"Eerst onze mensen" en een Vlaamse Leeuw, maar waar staat Vlaams Belang eigenlijk voor? 

Vlaams Belang brak gisteren alle verwachtingen. 23 zetels in het Vlaams Parlement, 18 in de Kamer en 3 in het Europees Parlement, dat is de verrassende eindbalans na een lange verkiezingsdag. De partij komt daarmee terecht op haar scores van tien jaar geleden, maar niet op haar gloriedagen zoals in 2004, ook het moment waarop de voorganger van de partij, Vlaams Blok, werd veroordeeld voor racisme. 

Voorzitter Tom Van Grieken zei het zelf aan VRT NWS: het grootste vooroordeel over zijn partij is nog steeds dat ze "racistisch" zou zijn. En eerlijk: we associëren Vlaams Belang makkelijk met hun felle uitspraken over moslims, nieuwkomers en slogans als "Eigen volk eerst", dat in deze campagne werd vertaald naar "Eerst onze mensen".

Dat staat ook duidelijk in het verkiezingsprogramma: "De deur moet dicht, niet uit racisme of haat tegen hen die buiten onze deur staan, maar uit liefde voor wie binnen ons huis woont." Begin januari verduidelijkte Van Grieken dat de partij een immigratiestop van 10 jaar wil, al is het niet volledig duidelijk hoe dat moet gebeuren. In dezelfde lijn liggen hun voorstellen voor een harder juridisch en veiligheidsbeleid, met minder vervroegde vrijlatingen en meer blauw op straat. 

Over de islam lezen we dat de partij "geen halal-voedsel meer wil aanbieden", "geen hoofddoeken wil in ons onderwijs en geen boerkini’s en gescheiden zwemuurtjes in onze zwembaden". "Multiculturaliteit werkt niet", zei lijsttrekker Dries Van Langenhove (ook voorzitter van Schild & Vrienden waartegen een gerechtelijk onderzoek loopt) onomwonden in een migratiedebat in "De zevende dag".  

Op ethisch vlak zou je de partij conservatief kunnen noemen. Euthanasie moet "met de grootst mogelijke omzichtigheid benaderd worden" en de "uiterste mogelijkheden inzake palliatieve zorg" moeten worden gebruikt, vindt de partij, al moet euthanasie finaal wel mogelijk blijven. Over de huidige abortuswetgeving is de partij tevreden. Die is "ruim genoeg en dient vooralsnog niet verder te worden uitgebreid", klinkt het, want "abortus maakt hoe dan ook een einde aan een menselijk leven in wording". 

In deze campagnevideo vertelt Kamerlid Barbara Pas hoe Vlaams Belang vindt dat Vlaanderen wordt "overspoeld" door "vreemdelingen": 

Toch klinkt het niet altijd even streng, blijkt uit een opvallend zinnetje in hun programma: "Mensen van vreemde afkomst die zich loyaal opstellen tegenover Vlaanderen, onze wetten naleven en bereid zijn onze taal te leren, zijn voor Vlaams Belang volwaardige Vlamingen." Vlaming ben je dus niet bij je geboorte, maar kan je ook worden, volgens Vlaams Belang. 

Nergens in haar kiesprogramma staat overigens dat de partij de Belgische grens zal sluiten. Er staat: "Landen moeten het recht hebben op elk moment naar eigen goeddunken over te gaan tot het invoeren van grenscontroles." Ook niet alle vormen van migratie worden drooggelegd: "Huwelijksmigratie naar België kan enkel wanneer de band van beide partners met dit land groter is dan met het land van herkomst van de kandidaat-migrant."

En ook met de Vlaamse onafhankelijkheid loopt het niet zo’n vaart: Vlaanderen moet zijn soevereiniteit uitroepen "als de tijd er rijp voor is", en Brussel "komt toe aan Vlaanderen", vindt de partij. Na een "korte overgangsperiode", wil de partij de geldtransfers stoppen die van Vlaanderen naar Wallonië lopen. Op Europees niveau moeten de lidstaten het vertrekpunt blijven, en verzet Vlaams Belang zich tegen wat ze "een totalitaire EU-superstaat" noemt.

Ook andere partijen wijzen op die dubbele houding van Vlaams Belang. Zo zei Tom Van Grieken zaterdag in het voorzittersdebat dat moslima’s thuis een hoofddoek mogen dragen, maar niet in het onderwijs, of achter een overheidsloket. Dit was de reactie van N-VA-voorzitter Bart De Wever:

Verrassender dan de culturele standpunten, zijn de economische voorstellen van Vlaams Belang. Op 1 mei, traditioneel de feestdag van de socialisten, kwam voorzitter Van Grieken met drie voorstellen: een minimumpensioen van 1.500 euro, de verlaging van de btw op elektriciteit van 21 naar 6 procent, en iedere maand 125 euro netto extra per persoon via een hervorming van de personenbelasting.

