Als politici zich niet kunnen neerleggen bij beslissingen van rechters, waarom zouden burgers dat dan nog doen?

Met carnaval mag iedereen loos gaan, maar het moet veilig en plezant blijven. Een man die was opgepakt omdat hij met zijn wagen de carnavalsstoet in Aalst had opgeschrikt, werd vrijgelaten onder voorwaarden. Geen cel, zelfs geen enkelband, tot ongenoegen van onder meer de burgemeester.

Het was niet de eerste keer en het zal allicht ook niet de laatste keer zijn dat een politicus zijn ongenoegen uit over een beslissing van een magistraat waar hij of zij het niet mee eens is. De rechter krijgt vervolgens doorgaans het etiket "wereldvreemd" en/of "laks". Of ineens wordt heel het gerechtelijk apparaat en het gevangeniswezen erbij gesleurd en spreekt men verbolgen van "het falen" of -een recentere variant- "het failliet van justitie". 

Wat dat faillissement betreft: het kán kloppen dat een aantal betalingen op zich laat wachten en dat de middelen voor de rechterlijke organisatie zijn afgenomen, maar dat is dan toch het gevolg van politieke keuzes.

Alle begrip natuurlijk voor de politieke verantwoordelijken die opkomen voor hun bevolking en de mogelijke slachtoffers. Het getuigt ook van empathie en respect om principieel pal achter de politie te staan. Als het volk mort en geschokt is, kan de politicus niet anders dan het ongenoegen kanaliseren en ventileren, toch?

Alle begrip ook voor sommige opiniemakers die zich onder tijdsdruk een mening moeten vormen. In enkele regels duiding geven bij een complex onderwerp dat gesmaakt moet worden door vele lezers, is geen gemakkelijke opdracht. Dat een onderzoeksrechter ervan overtuigd is dat een verdachte geen direct gevaar meer vormt, volstaat blijkbaar niet. Rechters moeten ook rekening houden met het respect dat toeschouwers, agenten en organisatoren die bange momenten hebben doorstaan, verdienen. 

Het had allemaal nog veel erger kunnen zijn, aldus een commentaarstuk in een krant. Dat de wet op de voorlopige hechtenis echt wel strikte voorwaarden verbindt aan een vrijheidsberoving en zelfs aan een "enkelband", is even uit het oog verloren. 

Een andere commentator koppelt er de onafgewerkte werf aan van Geens’ nieuwe strafwetboek, al valt te betwijfelen of dat de onderzoeksrechter op andere gedachten had kunnen brengen. Wat de minister betreft, schreef hij onlangs niet dat sommige onderzoeksrechters te snel grijpen naar de voorlopige hechtenis?

Kritiek is natuurlijk niet steeds aangenaam, maar biedt doorgaans kansen om zichzelf in vraag te stellen en om het systeem te verbeteren, want elke fout is er een te veel. Maar gaat het altijd om een fout? Vaak vloeit onbegrip voort uit onwetendheid. Zelfs als men schiet met losse flodders, is het niet slecht om nog eens te herinneren aan de grote principes die de Verlichting heeft voortgebracht, zoals de scheiding der machten, het vermoeden van onschuld en het recht op een eerlijk proces.

Welke verontwaardigde burger zou graag hebben dat een verkozen of te verkiezen politicus zou beslissen of diezelfde burger vrijuit kan gaan of niet, of onder welke voorwaarden? Zou die burger een systeem verkiezen waarbij de rechter zich zou mogen laten beïnvloeden door "de" publieke opinie? Zou de burger het écht oké vinden dat wie verdacht wordt eigenlijk al veroordeeld is zonder een ernstige vorm van proces? En welke burger is er zeker van dat criminelen na een liefst jarenlange opsluiting gelouterd uit de gevangenis komen en nooit nog iets mis zullen doen? Als politici zich niet kunnen neerleggen bij beslissingen van rechters, waarom zou die burger dat dan doen?

Een rondje justitie-bashen is al te gemakkelijk en véél eenvoudiger dan een genuanceerd antwoord te geven op deze vragen. Maar wie of wat faalt er dan eigenlijk?