Lid zijn van een assisenjury, wat doet dat met een mens? "Voor emoties is geen plaats in een rechtszaal"

"De procureur des konings van Brussel, woonst kiezende op zijn parket" die "krachtens een vordering waarvan afschrift betekend wordt met huidig exploot" draagt u op uw "plicht van gezworene persoonlijk te vervullen". 

Ook auteur en Balkanspecialist Peter Vermeersch moest de zin hierboven twee keer lezen voor hij besefte dat hij werd opgeroepen als jurylid voor een assisenzaak in het Brusselse Justitiepaleis: "Zo'n brief valt ongevraagd in je brievenbus, maar als je dan uiteindelijk geloot wordt ben je ook echt verplicht om deel te nemen aan zo’n assisenjury. Zo ben ik geïntrigeerd geraakt. Wat zou dat met een mens doen? Ik heb in dit boek proberen te onderzoeken wat zo'n proces met mij doet."

Peter Vermeersch pakt het meteen grondig aan: "Ik heb mijzelf tijdens het proces helemaal geïsoleerd van de werkelijkheid daarbuiten. Ik ben zelfs in mijn eigen stad op hotel gegaan, om mij helemaal te concentreren. Dat was, heb ik dan achteraf begrepen, niet echt verplicht." 

In precies 12 hoofdstukken brengt Peter Vermeersch niet alleen verslag uit van de assisenzaak in kwestie (een roofmoord op een 79-jarige Brusselse uit 2012, met één meerderjarige verdachte), maar ook over de geschiedenis van het Justitiepaleis en assisen. Tegelijkertijd werpt Vermeersch vooral vragen op over justitie, zonder dat er meteen antwoorden volgen: "Ik wil dat de lezer over mijn schouder meekijkt, en geconfronteerd wordt met wat er allemaal in en buiten de gerechtszaal gebeurt, ook achteraf. En ik stel de vraag aan de lezer: “wat zou jij doen?”.” 

"Je wordt geconfronteerd met de mensen die dit hebben meegemaakt: de daders of de nabestaanden van een ernstig misdrijf. Je voelt die verantwoordelijkheid heel erg en dat maakt het mee opereren in zo’n assisenlogica niet eenvoudig. Er is een gerechtelijke logica, en tegelijkertijd word je op je menselijkheid aangesproken, en die twee overlappen niet helemaal. Emoties kunnen geen uiting krijgen in een rechtszaal, er moet een conclusie komen, er moet een strafmaat volgen."

"De vraag "Ben je nu voor of tegen assisen?" is te makkelijk", stelt Peter Vermeersch. "Je kan beter vragen: “Als je burgers inzet - en dat is heel waardevol - hoé ga je ze inzetten?”. Door dit boek te schrijven heb ik heel wat ontdekt, zoals het herstelrecht, bijvoorbeeld."

Die term valt enkele keren in het gesprek, en ook in het boek besteedt Vermeersch aandacht aan herstelrecht. "Er gebeurt in België ook nog veel ná het proces. Weg van de enge paden van justitie, weg van het monumentale van het Justitiepaleis. Het herstelrecht biedt veel meer ruimte voor het uiten van woede en van spijt. Daders en slachtoffers worden op een of andere manier samengebracht, heel bijzonder om van dichtbij mee te maken. Het biedt een mooie aanvulling op de gerechtelijke logica."

Beluister hier het gesprek met Peter Vermeersch in "De wereld vandaag" op Radio 1: