374 stemmen nodig, maar nog lang niet zeker: haalt Ursula von der Leyen het als nieuwe Europese Commissievoorzitter?

Na een lange Europese top schoven de Europese leiders begin deze maand de Duitse Ursula von der Leyen naar voren als de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. Nochtans circuleerde haar naam eerder bij de functie van Hoge Buitenlandvertegenwoordiger. 

Opvallend: de Duitse bondskanselier Merkel onthield zich bij de stemming en even later lieten opvallend veel boze Duitse politici in zowel het Duitse als het Europese parlement van zich horen.

Die onthouding van Merkel heeft alles te maken met de Duitse coalitie tussen haar christendemocratische partij CDU en de sociaaldemocraten van de SPD, die hun topkandidaat Frans Timmermans graag Commissievoorzitter wilden zien worden. Timmermans lag lang op kop, maar werd uiteindelijk gevloerd door onder meer Polen en Hongarije. Als vicevoorzitter in de huidige Europese Commissie pakte Timmermans hen streng aan op het overtreden van de rechtstaat.

“De keuze voor Von der Leyen is buiten het Europees Parlement gebeurd, terwijl wij wilden dat de Europese kiezers op basis van de inhoud van de kandidaten zouden beslissen welk Europa ze willen”, zei Europees parlementslid Udo Bullmann van de Duitse SPD.

Bij de Europese verkiezingen hadden de politieke families in het Europees parlement - net zoals in 2014- zelf een kandidaat-Commissievoorzitter aangeduid. Iemand die campagne moest voeren. Daarom zijn niet alleen de Duitse sociaaldemocraten boos op de keuze voor Von der Leyen, ook bij de liberalen klinkt er -weliswaar minder- gemor omdat de leiders geen van de kandidaten van het parlement, de zogenoemde Spitzenkandidaten, hebben gekozen. Maar met Charles Michel als opvolger van Europees president Donald Tusk hebben ze zelf wel een topjob binnengehaald.

Von der Leyen had een kleine twee weken de tijd om genoeg steun te verzamelen in dat verdeelde parlement en liet zich door alle fracties, uitgezonderd het uiterst-rechtse Identiteit & Democratie van onder meer Vlaams Belang, uitgebreid op de rooster leggen. 

Bij haar eigen christendemocratische EVP viel dat verhoor nogal mee, al ging ze gisteren nog een keer langs omdat er "nog wat vragen waren". Bij de liberalen, maar vooral de sociaaldemocraten was niet iedereen meteen overtuigd na de passage van Von der Leyen dus volgden er na de hoorzitting nog brieven met eisen en voorwaarden om het alsnog mogelijk te maken voor haar te stemmen.

De twee politieke families willen dat er een nieuwe procedure komt in de plaats van de spitzenkandidaten. Er moet een conferentie over de toekomst van Europa komen, net zoals concrete engagementen over de rechtstaat en het klimaat. Renew Europe wil ook zekerheid dat hun Margrethe Vestager op dezelfde hoogte komt te staan in de nieuwe Europese Commissie als de huidige vicevoorzitter Frans Timmermans. 

Bij de groene fractie was er geen twijfel na het verhoor van Von der Leyen: "neen, we steunen u niet".   Er waren geen concrete voorstellen rond die rechtstaat en het klimaat en dus kan Von der Leyen niet op hun 74 stemmen rekenen, klonk het bij de Europese groenen.

Ook bij de uiterst linkse GUE-fractie vond Von der Leyen geen extra stemmen. Een beetje onverwachts kwam het toch tot een gesprek. De 41 zetels kunnen belangrijk zijn voor het eindresultaat. Maar meteen bij aanvang van de hoorzitting was duidelijk dat het niets zou worden en dat werd kort nadien meteen duidelijk gecommuniceerd.

Om te slagen, heeft Von der Leyen 374 stemmen nodig: normaal gezien zijn dat er 376, de helft van de 751 zetels in het Europees parlement, maar 3 Catalaanse parlementsleden namen hun zitje nog niet op en het is ook nog wachten op een Deens vervangend parlementslid.

In principe volstaan de drie grote politieke families: haar eigen EVP (182), de sociaaldemocraten (154) en liberalen (108) hebben met 444 zetels een meer dan ruime meerderheid. Maar er is dat ongenoegen, die verdeeldheid, Von der Leyen zou maar zeker kunnen zijn van pakweg 350 stemmen en dat zijn er niet genoeg. 

De ECR-fractie, waartoe de N-VA behoort, heeft 62 zitjes maar is verdeeld. Geert Bourgeois van de N-VA staat positief-kritisch tegenover de kandidatuur van Von der Leyen en vindt het goed dat er voor het eerst een vrouw wordt voorgedragen als Commissievoorzitter. “Maar we wachten op wat ze in het parlement gaat zeggen en varen in elk geval als N-VA ook onze eigen koers binnen ECR.” Tot de fractie behoren ook de Poolse nationalisten van PiS - die Von der Leyen ook wel zien zitten - en het uiterst-rechtse Vox uit Spanje.  

Bij de Identiteit en Democratie-fractie van onder meer Vlaams Belang klinkt het dat ze tot het laatste moment afwachten en alle mogelijkheden openhouden. “We zijn wel de enige fractie waarmee Von der Leyen niet gesproken heeft”, zegt fractieleider Gerolf Annemans.  

En dan is er nog de vraag wat de partijen doen die niet aangesloten zijn bij een van de zeven fracties in het parlement, zoals de Italiaanse regeringspartij Vijfsterrenbeweging. De Italiaanse premier Conte stemde voor Von der Leyen in de Europese raad, maar volgen de partijen die zijn regering vormen?

Von der Leyen zelf beloofde gisteren alvast veel ambitieuzere klimaatdoelstellingen en een Europees minimumloon. En ze neemt morgen in elk geval ontslag als Duits minister van Defensie, ongeacht de uitslag van de stemming in het Europees parlement. Die stemming is geheim en belooft dus spannend te worden tot het bittere einde. Rond 19.30 uur vanavond moet het resultaat bekend zijn. 

Wat als ze het niet haalt? Dan is het over voor Von der Leyen en moeten de Europese leiders een nieuwe kandidaat naar voren schuiven. Ze krijgen daarvoor een maand de tijd.