Reken daarbij dat ze de pensioenleeftijd wil terugbrengen naar 65 jaar, en 40 jaar als een volwaardige loopbaan ziet, en het wordt duidelijk dat Vlaams Belang zich op economisch vlak een pak "linkser" situeert. Om hun voorstellen te financieren, wil de partij de sociale zekerheid volledig splitsen tussen Vlaanderen en Wallonië.

Bekijk hier een fragment uit de toespraak van de voorzitter op 1 mei:

Een onderzoek van Stefaan Walgrave (Universiteit Antwerpen) en Michiel Nuytemans (Tree Company, experten onlineparticipatie) vat het mooi samen. Zij plaatsen Vlaams Belang op cultureel vlak uiterst rechts (boven op de grafiek), terwijl ze economisch meer in het centrum staan.

Even uitleggen: economisch gezien betekent "links" dat een partij voor herverdeling is; "rechts" betekent dat iedereen wat meer zijn eigen boontjes moet doppen. Cultureel gezien betekent "links" dat een partij voor diversiteit en tolerantie is (onder op de grafiek). "Rechtse" partijen willen dat nieuwkomers zich aanpassen en willen de Vlaamse identiteit beschermen (boven op de grafiek).

Minder bekend zijn de standpunten van de partij over andere onderwerpen, zoals klimaat, mobiliteit en onderwijs. Uit onze stemtest blijkt dat de partij de kerncentrales langer wil openhouden en op lange termijn thoriumreactoren wil bekijken (die werken niet met uranium zoals onze kernreactoren nu, maar met een andere grondstof: thorium). Vliegtickets mogen niet zomaar duurder worden, en salariswagens worden niet afgebouwd "zolang de loonkosten niet drastisch dalen".

Op de weg verzet Vlaams Belang zich tegen de kilometerheffing (een belasting per gereden kilometer), maar gaat ze wel voor meer treinverbindingen tussen de steden en meer fietspaden. Lage-emissiezones ziet de partij niet zitten en oldtimers moeten een fiscaal voordeel krijgen, maar ook fietsers moeten zonder extra kosten hun fiets kunnen meenemen op de trein. Een balans dus tussen voorstellen om koning auto niet te schofferen, en voorstellen voor meer openbaar vervoer en de fiets. 

In de onderwijsstandpunten schemeren de culturele voorkeuren van Vlaams Belang dan weer duidelijk door. De partij vindt dat leerlingen enkel Nederlands mogen spreken op de speelplaats, er moet een vak "burgerschap" komen, en de "politieke indoctrinatie" die de partij in het onderwijs ziet, moet stoppen. Daarnaast is Vlaams Belang voor een centraal eindexamen op het einde van het secundair onderwijs en wil ze de leerplicht niet verder verlagen.  

Vergelijk hier nog eens de standpunten van Vlaams Belang met andere partijen op de verschillende thema’s:

De partij laat zich vaak laatdunkend uit tegenover "de politieke elite", "het establishment" of "de traditionele partijen". Het cordon sanitaire, de afspraak van andere partijen dat ze niet met Vlaams Belang besturen, speelt daar natuurlijk een rol, maar het gaat verder dan dat. Eigenlijk wil Vlaams Belang herbekijken hoe de politiek werkt.

Bindende volksraadplegingen, de provinciale kieskringen opheffen zodat politici over heel Vlaanderen kunnen opkomen, minder parlementsleden, een cumulverbod, een rechtstreekse verkiezing van de Vlaamse minister-president en een afschaffing van de ministeriële kabinetten, het zijn maar enkele voorstellen. Daarbij komt een kritische houding tegenover de Vlaamse media. De VRT moet worden geprivatiseerd, vindt Vlaams Belang, omdat de omroep de "multiculturele goednieuwsshow opvoert" en "de realiteit manipuleert".

Is Vlaams Belang nu een "extreme" partij? Daarbij speelt ook de communicatiestijl een grote rol. De campagnetechnieken van het Antwerpse boegbeeld Filip Dewinter zijn alom bekend. Hij tooit zich met bokshandschoenen om "terug te slaan" tegen de opkomende migratie, en wil met de Nederlandse extreemrechtse Geert Wilders een "islamsafari" doen in Sint-Jans-Molenbeek. Vorige week voerde Dewinter nog campagne aan de Turnhoutsebaan in Borgerhout, waarbij hij Arabische opschriften overplakte. Achteraf moest Dewinter wel toegeven dat hij die opschriften eerst zelf had aangebracht.  

Met voorzitter Tom Van Grieken is dat een ander verhaal. De jonge partijvoorzitter voert een minder harde communicatie, die soms zelfs botst met de oude partijlijn van Dewinter en Europees lijsttrekker Gerolf Annemans. Als marketingexpert zet Van Grieken volop in op directe en snelle communicatie via sociale media, en hij staat zo voor de verjonging die zich in de hele partij doorzette, met onder andere nieuwe gezichten als Sam Van Rooy, Dries Van Langenhove en Filip Brusselmans. Gisteren bleek die stijlbreuk nog maar eens op het partijfeest in Londerzeel. Geen geel-zwarte vlaggen wapperden daar, maar witte: "Het is geen zwarte zondag, maar een zondag van hoop", klonk het.