Terugdraaiende teller voor zonnepanelen of niet: de strijd om uw stroomfactuur
Volgt het Vlaams Parlement het advies van energieregulator VREG over de digitale meter of niet? De beslissing kan gevolgen hebben voor uw portemonnee, maar hoe zit dat dan precies, en waar kan u baat bij hebben? En in welke mate komt ons stroomnet mogelijk in gevaar, als we in de toekomst niet beter omgaan met zelf aangemaakte energie via zonnepanelen?
Een week voor de finale stemming in het Vlaams Parlement kwam de Vlaamse energieregulator VREG gisteren met een vernietigend advies: de terugdraaiende elektriciteitsteller moet zo snel mogelijk vervangen worden door een digitale meter. Ook voor eigenaars van zonnepanelen. Het huidige uitstel van 15 jaar druist in tegen het gelijkheidsbeginsel van de grondwet en brengt mogelijk het stroomnet in gevaar. Bovendien schenden de politici er de onafhankelijkheid van de VREG mee.
De invoering van de digitale meter sleept al jaren aan, onder meer door de gevolgen voor de eigenaars van zonnepanelen. Die dreigen met de digitale meter in te boeten op de financiële opbrengsten van hun zonnepanelen. De huidige terugdraaiende teller maakt namelijk geen onderscheid tussen de prijs van de stroom die u op het net zet en de stroom die u eraf haalt.
Als eigenaars van zonnepanelen exact evenveel stroom op het net duwen als ze eraf halen (en dus op het eind van het jaar 0 kWh stroom hebben verbruikt), betalen zo ook 0 euro. Maar ze betalen wel een extra bijdrage voor het gebruik van het net: het prosumententarief (prosumenten zijn consumenten die ook elektriciteit produceren, red).
Digitale meter mogelijk slechter voor eigenaars van zonnepanelen
De digitale meter maakt dat onderscheid tussen geïnjecteerde en afgenomen stroom wel. Maar wanneer eigenaars van zonnepanelen met z’n allen stroom op het net duwen, is er vaak een overaanbod (op zonnige zomerse vakantiedagen, bijvoorbeeld, wanneer we weinig stroom verbruiken). De prijs van de stroom staat dan ook meestal laag. En wanneer bezitters van zonnepanelen massaal stroom van het net halen, ’s avonds of op koude, donkere winterdagen, is er meestal schaarste. Dan is de stroom een pak duurder.
Bij een terugdraaiende teller betekent 0 kilowattuur verbruikte stroom 0 euro kosten, bij een digitale meter is dat niet meer zeker
Een digitale meter registreert die prijsverschillen. Een bezitter van zonnepanelen die op het einde van het jaar netjes op 0 kWh verbruik landt, zal dan mogelijk wél moeten betalen, omdat de prijs van zijn afgenomen stroom in de regel hoger zal liggen dan de prijs van de stroomoverschotten die hij op het net zet. Maar hij betaalt dan wel geen prosumententarief meer: dat valt bij de invoering van een normaal werkende digitale meter weg. Maar zelfs dan zouden sommige bezitters van zonnepanelen nog meer moeten betalen dan met een terugdraaiende teller.
Politici willen eigenaars van zonnepanelen niet voor het hoofd stoten
De politici zijn er als de dood voor dat dat zou gebeuren. Jarenlang hebben ze de gezinnen richting zonnepanelen gestuurd, met het argument dat die een mooie geldbonus opleveren. Die bonus onderuithalen door een algemene invoering van de digitale meter is vlak voor de verkiezingen bijna politieke zelfmoord.
Politici zijn er als de dood voor dat eigenaars van zonnepanelen met een digitale meter meer zouden moeten betalen
De politieke meerderheid werkte daarom een aparte regeling uit: eigenaars van zonnepanelen mogen nog 15 jaar kiezen voor een terugdraaiende teller, als ze dat wensen. Ze moeten hun panelen dan wel voor eind 2020 hebben geïnstalleerd. Alle andere elektriciteitsgebruikers moeten direct overstappen op een digitale meter, die vanaf de zomer zou worden uitgerold.
