Poolshoogte in de Wetstraat: Groen bestuurt niet met N-VA, wachten op Waalse regering, en wie wordt premier?
Na het gesprek tussen zeven partijen gisteren in het Egmontpaleis, is duidelijk dat Groen niet in een federale regering zal stappen samen met de N-VA. Welke besturen dan wel mogelijk zijn, kan pas duidelijk worden na de vorming van een Waalse regering. Ondertussen wordt het vertrek van MR-premier Charles Michel en vicepremier Didier Reynders richting Europa voorbereid: wie neemt hun plaats in? Politiek expert Pieterjan De Smedt legt uit.
1. Zeven partijen zaten samen: wat is er gezegd?
Dit is de eindbalans van de politieke zomervakantie. We zijn 95 dagen na de verkiezingen. Er is een Brusselse regering, in Vlaanderen onderhandelen N-VA, CD&V en Open VLD over een Vlaams regeerakkoord. Over de taalgrens spreken de PS, Ecolo en MR over een Waalse regering die half september zou kunnen landen.
Federaal zijn Vlaams Belang, PVDA en de Franstalige christendemocraten van CDH uitgesloten. Ecolo weigert elk gesprek met de N-VA. Delegaties van de andere zeven partijen zaten gisteren voor een tweede keer rond de tafel voor een vergadering van drie uur in het Brusselse Egmontpaleis. Maar is er ook reden voor optimisme?
Er was eten voorzien, een buffet met wat salades. De sfeer was goed. Maar puur op vlak van gesprek is men niet ver geraakt
"Er was eten voorzien, een buffet met wat salades. De sfeer was goed. Maar puur op vlak van gesprek is men niet ver geraakt", zegt politiek expert Pieterjan De Smedt. "De boodschap was: het lukt nog om iedereen rond de tafel krijgen en 'we zijn bezig'. Maar wat er is gebeurd, is eigenlijk niet van grote betekenis."
De informateurs Johan Van de Lanotte (SP.A) en Didier Reynders (MR) hebben vooral een nota gepresenteerd waarin ze uitleggen dat het niet goed gaat met de Belgische begroting. Tegen 2024 moet er 11 miljard worden gevonden, en 15 oktober verwacht de Europese Commissie al een begrotingsvoorstel voor het komende jaar. Geen sinecure voor de huidige regering. "Gisteren is bovendien nog eens duidelijk geworden dat de economische recepten van de PS helemaal anders zijn dan die van de N-VA", zegt De Smedt.
Gisteren is nog eens duidelijk geworden dat de recepten van de PS helemaal anders zijn dan die van de N-VA
De N-VA heeft gisteren ook het institutionele op tafel gelegd. N-VA wil graag dat Vlaanderen en Wallonië meer zelfstandigheid krijgen, het zogenoemde confederalisme. "De andere partijen hebben er dan weer op gewezen dat er een tweederdemeerderheid nodig is om iets te realiseren", weet De Smedt. "En dat signaal komt niet alleen van de PS van Elio Di Rupo, maar ook van de MR van Charles Michel, en ook bij de Vlaamse partijen is er weinig steun."
Bekijk hier de toelichting van politiek journalist Pieterjan De Smedt over de laatste stand van zaken in De Wetstraat:
2. What's next? Gaat Groen of N-VA naar de oppositie?
9 september stellen de informateurs hun nota voor aan de koning, de zevende keer dat ze verslag uitbrengen bij het staatshoofd. Daarmee komt waarschijnlijk een einde aan hun informatie-opdracht, en kan mogelijk de "preformatie" starten.
Wat er precies zal gebeuren, "weet enkel de koning, en wellicht vooral zijn kabinetschef", zegt De Smedt. "Er zijn verschillende formules mogelijk: de koning zou hen nog heel even aan boord kunnen houden, of iemand anders het veld in sturen." Het lijkt nog vroeg om enkel twee politici van de grootste partijen, de N-VA en de PS, gesprekken te laten organiseren.
Nu moeten formules worden uitgeprobeerd. Krijg Di Rupo en De Wever in één ruimte en kijk wat dat geeft
De Smedt: "We weten nu wat de situatie is. Nu moeten formules worden uitgeprobeerd. Krijg Di Rupo en De Wever in één ruimte en kijk wat dat geeft. Desnoods mislukt dat, maar men moet verder raken dan een gezellige bijeenkomst over de budgettaire toestand. Men moet vooruit."
