Duizenden aanhangers van het Iraanse regime kwamen gisteren samen aan de vroegere Amerikaanse ambassade in Teheran. Ze deden dat om de Iraanse bezetting van de ambassade en de gijzelingsactie van 40 jaar geleden te herdenken. In Iran wordt die gebeurtenis gevierd als een overwinning op de Verenigde Staten.

De herdenking brengt jaarlijks heel wat aanhangers van het regime op de been. Door de 40-jarige viering en de huidige spanningen tussen Iran en de VS waren er heel wat meer betogers dan andere jaren. Ook elders in het land kwamen betogers samen om de bezetting te herdenken en te protesteren tegen het zogenaamde Amerikaanse gevaar. 

In de straten van Teheran weerklonken gisteren oude revolutionaire slogans zoals "Dood aan Amerika". Elders in de stad zijn talloze Amerikaanse vlaggen verbrand. Er doken ook verschillende spotprenten op van de Amerikaanse president Donald Trump. 

Vooral in de hoofdstad was het anti-Amerikaanse sentiment voelbaar. Later op de dag sprak generaal Abdolrahim Mousavi van het Iraanse leger het publiek toe: "Onze strijd met de VS gaat over onze waarden, onze overtuigingen, onze religie. We zullen ons nooit onderwerpen aan de pesterijen." Voorts vergeleek hij de Verenigde Staten met een giftige schorpioen.

(Lees verder onder de foto)

Het gebouw van de oude Amerikaanse ambassade, ook bekend als het "nest van spionnen" in Iran, is sinds 1979 bevroren in de tijd. Na de gijzelingscrisis zou het gebouw nog als trainingscentrum van de Iraanse Revolutionaire Garde dienen. Vandaag wordt een deel van het gebouw gebruikt als een anti-Amerikaans museum. De VS heeft sinds het incident geen ambassade meer op Iraans grondgebied.

Aan de straatkant van de voormalige VS-ambassade drukken talloze muurschilderingen het anti-Amerikaanse sentiment uit. Zo is er een Amerikaanse vlag te zien vol doodshoofden en gewapende soldaten. Daarnaast is er ook een tekening van een beschadigd Vrijheidsbeeld zonder arm. Enkele dagen geleden stelde Iran officieel nog enkele muurschilderingen voor naar aanleiding van de 40-jarige bezetting van het ambassadegebouw. 

(Lees verder onder de foto)

Sinds het ontstaan van de Iraanse Islamitische Republiek in 1979 verwaterde de relatie tussen de VS en Iran in sneltempo. Enkele maanden voor de gijzelingscrisis vond de Iraanse Revolutie plaats waarbij de sjah Muhammad Pavlavi, de toenmalige Iraanse koning, werd afgezet. De Iraanse religieuze leider of ayatollah, Ruhollah Khomeini, trok het laken naar zich toe en aan het begin van 1979 ontstond de Islamitische Republiek  in Iran. De jonge republiek keerde zich af van het Westen en het nieuwe Iraanse regime nam het de Verenigde Staten ook zeer kwalijk dat zij de afgezette sjah jarenlang steunden.

Op 4 november 1979, gisteren precies 40 jaar geleden, vielen Iraanse studenten de Amerikaanse ambassade in Teheran binnen. De actie vond plaats kort nadat de verbannen sjah toegang tot de VS had gekregen om zich medisch te laten behandelen. Bij de inval konden islamitische militanten de 52 aanwezige Amerikaanse diplomaten en burgers gijzelen.

De VS reageerde op de gijzelneming met talloze sancties, zoals het bevriezen van Iraanse banktegoeden en de sluiting van de Iraanse ambassade. In april 1980 kwamen 8 Amerikaanse militairen om het leven toen een reddingsoperatie dramatisch afliep. 6 andere Amerikaanse diplomaten die zich toevallig in de Canadese en Zwitserse ambassades in Teheran bevonden, konden wel nog worden bevrijd dankzij een ingenieuze list waarbij ze vermomd als filmploeg het land konden ontvluchten. In 2012 verfilmde Ben Affleck de hele operatie in het Oscarwinnende Argo.

Aanvankelijk eiste het Iraanse regime de uitlevering van de sjah voor de vrijlating van de gijzelaars. Toen de sjah in juli 1980 stierf, eisten ze het fortuin van de sjah en de bevroren banktegoeden in de VS op. De VS zou hier maar gedeeltelijk op ingaan. Op 20 januari 1981 werden de gijzelaars vrijgelaten na 444 dagen in gevangenschap te hebben geleefd. Iran stelde de vrijlating voor als een grote overwinning op de VS.

(Lees verder onder de foto's)

Sinds de Iraanse Revolutie en de gijzelingscrisis staan Iran en de VS op gespannen voet. Onder het presidentschap van Barack Obama stond de deur weer op een kier. Het nucleaire akkoord van 2015 tussen Iran en landen van de Verenigde Naties zorgde enerzijds voor verminderde sancties tegen Iran. Anderzijds verzekerde Iran dat het geen militaire doeleinden zou nastreven met zijn nucleair programma. 

Vorig jaar heeft de huidige Amerikaanse president Donald Trump echter besloten om eenzijdig uit het akkoord te stappen. Trump had naar eigen zeggen weinig vertrouwen in de beloftes van Iran. De opzegging van het akkoord leidde opnieuw tot spanningen tussen beide landen. Zo lijkt Iran opnieuw meer geïsoleerd te zijn op diplomatiek gebied. 

Intussen stapelen nieuwe incidenten zich op, zoals de recente inbeslagname van de Britse olietanker Stena Impero en de vermeende betrokkenheid van Iran bij de aanvallen op het Saudische oliebedrijf Aramco. Gepaard met nieuwe sancties aan Iran is een eventuele toenadering met de VS ver weg en zo is de deur tussen beide landen weer helemaal dicht.

VRT-reportage over de Iraanse gijzelingscrisis van 1979: