Na staking bij Deliveroo: moeten naar nieuwe vormen van sociaal overleg binnen platformeconomie
Dit weekend heeft in Gent een deel van de maaltijdkoeriers van Deliveroo het werk neergelegd uit protest tegen de verlaging van hun loon. Het bedrijf is bereid te praten, maar de toenadering verloopt stroef: wie kan of moet wie vertegenwoordigden? Diverse experten ontwarren de knopen.
Zaterdag staakte Deliveroo in Gent. Vakbonden spreken over sociale achteruitgang door de daling in uurloon en het gebrek aan overleg. Volgens Deliveroo zelf is de actie niet representatief en zullen leveringen gewoon blijven doorgaan. Deliveroo zelf is wel bereid om met de koeriers te praten.
Dat de platformeconomie het sociaal overleg onder druk zet, is duidelijk. Het enige juiste antwoord is experimenteren met nieuwe vormen van overleg waarin het netwerk eigen aan de platformeconomie gebruikt wordt. Alleen zo zal het belang van de werknemers en de sociale bescherming ervan, die vakbonden vooropstellen, overeind blijven.
Een wijzigende omgeving met nieuwe vormen van werk veronderstelt mee-evolueren of irrelevant worden
De 50-jarig bestaande CAO-wet vormt vandaag de basis voor het sociaal overleg. Centraal hierin zijn de collectieve arbeidsovereenkomsten en onderhandelingen over arbeidsomstandigheden en dit telkens tussen vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers op ondernemingsniveau, sectorniveau, nationaal niveau.
Die manier van vertegenwoordiging is efficiënt en effectief omdat bij een industriële arbeidsorganisatie werknemers gelijktijdig aangesproken en bereikt kunnen worden. Een wijzigende omgeving met nieuwe vormen van werk veronderstelt mee-evolueren of irrelevant worden.
3 knopen
1. De aard van de arbeid
Een eerste knoop is de aard van arbeid die fundamenteel veranderd is. Het gaat niet langer meer over werknemers, werkgevers maar om freelancers, student-ondernemers, franchisehouders, alsook koeriers van Uber of Deliveroo. Iedereen komt wel in aanraking met de platformeconomie.
Vandaag gaat het slechts om een klein deel van de Europese beroepsbevolking, zo'n 3 tot 12 procent, dat een inkomen verwerft op de platformeconomie. Kenmerken zijn de korte contracten waarbij werk wordt gezocht en gevonden via websites en applicaties. Volgens een recent artikel in the Economist kan het aandeel van de globale beroepsbevolking oplopen tot 60% tegen 2055.
Veel wordt de vraag gesteld hoe werknemers in een platformeconomie te vertegenwoordigen
Veel wordt de vraag gesteld hoe werknemers in een platformeconomie beschermd worden. Hoe zal vertegenwoordiging dan verlopen? Vakbonden geven al aan dat het onmogelijk is om die verschillende koeriers te verenigen door het gebrek aan eenduidig tijdstip of activiteit waar ze voor werken.
2. Het statuut van de koerier
Daarenboven illustreert de platformeconomie dat het uitgangspunt van het sociaal overleg veranderd is. In veel Europese landen zijn de tegengestelde belangen van werkgevers en werknemers het vertrekpunt van het sociaal overleg. Structuren van sociaal overleg proberen die tegenstellingen te overbruggen.
De platformeconomie verruimt de betekenis van werk
Het antagonistisch uitgangspunt wordt door de platformeconomie ook in vraag gesteld. Getuige hiervan de discussie rond het statuut van de koeriers van Deliveroo. Bij aanvang was het niet duidelijk of het ging om zelfstandigen of over werknemers. Wie valt onder de rechten en plichten van een arbeidsovereenkomst verandert. De platformeconomie verruimt de betekenis van werk.
3. Onderhandelen met een multinational
Bij herstructureringen of fusies worden veelal verschillende dochterondernemingen bij elkaar gevoegd of gereorganiseerd. Dochterondernemingen die soms voordien bij andere sectoren behoorden. Hierdoor wordt de vertegenwoordiging langs sectorale lijnen uitgedaagd langs werknemerszijde omdat ze potentieel andere belangen verdedigen.
Nood aan experimenteren
Dat het niet evident is om werknemers van de platformeconomie te vertegenwoordigen en te verenigen is duidelijk. Niet alleen is het verloop heel hoog, werknemers in de platformeconomie werken niet volgens een voorspelbaar uurrooster of vullen niet altijd dezelfde activiteiten in. Wat als we de platformeconomie aanwenden om te experimenteren met nieuwe vormen van overleg en vertegenwoordigen en het netwerk gebruiken om NET-werk te voorzien.
Waar liggen de opportuniteiten? Eerst en vooral wordt verondersteld dat deelnemers aan de platformeconomie mensen zijn die in staat zijn om te kiezen waar en wanneer ze zelf werken. Aangezien de arbeidsrelatie ontstaat via een website of een applicatie, wordt bovendien verondersteld dat er ook minder discriminatie voorkomt op basis van persoonskenmerken.
De platformeconomie kan ook een voordeel bieden om zich te organiseren
De platformeconomie kan ook een voordeel bieden om zich te organiseren. Vooreerst is er de mogelijkheid om online platformen te gebruiken om werkgevers te ranken en scoren op betrouwbaarheid. Bovendien wordt aangenomen in een recent artikel in de Economist dat die online platformen een 21e-eeuwse invulling kunnen zijn van de gilden waarbij vaardigheden werden overgedragen.
Deze platformen kunnen hierdoor gebruikt worden als een verzamelplaats voor de werkervaringen van een werknemer in de platformeconomie en zo een basis vormen voor vertegenwoordiging. Op die manier wordt het een aanbod naar werkgevers waarbij een groep van werknemers tegen bepaalde minimumstandaarden werk kan aanbieden. Worden groepen op online platformen met minimumstandaarden voor NET-werk binnenkort onderdeel van het sociaal overleg?
Een warme oproep aan sociale partners om experimenten op te zetten hoe vertegenwoordiging en sociaal overleg van de toekomst eruit kunnen zien.
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.