De VREG wil eigenaars van zonnepanelen aanzetten tot slimmer verbruik
Dat is niet naar de zin van de Vlaamse energieregulator, de VREG. Die wees er al langer op dat het uitstel voor de bezitters van zonnepanelen eigenlijk niet kan. Het is beter de bezitters van zonnepanelen wat bewuster met hun stroomverbruik te laten omgaan, argumenteert de VREG. Op momenten wanneer er veel zonne-energie is, die ook direct verbruiken, of opslaan. Door wasmachines, droogkasten, strijkijzers of andere stroomvretende machines overdag te doen draaien bijvoorbeeld, of te investeren in slimme apparaten die beginnen te werken wanneer er stroomoverschotten zijn (en de prijs dus laag is). Dan kan je met de digitale meter zelfs nog meer winst maken dan met de huidige terugdraaiende teller, zo wijzen simulaties van de VREG uit.
Maar om dat te kunnen verwezenlijken moet je natuurlijk wel overdag thuis zijn, om de machines op het gepaste moment te kunnen aanzetten. Niet zo simpel voor de meeste gezinnen, die meestal een dubbel inkomen nodig hebben om financieel veilig rond te kunnen komen. Wanneer beide partners overdag gaan werken, is er gewoon niemand om de vaatwasmachine aan te zetten of de droogkast te herladen. En slimme toestellen of grote batterijen kopen kost ook geld, natuurlijk.
De VREG is bekommerd om de stabiliteit van het net
Maar een slimmer stroomgebruik zal de stabiliteit van ons elektriciteitsnet alleen maar ten goede komen, zo beargumenteert de VREG. Want dat net zou mogelijk overbelast kunnen raken wanneer er te veel zonnestroom aankomt. Om die overbelastingen op te vangen zijn er grote investeringen nodig. Extra kosten dus, die niet alleen de eigenaars van de zonnepanelen zullen moeten betalen, maar ook mensen die geen zonnepanelen hebben. Kosten die mogelijk nog hoger oplopen dan de mogelijke financiële verliezen van eigenaars van zonnepanelen.
Doe je dat niet, en gaan de bezitters van zonnepanelen gewoon door zoals nu, dan snijden ze eigenlijk zichzelf in eigen vlees: bij een overbelasting van het net vallen zonnepanelen namelijk automatisch uit en heb je geen enkel voordeel meer aan je eigen groene energie.
Bij een overbelasting van het net vallen zonnepanelen automatisch uit, maar dat is nu nog zeer uitzonderlijk
Maar voorlopig kunnen onze netten die zonnepanelen nog wel de baas, zo leerde navraag bij netbeheerder Fluvius. Zelfs tijdens de voorbije heel zonnige zomer vielen er amper zonnepanelen uit. Zelfs niet in Limburg, waar de meeste zonnepanelen liggen en de netten heel langgerekt zijn om de afgelegen landelijke woningen en dorpjes te bedienen. Amper 0,2% van de zonnepanelen vielen er volgens Fluvius uit, de overige 99,8% konden probleemloos blijven draaien.
Maar het probleem kan in de toekomst wel groter worden, benadrukt de VREG, zeker als we de eigenaars van zonnepanelen op dezelfde onbekommerde manier laten omgaan met hun stroom. En de terugdraaiende meter is de slechtst mogelijke manier om dat gedrag te veranderen: zo snel mogelijk afvoeren was dan ook het advies.
Maar vorige week legde een meerderheid in de commissie Energie van het Vlaams Parlement dat advies naast zich neer en keurde het ontwerpdecreet voor de invoering van de digitale meter goed, mét het uitstel voor de bezitters van zonnepanelen.
Het ontwerpdecreet hoeft nu enkel nog in het parlement te worden goedgekeurd. Dat zou een van de volgende weken gebeuren. De VREG hield intussen de lippen stijf op elkaar. Tot gisteren.
