De vijf boeken die het leven van Jan Terlouw hebben veranderd

De boeken van de 87-jarige Jan Terlouw schopten het eerder al tot deze rubriek, want “Koning van Katoren” of “Oorlogswinter” hadden (en hebben) een grote impact op generaties jongeren. “"Koning van Katoren" wordt nog altijd veel gelezen tot mijn blijde verrassing, ook al is het boek bijna 50 jaar oud”, vertelt Jan Terlouw aan VRT NWS. “Het geeft aanleiding tot discussie met de jeugd, dat vind ik wel prettig. Ik merk dat de jeugd veel nadenkt over de problemen van vandaag, denk maar aan de klimaatprotesten.”

“Dat ik als schrijver bekend sta, is de verrassing van mijn leven. Ik heb natuurkunde gestudeerd en ik deed in de jaren 60 onderzoek naar kernfusie. Ik schreef erg weinig, omdat ik op school als linkshandige verplicht werd om rechts te schrijven. Ik schreef daarom nooit voor mijn plezier. Maar ik vertelde wél verhalen aan onze vier kinderen. Ik heb tien jaar lang iedere avond een zelfbedacht verhaal verteld, en mijn vrouw luisterde altijd mee. Zij dwong me om ze op te schrijven, wat ik pas veel later heb gedaan. Ik zag er zelf eerst helemaal niets in. Ik voel me wetenschapper en politicus. Maar schrijver? Ik doe maar wat.” 

Jan Terlouw was 6 jaar toen hij voor de allereerste keer zélf een boek las. "Ik weet nog heel goed dat ik daar ontzettend blij van werd. Ik dacht: er zijn er nog zoveel, en nu kan ik ze zelf lezen. Dat eerste boek was “De baard van Daantje” van Leonard Roggeveen", vertelt Jan Terlouw met pretlichtjes in de ogen. "Ik kan de vreugde van toen nog terughalen. Ik weet zelfs nog waar het over ging." Roggeveen schreef in totaal tien boeken over Daantje, een oud mannetje met een lange baard, "De baard van Daantje" uit 1931 was het eerste uit de reeks.

“Als ik voor leraren spreek zeg ik altijd: je krijgt op school het mooiste geschenk dat je maar kunt krijgen: je leert lezen. Je krijgt de sleutel van de bibliotheek van de wereld aangereikt. Dan wordt alles wat er is gedacht en geschreven ineens toegankelijk, wat een ongelooflijk geschenk”

"Toen ik 9 was las ik mijn eerste boek bedoeld voor volwassenen: "Het spinneweb", een detective van Ivans", herinnert Terlouw zich nog goed. Die verhalen rond de Engelse speurder Geoffrey Gill verschenen bijna 100 jaar geleden, Ivans werd daarmee zelfs de allereerste professionele detectiveschrijver van Nederland. "Ik pakte het boekje van de tafel en ik begon te lezen, ook al was dat niet de bedoeling. Ik vond het erg spannend."

"Detectives las ik vooral vroeger, Simenon vond ik bijvoorbeeld prachtig. Nu kijk ik eerder naar een spannende serie op Netflix, zoals “House of cards”. In mijn tijd als politicus ging het er niet zo erg aan toe, maar macht is wel heel erg gevaarlijk, hoor. Rutger Bregman schreef er net het boek “Waarom de meeste mensen deugen” over. Als mensen macht krijgen worden ze slechter. Dat heb ik wel gemerkt in mijn leven."

Jan Terlouw schrijft zelf ook detectives. Samen met zijn dochter Sanne Terlouw bedacht hij het speurdersduo Reders & Reders. Een vader en een dochter in de hoofdrol, vertelt Terlouw: "Dat vind ik hartstikke leuk! Dan schrijven we elk een hoofdstuk. We overleggen ook niet, wat de ander schrijft is de nieuwe werkelijkheid. Net zoals het echte leven. Het is ook interessant om over de verhouding tussen die vader en die dochter te schrijven."

"De Bijbel kan ik onmogelijk overslaan, want daar ben ik mee opgegroeid", verklaart Terlouw zijn derde keuze. "Er staan ontzettend veel mooie verhalen in het Oude Testament. Alle grote problemen tussen mensen komen erin voor. Neem nu Adam en Eva die niet mogen eten van die appel, want - zo staat het in de Bijbel - “Ten dagen dat gij daarvan eet, zult gij zijn als God, kennende goed en kwaad.” Dus die auteurs duizenden jaren geleden dachten al dat hét essentiële van de mens moraliteit is. Kiezen tussen goed en kwaad, dat is toch moraliteit. Wat een ongelooflijk prachtige betekenis."

"Ik beschouw het als een belangrijke factor voor de ontwikkeling van de wereld. Omdát de Bijbel voor de wereld zo belangrijk is, vind ik het ook belangrijk. En omdat het voor mijn moeder zo’n houvast was. Maar toen ik kritische vragen begon te stellen, kon ik ook bij vader terecht, die vond dat prima (Terlouws vader was predikant, red.). Ik weet nog goed dat mijn vader mij als kind vertelde dat er theorieën waren dat we van de apen afstammen, en daar wilde hij over praten, hoor."

"Ik ben wetenschapper geworden, en het zijn natuurlijk ook wetenschappelijke boeken die de wereld heel erg hebben beïnvloed. Ik had iets kunnen nemen van Copernicus, Galilei, of Newton, maar ik heb gekozen voor Charles Darwin. Zijn boek "The origin of species" ("Over het ontstaan van soorten", red.) heeft op mij een enorme indruk gemaakt. Ik studeerde fysica, maar natuurkunde in het algemeen interesseerde me zeer." 

"Nog voor ik naar de universiteit ging was ik al bezig agnost te worden", erkent Jan Terlouw. (Een agnost zegt niet te kunnen bewijzen dat er iets is als een bovenmenselijke kracht, maar kan wel geloven, red.) "Toen ik ging studeren was er van dat geloof al niet veel meer over. Ik heb de Tweede Wereldoorlog heel intensief meegemaakt en dan begin je je natuurlijk af te vragen hoe dit mogelijk is. Welke god laat dit toe? Ik begon als jongen van 12, 13 jaar heel kritische vragen te stellen over dat geloof."

"Ik ben minister van Economische Zaken geweest in Nederland (voor de links-liberale partij D66, red.). Economie is heel belangrijk, dus ik heb als vijfde boek gekozen voor "The general theory of employment, interest and money" (De algemene theorie van werkgelegenheid, rente en geld, red.), het bekendste werk van de Britse econoom John Maynard Keynes."

“Als het goed gaat, kan je lekker uitgeven, dat is de gangbare theorie. Alleen schrijft Keynes het tegenovergestelde: als het goed gaat moet je bezuinigen, en als het slecht gaat moet je uitgeven. Zo herstel je de economie, volgens de Keynesiaanse theorie. Dat vond ik heerlijk om te lezen, zo origineel!” 

"Economie interesseert me nog altijd zeer, omdat het samenhangt met hoe de wereld ontwikkelt", besluit Jan Terlouw. "Vroeger kwam het een enkele keer voor dat een probleem een mondiaal karakter had. De Spaanse Griep in 1919, bijvoorbeeld, maar meestal bleven problemen lokaal of nationaal. Nu zijn in een hele korte tijd bijna álle problemen mondiaal geworden, zoals het klimaatprobleem, terwijl de politiek lokaal is gebleven. Dat heeft veel met de economie te maken."