Waarom duurt het zo lang tot Bart De Wever zijn ei legt?

N-VA-voorzitter Bart De Wever zit Vlaams in een luxepositie. Door de sterke score van het Vlaams Belang en het cordon sanitaire tegen die partij, is er geen coalitie mogelijk zonder de N-VA. Anders moeten CD&V, Open VLD, Groen en SP.A een regering vormen met PVDA. Maar dat is politieke sciencefiction. 

L’embarras du choix hebben is mooi voor de N-VA, maar dan ben je wel verplicht te kiezen. Verschillende potentiële coalitiepartners hebben de indruk dat Bart De Wever door twijfel bevangen wordt. Volgens hen gaat het om meer dan het spelletje “de prijs voor de coalitiepartners zo laag mogelijk houden”, door ze tegen elkaar uit te spelen.

Ze gaan ervan uit dat De Wever moet rijden en omzien om alle strekkingen binnen zijn partij tevreden te stellen. N-VA heeft voor het eerst bij parlementsverkiezingen een nederlaag opgelopen. Meer dan 7 procent verliezen en met een Vlaams Belang met meer dan 18 procent als concurrent, is alles behalve comfortabel. Dat dwingt Bart De Wever omzichtig te werk te gaan. Daarom neemt hij zijn tijd om de “juiste” keuzes te maken. 

Er is zeker nog een harde kern N-VA’ers die Vlaams Belang niet graag lost. De twee partijen zijn tenslotte familie en die N-VA’ers willen de meer dan 800.000 VB-kiezers niet genegeerd zien. Het gaat uiteindelijk om concurrentie die je niet zomaar kan weglachen. Bij Vlaams Belang dringen ze er daarom nog altijd op aan om een N-VA/VB-as te vormen en te kiezen voor een “samen uit, samen thuis-model”.

Vlaams Belang hoopt dat er na enkele maanden dan wel een coalitie ontstaat die een meerderheid heeft. Maar bij N-VA beseffen ze dat dit een lange periode van onbestuurbaarheid zal veroorzaken op het geliefde Vlaamse niveau. Bovendien zou N-VA federaal voor de Franstalige partijen een paria zijn wanneer ze haar lot verbindt aan Vlaams Belang.

Bij de top van N-VA is het nu wel duidelijk dat er geen Vlaamse partijen te vinden zijn om de as N-VA/Vlaams Belang aan een meerderheid te helpen. Die keuze lijkt gemaakt. De pauzeknop heeft zijn werk gedaan. Het is aangetoond dat een minderheidskabinet met Vlaams Belang niet levensvatbaar is en dat de andere partijen niet in een regering willen stappen met gedoogsteun van het Vlaams Belang. Kleine kanttekening: doordat N-VA zo lang onderhandelt met Vlaams Belang wordt die partij wel genormaliseerd en zal het in de toekomst alsmaar moeilijker worden om uit te leggen waarom een regering met Vlaams Belang niet kan. Vlaams Belang raakt zo alsmaar meer gededouaneerd.

De coalitieformule die de voorbije dagen steeds meer naar voren werd geschoven, is de Bourgondische: N-VA, Open VLD en SP.A zoals in Antwerpen. Al zijn er bij N-VA ook nog altijd “sossenhaters” die niet echt opgezet zijn met die formule. Toch zijn er voor de partij van Bart De Wever voordelen aan. 

Ze zou zo een forse tik toedienen aan CD&V, die van N-VA de schuld krijgt voor het mislukken van de Zweedse coalitie. Dan wordt met een beschuldigende vinger gewezen naar voormalig CD&V-vicepremier Kris Peeters, omdat die “sociaaleconomische hervormingen verhinderd zou hebben en zo mee het kibbelkabinet veroorzaakt zou hebben”. CD&V is ook van nature een bestuurspartij, zoals SP.A, en oppositie voeren is niet haar ding. N-VA hoopt dat CD&V zo verzwakt wordt en daardoor nooit meer aanspraak kan maken op de titel van volkspartij. Bovendien zou een regering zonder de Vlaamse christendemocraten de katholieke onderwijs- en welzijnssector minder zwaar laten doorwegen. 

Een coalitie met de SP.A zou N-VA ook een socialere reputatie kunnen geven. De partij van Bart De Wever werd er geregeld van beschuldigd op sociaaleconomisch vlak hard liberaal te zijn. Aangezien concurrent Vlaams Belang niet alleen zeer migratiekritisch is, maar ook op economisch vlak linkse voorstellen doet, kan een coalitie met SP.A helpen om een dam op te werpen tegen Vlaams Belang. 

