schuld van dat kind is, want waarom kleedt ze zich zo en waarom danst hij liever? 

Het lijkt vaak onschuldig om ergens in de wandelgangen van onze gedachten dit te laten passeren en het stilzwijgend goed te keuren. Alleen valt op die manier een maatschappelijk probleem als pesten niet op te lossen en is het wachten op de dag dat we deze vooroordelen benoemen en de zwakke plekken van onze opvoeding en omgang met anderen blootleggen. 

Het is wachten op het moment dat we als maatschappij in dialoog gaan met de daders. Niet door hen te straffen maar door met hen te praten. Straffen en uitsluiting van een pester zullen er namelijk niet toe leiden dat het voor het slachtoffer allemaal beter wordt. We kunnen geen haat en vooroordelen uit onze maatschappij halen wanneer we hen die pesten opnieuw aan de kant schuiven. Het is makkelijk om een dader aan de schandpaal te nagelen als oplossing van het probleem, maar om een structurele en langdurige oplossing te bereiken, wacht er ons een verschrikkelijk moeilijke taak. 

We moeten in staat zijn om de pester een wandeling te geven in de schoenen van het slachtoffer. We moeten hen de situatie schetsen vanuit dat oogpunt zodat we hen vervolgens kunnen vragen wat de oplossing is. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat het meisje met de hoofddoek weer van zichzelf leert houden? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de dansende jongen opnieuw naar school huppelt en niet meer enkel in zijn bed ligt? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat het meisje met de lege brooddoos stopt met denken dat ze niets waard is? 

Geef de pesters een wandeling door de realiteit, waar zij mee verantwoordelijk voor zijn en ga ermee in dialoog. Alleen zo kunnen we ervoor zorgen dat mijn kinderen, en wie weet ook de uwe, naar school kunnen gaan zonder angst om uitgelachen te worden.

En tot die tijd moeten we blijven werken, allemaal samen om het pesten als maatschappelijk probleem op grootschalige manier op te lossen. Na mijn persoonlijke ervaringen wist ik dat ik er iets aan wilde doen wanneer ik de woorden vond. Ik heb ze nu en daarom is het ook belangrijk dat we erover praten. Je kan me vinden bij Out For The Win, een organisatie voor LGBTQ-sporters en hun aanvaarding in de sportwereld, maar je vindt me ook bij WatWat, een organisatie die taboes wil doorbreken en jongeren wil leren praten over de moeilijkste onderwerpen. 

Omdat ik hoop dat op die manier mijn kinderen naar school kunnen gaan zonder angst om uitgelachen te worden. En omdat ik hoop dat op die manier jongeren van nu, op de schoolbanken en achter hun boeken, ons durven contacteren, omdat ze weten dat we er zijn voor hen en dat we niet zullen stoppen met vechten. Tot zij kunnen zijn wie ze diep vanbinnen echt willen zijn.