De VREG haalt vernietigend uit
In een nieuw advies van 21 bladzijden veegt de VREG het uitstel van tafel. En dit keer wijst de Vlaamse energieregulator op meer dan alleen maar op het gevaar voor het net.
Volgens de VREG komt de huidige regeling neer op discriminatie en druist ze in tegen het gelijkheidsbeginsel zoals dat is vastgelegd in artikels 10 en 11 van de grondwet. Er zit zelfs een drievoudige discriminatie in het voorstel, zo merkt de VREG op. Eerst en vooral worden de gewone elektriciteitsverbruikers gediscrimineerd tegenover de eigenaars van zonnepanelen. Maar ook de eigenaars van zonnepanelen onder elkaar worden ongelijk behandeld. Zelfs twee keer. Zo is er volgens de VREG geen enkel zinnig argument waarom gezinnen met zonnepanelen nog tot 31 december 2020 kunnen kiezen voor de terugdraaiende teller en vanaf 1 januari 2021 niet meer. Dat ook de ouderdom van de zonne-installaties meespeelt, zou discriminerend kunnen zijn. Mensen die hun panelen 10 jaar geleden hebben laten leggen, hebben nog maar 5 jaar recht op de terugdraaiende teller. Anderen, die hun panelen nu leggen, 15 jaar.
Discriminerend, niet toekomstgericht, juridisch slecht onderbouwd ... de VREG laat geen spaander heel van de voordeelregel voor de zonnepanelen
Maar de VREG ziet ook nog een ander ernstig probleem: het amendement schendt ook de Europese elektriciteitsrichtlijnen die de onafhankelijkheid van de energieregulatoren moeten garanderen. In een uitvoerig betoog van bijna 8 bladzijden somt de VREG meerdere bepalingen op die de Vlaamse regering volgens haar met voeten treedt. Bovendien mogen regeringen zich helemaal niet moeien met tariefregelingen, benadrukt de VREG. Dat is een exclusieve bevoegdheid van de regulator en niet van de overheden. En die regulator moet onafhankelijk van alle publieke of particuliere belangen kunnen werken.
De VREG wijst er verder ook op dat de zogenaamde positieve gevolgen van het uitstel “onbestaande” zijn en dat de pogingen van de regering om het uitstel via Europese rechtsgronden te rechtvaardigen niet kloppen.
Minister Peeters zet door
Het vernietigend advies maakt weinig indruk op Vlaams minister van Energie Lydia Peeters (Open VLD). Adviezen van de VREG zijn niet bindend, zo benadrukt ze. Bovendien heeft het decreet volgens Peeters al een toetsing door de Raad van State doorstaan. Peeters benadrukt dat ze de eigenaars van zonnepanelen met het uitstel wil beschermen tegen mogelijk financieel verlies. Het ontwerpdecreet zal onverkort aan het parlement worden voorgelegd, waar de meerderheid het zo goed als zeker zal goedkeuren.
Partijen die de regeling juridisch willen aanvallen, vinden in het advies van de VREG heel wat munitie
Het is niet duidelijk of de VREG na de goedkeuring het decreet nog gerechtelijk zal aanvechten. Dat is vooruitlopen op de feiten, zo klinkt het. De VREG heeft enkel zijn werk gedaan en het parlement gewezen op de mogelijke problemen rond de verlenging van de terugdraaiende teller. Maar zelfs als de VREG niet in actie komt, heeft hij wel een hele batterij aan juridische argumenten geleverd aan partijen die het decreet nog willen onderuithalen.
Gewone elektriciteitsgebruikers, bijvoorbeeld, die zich gediscrimineerd zouden voelen door de uitzonderingsregeling voor de zonnepanelen. Als die teruggrijpen naar de mogelijke schending van het gelijkheidsbeginsel in de grondwet, zouden ze het de Vlaamse regering nog wel eens knap lastig kunnen maken.