Jan verloor zijn schoonzus Liliane op fatale vlucht MH17: "Een rollercoaster die nooit stopt"

Liliane (50) woonde al tientallen jaren in Australië, maar bracht ieder jaar een aantal weken door in België. "Ze was de jongste van 9 kinderen, de vrolijkste van de bende, een grote verzoener", omschrijft Jan zijn schoonzus in "Vandaag" op Eén.

Op 17 juli 2014 brachten Jan en zijn vrouw haar naar Schiphol. "We doorliepen het traject op de luchthaven, zagen de mensen die dezelfde vlucht zouden nemen. We maakten nog grapjes. We zagen een passagier met een dokterstas bij zich, helemaal in touw gewikkeld, en we zeiden nog, wie weet zit daar wel een bom in. Niet wetend wat er zou gebeuren. We zagen die honderden mensen, die er 's avonds niet meer zouden zijn. Een eigenaardig gevoel is dat nu."

Na het afscheid reden Jan en zijn vrouw via de Nederlandse kust terug richting België. Onderweg stopten ze in een restaurantje. Jan zat al terug in de auto en wachtte nog op zijn vrouw. Op zijn smartphone las hij dat er een passagiersvliegtuig was neergestort. "Ik bekeek dat zoals de meeste mensen dat bekijken, maar dan kwamen de vragen, wat was het vluchtnummer, wat was de bestemming? En toen begon het mij te dagen dat de vlucht van Liliane was."

"Ik voelde duizenden dingen tegelijk die niet te bevatten zijn", gaat Jan verder. "In de autospiegel zag ik mijn vrouw aankomen. En op dat moment besefte ik: ik moet het haar vertellen. En ik wist, als ik dat zeg, dat gaat ze nooit te boven komen, ze waren hartsvriendinnen. Maar ik had geen keuze, ik kon niet wachten tot thuis."

"We belandden van het ene op het andere moment in een rollercoaster, die in een razende vaart ging. De vaart is wel verminderd, maar hij rolt nog steeds. Het is iets wat je niet kan afsluiten."

Een week na de ramp werden de eerste lichamen van de slachtoffers naar Nederland gerepatrieerd. Na aankomst op de luchthaven van Eindhoven, vertrokken de lichamen in een lange, indrukwekkend rouwstoet naar Hilversum. Langs de snelweg stonden duizenden mensen, in een eerbetoon. "Een bijzonder emotioneel moment", vertelt Jan, die er die dag bij was. "In Nederland is dit echt een nationaal trauma, dat voel je elke keer als je er komt. De beleving is er anders dan hier."

"Het is heel dubbel, aan de ene kant vind je troost in wat ze voor de slachtoffers en de nabestaanden doen, aan de andere kant word je geconfronteerd met het leed van duizenden mensen. Je mag niet vergeten, veel kinderen, heel veel volledige gezinnen zijn omgekomen. Als je daar dan mee geconfronteerd wordt, denk je bijna, "wij mogen nog niet klagen". Heel raar."

Het lichaam van Liliane werd gecremeerd. Een deel van de assen werd in België uitgestrooid, de rest in Australië.

Vlucht MH17 werd uit de lucht geschoten boven Oost-Oekraïne, waar kort voordien een conflict uitgebroken was tussen pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger. Het toestel bleek geraakt te zijn door een Buk-raket van Russische makelij. Wie verantwoordelijk is, is erg onduidelijk. Zowel Oekraïne, Rusland en de pro-Russische separatisten ontkennen elke betrokkenheid.

Een internationaal onderzoeksteam maakte in juni van dit jaar de namen bekend van de vier mannen die in maart volgend jaar zullen terechtstaan op het proces over de ramp in Nederland: 3 Russen en 1 Oekraïner. "Ik heb weinig hoop in het proces", vertelt Jan. "Ik vind dat het moet plaatsvinden en dat recht moet worden gesproken, maar ik weet niet of het de juiste mensen zijn die terechtstaan."

"Voor mij is deze ramp kunnen gebeuren door de oorlogssituatie die er heerst in het oosten van Oekraïne, en wie houdt die in stand? Dat is de Russische staat. Ik denk niet dat die pro-Russische rebellen zo groot zijn dat zij in hun eentje vijf jaar een oorlog met Oekraïne in stand kunnen houden."

Jan is nog niet naar de plaats van de ramp geweest, maar wil dat ooit wel een keer doen. "Ik heb honderdduizenden foto's en filmpjes bekeken, ik kan die grond bijna voelen daar. Ik wil daar wandelen, de lucht opsnuiven en de grond ook echt voelen."

Nederland en Australië hebben Rusland aansprakelijk gesteld voor de feiten, België heeft dat vooralsnog niet gedaan, "tot mijn zware teleurstelling", zegt Jan. "Verleden jaar heb ik via het federaal parket een brief geschreven aan minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR). Ik kreeg een antwoord terug met veel woorden maar weinig uitleg. België heeft veel bijgedragen tot het onderzoek, maar we wachten het proces af. Meer niet, ik kreeg geen reden."

"België heeft inderdaad meegewerkt, maar als er een reden is waarom we Rusland niet aansprakelijk stellen, zeg dat dan gewoon. Ik kan best begrijpen dat er redenen zijn om een afwachtende houding aan te nemen, maar benoem die dan ook zo. Nu ontstaan allerlei vermoedens. Spelen er economische redenen of is er nog iets anders? Het blijft vaag."

Buitenlandse Zaken laat weten dat het standpunt niet is veranderd. "Rusland wordt niet verantwoordelijk gesteld, zolang het onderzoek nog loopt." Ons land ondersteunt wel het strafrechtelijke onderzoek en zorgt voor financiering van het proces in maart volgend jaar.