Er zijn twee formules mogelijk. De eerste die moet worden onderzocht is een paars-gele regering, waarbij N-VA en PS samen besturen. Die regering heeft 80 van de 150 zetels in het federale parlement. De N-VA heeft gisteren aan Groen gevraagd of ze in zo'n regering willen meebesturen als Ecolo niet mee aan tafel zit. De Franstalige groenen sloten de deur voor een bestuur met de N-VA hermetisch af.
Het antwoord van Groen is dat ze "beschikbaar blijven", maar niet voor een paars-gele regering. "Er zijn formules waar de groene familie deel vanuit maakt. Wanneer de informateurs opteren voor een paars-geel scenario is dat niet zo", klinkt het letterlijk in een persbericht. Kortom: een federale regering met N-VA, daar zal Groen niet inzitten.
Toch "hoor je mij niet zeggen dat Groen is uitgespeeld", zegt De Smedt. "De kans is groot dat de PS en de N-VA niet tot een akkoord komen. Dan wordt er gekeken naar een paars-groene regering, zonder N-VA", het tweede scenario. Omdat die regering een nipte meerderheid van 76 op 150 zetels heeft, wordt vermoedelijk ook CD&V aan boord gevraagd. Bovendien vertegenwoordigt die regering niet de meerderheid van de Vlaamse kiezers.
Bij een paars-groene regering komt de bal in het kamp van Gwendolyn Rutten. Zal zij haar partij mee krijgen?
De Smedt: "Dan komt de bal in het kamp van Gwendolyn Rutten (de voorzitster van Open VLD, red.). Zal zij bereid zijn om in dat paars-groene verhaal mee te gaan, met een minderheid aan Vlaamse kant? Zal ze haar partij mee krijgen?"
Net als Groen kan ook de N-VA dus in de oppositie belanden. "Er zijn ook een aantal mensen binnen de partij die dat liever zouden hebben. Zij denken dat het beter is om Vlaams te besturen onder Jan Jambon, en de boel federaal te laten blokkeren."
Als paars-groen ook niet lukt, pas dan kan er worden gekeken naar nieuwe, vervroegde federale verkiezingen. "Ik zet er zeker mijn spaargeld niet op in dat de verkiezingen er niet komen", zegt De Smedt. "Maar momenteel heeft men wel vrees dat er dan veel proteststemmen zullen zijn." Die zouden ervoor kunnen zorgen dat Vlaams Belang en de PVDA er nog verder op vooruit gaan, een vrees van de traditionele beleidspartijen.
Ik zet er zeker mijn spaargeld niet op in dat de verkiezingen er niet komen
Eerst moet er echter worden geschakeld in Wallonië. "Di Rupo wil weten hoe de Waalse regering afloopt", zegt De Smedt. Daar zit de PS momenteel nog rond de tafel met de Franstalige groenen van Ecolo en de liberalen van MR. Ecolo is in principe niet nodig om een meerderheid te hebben in het Waals Parlement, en "Di Rupo wil nu eerst weten of hij Ecolo erbij zal hebben. Zo lang zal men federaal afwachten." Halfweg september wordt er witte rook uit Wallonië verwacht.
3. MR "onthoofd", België ook?
Eén ding is zeker: op 1 november zal vicepremier Didier Reynders (MR) oversteken naar de Europese Commissie. Tenminste, als zijn hoorzitting in het Europees Parlement vlot verloopt. Een maand later neemt premier en partijvoorzitter Charles Michel (MR) de rol op van president van Europa. De MR is "onthoofd", zegt men dan. Maar de vraag is ook wie ons land de komende maanden zal leiden.
Wie wil nog premier worden van België, met een regering van 38 op de 150 zetels? Je gaat bijna in een schietkraam staan
"De vraag is: wie wil nog premier worden van België, met een regering van 38 op de 150 zetels? Je gaat bijna in een schietkraam staan", gelooft De Smedt. "Als er een echte regering komt, zijn er wel voldoende kandidaten, zoals Alexander De Croo (vicepremier voor Open VLD, red.). En als men het heel vriendelijk vraagt aan Koen Geens (vicepremier voor CD&V, red.), zal hij daar zeker geen nee op zeggen. Maar de truc is ook: om premier te worden, mag je het niet te veel zeggen."