Voor bestuurspartij SP.A zou een regeringsdeelname een kans kunnen bieden om te groeien. Als de socialisten een pak sociale maatregelen kunnen binnenhalen, worden ze tegenover Groen weer relevant. Ministers hebben levert ook meer zichtbaarheid voor de partij op en dat kan stemmen opleveren. Bovendien wil de Antwerpse SP.A graag dat de socialisten Vlaams meebesturen, al was het maar voor de subsidiestromen naar de metropool. 

Er zijn ook bezwaren tegen Bourgondisch. De formule heeft maar 1 zetel op overschot. De regering-Van den Brande had in 1995 ook maar zo’n krappe meerderheid. Toch leidde dat nooit tot problemen. Het houdt de discipline in de coalitie, was toen een belangrijk argument. Ook is het niet zo makkelijk om een Vlaamse regering te doen vallen. Het kan alleen maar als er een andere meerderheid klaarstaat en met een Vlaams Belang van 18 procent is dat onmogelijk. En vervroegde verkiezingen kunnen niet op gewestelijk niveau.

Toch staan veel SP.A’ers niet te springen voor een Vlaamse coalitie met N-VA. Het water lijkt hen veel te diep. Voormalig voorzitter Bruno Tobback en zowat heel de Vlaams-Brabantse afdeling opperen bezwaren. Voor Tobback zou een coalitie met CD&V in plaats van met Open VLD erbij veel beter zijn, want dan hoeven de socialisten niet te regeren met twee rechtse partijen. N-VA zal dan op haar beurt zeggen dat een coalitie met SP.A én CD&V te links is. Wat als SP.A eist dat CD&V erbij moet, zal N-VA dat dan slikken? Allemaal moeilijke keuzes voor Bart De Wever. 

De N-VA-voorzitter moet ook nog beslissen wat hij op federaal niveau wil. 

Stel dat N-VA en PS samen kunnen regeren, zit N-VA dan niet comfortabeler met Open VLD in de Vlaamse regering doordat dan de symmetrie bewaard blijft? Of speelt dat geen rol en hoeft de federale regering maar een afspiegeling te zijn van de Vlaamse en Waalse regering, een voorbode dus van het confederale model waar N-VA voor pleit? 

Zullen PS en N-VA ooit federaal door één deur kunnen? Moet de N-VA het confederalisme afzweren en belandt dat uiteindelijk in een werkgroep die voor de volgende regeerperiode een nieuwe staatshervorming uitwerkt? Wordt uitstel dan geen afstel? En zal N-VA dan niet veel linkse maatregelen van de PS moeten slikken? Ongetwijfeld zal de ruime Vlaams Belang-fractie in de Kamer daarvoor enthousiast op de partij van Bart De Wever schieten.

Toch ziet het ernaar uit dat N-VA federaal wil onderhandelen met de PS. De partij wijst erop dat daar belangrijke hefbomen zitten zoals de fiscaliteit en de sociale zekerheid. Bovendien lost federale regeringsdeelname het personeelsprobleem bij N-VA op. Er zijn veel gegadigden voor ministerposten bij de partij. Als federaal niet lukt, dan zullen federale oud-ministers proberen Vlaams minister te worden met Jan Jambon als kandidaat-minister-president op kop. Het zal wrijvingen opleveren als daardoor Vlaamse excellenties moeten wijken.

Wat als PS en N-VA geen vergelijk bereiken federaal? Zijn nieuwe verkiezingen dan een oplossing? De meeste partijen hebben daar geen zin in, omdat dit Vlaams Belang nog groter zou kunnen maken. Het zou betekenen dat ze moeten toegeven het niet te kunnen.

Paars-groen met CD&V zou die verkiezingen kunnen vermijden. Maar er is bij Open VLD en CD&V veel wantrouwen tegenover Ecolo. Een liberale topper zei me: “Ecolo wil geen regering vormen, maar de wereld veranderen.” Bij socialisten wijzen ze erop dat de voorzittersverkiezingen van eind van de maand bij Ecolo eerst voorbij moeten zijn. Daarna zou met een ervaren Ecolo-kopstuk zoals Jean-Marc Nollet wel te praten zijn.