Hoe een jongetje op een stapel jassen in een Brits ziekenhuis online propaganda wordt
Een foto van een jongen op een stapel jassen in een ziekenhuis in Leeds blijft de gemoederen in het Verenigd Koninkrijk beroeren. Daarop is een jongen van 4 te zien voor wie geen bed meer vrij is en die daarom op de grond wordt verzorgd. De foto moet de gevolgen van de besparingen in de Britse sociale zekerheid aantonen. Over de authenticiteit van de foto bestaat geen twijfel, maar valse profielen op sociale media trekken georganiseerd en massaal toch de echtheid in twijfel met als enig doel twijfel zaaien en politieke propaganda te verspreiden. En "echte" mensen doen mee.
Het politieke gespin komt op kruissnelheid wanneer een journalist de Britse premier Boris Johnson de bewuste foto wil tonen. Volgens de journalist weigert Johnson naar de foto te kijken, nadien doet hij dat wel. Onderstaande video toont de scène.
De foto verscheen voor het eerst in een artikel in de Yorkshire Evening Post op 8 december, in een artikel geschreven door journalist Daniel Sheridan en stond een dag later op de voorpagina van de Daily Mirror. De foto is genomen op 3 december.
De manier waarop Johnson reageert, lokt veel reacties uit. Hij kijkt amper naar de telefoon waar de foto op staat en steekt vervolgens de telefoon, van de journalist, in zijn eigen zak. Nadien kijkt hij wel en verontschuldigt Johnson zich daarvoor. Mensen delen boodschappen op sociale media en reageren op de foto én de houding van Johnson. Ook politici delen berichten. Maar met de verkiezingen voor het Britse Lagerhuis donderdag in het vooruitzicht worden zowel de foto als de reactie van Johnson meteen een hot topic in de kiescampagne.
Minister van Volksgezondheid Matt Hancock gaat naar het ziekenhuis in Leeds en ook hij verontschuldigt zich.
Uiteraard laat ook de oppositie van zich horen en ziet in de foto een politiek steekwapen om het beleid van Johnson aan te vallen en zijn campagne te beschadigen.
Een verpleegkundige met een wel heel erg uitgebreide vriendenkring
Er bestaat geen enkele twijfel dat de foto echt is. De journalist van het oorspronkelijke krantenbericht heeft omstandig uitleg gegeven hoe het artikel tot stand is gekomen en hoe hij alle feiten heeft gecontroleerd.
De jongen van vier, Jack, kreeg die dag een behandeling op de vloer, omdat er geen bedden meer vrij waren. En de directie van het ziekenhuis, en heel specifiek Dr. Yvette Oade, heeft zich daar uitgebreid voor verontschuldigd. Maar online duiken al snel de eerste berichten op die de foto in twijfel trekken. Meer nog, claimen dat alles in scène is gezet.
Iemand schrijft hoe een goede vriend verpleegkundige is in het ziekenhuis en dat die verpleegkundige zag hoe de moeder van de jongen haar zoon op de grond legde, de foto nam en de jongen nadien weer in zijn kinderwagentje kroop. Een valse claim.
Maar het bericht gaat als een lopend vuurtje en plots blijken wel heel erg veel mensen een verpleegkundige in het ziekenhuis te kennen. Al die mensen die het identieke bericht posten, zijn nep.
Het zijn "bots", wat komt van robots, en ze sturen allemaal dezelfde boodschap uit met als doel dat zoveel mogelijk mensen het bericht te zien krijgen en twijfelen aan de echtheid van het verhaal. De verwarring is genoeg. De berichten zijn niet pro of contra een politieke partij of een politiek figuur. Verwarring zaaien volstaat.
Het valse bericht blijft niet beperkt tot Twitter. Ook op Facebook duikt het op, veel gedeeld op tijdslijnen, pagina’s en in Facebookgroepen. In één van de berichten waarin verteld wordt hoe iemand zag dat alles in scène werd gezet, duikt de naam op van een iemand die echt bestaat. De dame heeft aan de Britse krant The Guardian gezegd dat haar account is gehackt en dat ze nu zelfs doodbedreigingen krijgt.
Meteen wordt ook een aanval op de media gelanceerd, onder meer op de Britse openbare omroep BBC. "Dat de BBC en haar journalisten allebehalve politiek neutraal zijn". Daar zijn, in dit verhaal, geen aanwijzingen voor, maar het is een verwijt dat uiteraard almaar vaker opduikt aan het adres van de "klassieke" media en het is onderdeel van de strategie om verwarring te zaaien en om de geloofwaardigheid van bepaalde instellingen onderuit te halen en wantrouwen te creëren.
Volgens professor Digital Humanities en onderzoeker Mark Owen Jones van de Hamad bin Khalifa Universiteit in Doha, de hoofdstad van Qatar, duiken de valse berichten over de foto ook op in grote Facebookgroepen als "Seahman have your say” of “Cambridgeshire Free Discussion”, groepen die tienduizenden volgers hebben en zoals veel groepen op Facebook gelinkt zijn aan stad of een regio. Dat hebben we zelf ook vastgesteld. De berichten worden er veel gelezen, maar ook tegengesproken.
De desinformatie, bewust foute informatie verspreiden om mensen te misleiden, bereikt ook "influencers", mensen met veel volgers en een groot bereik op sociale media. Zoals Allison Pearson. Pearson is columniste bij de Britse krant The Telegraph. Ook Pearson beweert bij hoog en laag dat de foto in scène is gezet met een politiek doel en bereikt met haar bericht tienduizenden mensen op Twitter. Die tweet is intussen weer verwijderd, maar hieronder kunt u een screenshot bekijken:
En toen kwam nog een slag in het gezicht
Maar ook in de "echte" wereld gaat het verhaal verder. Want als minister van Volksgezondheid Hancock een bezoekt brengt aan het bewuste ziekenhuis, beweert zijn partij dat een medewerker van de minister bij het verlaten van het ziekenhuis in het gezicht werd geslagen.
Een video toont weliswaar dat een medewerker van Hancock tegen de armen liep van boze mensen die de minister en zijn medewerkers wat toeriepen. Van een bewuste slag lijkt geen sprake en de politie van West Yorkshire laat weten dat er alvast geen officiële klacht is.
Dit voorval is dan weer voor de partij van oppositieleider Jeremy Corbyn genoeg om te beweren dat de partij van premier Johnson bewust valse berichten verspreidt om de aandacht van het, volgens hem, echte probleem af te leiden: de toestand van de sociale zekerheid. En hij haalt ook uit naar de media die volgens hem te snel meegingen in het verhaal van "de slag in het gezicht". De nu bewezen valse claim van de slag in het gezicht werd op sociale media gedeeld door BBC-journalist Laura Kuenssberg met 1,1 miljoen volgers op Twitter. Dat bericht wordt nu mee gebruikt om Labour-aanhangers, de partij van Corbyn, dan weer weg te zetten als hooligans.
Wil iemand nog weten hoe het met Jack gaat?
Het is op dit moment onmogelijk om te berekenen hoeveel mensen met de valse berichten in aanraking zijn gekomen. Of wie de valse berichten uit- en aanstuurt. Wel is duidelijk dat de foute informatie meer is gedeeld door echte mensen dan door automatische "bots". Althans dat geldt voor de foto van de jongen op de vloer.
Onderzoeker Mark Owen Jones berekende dat het gerucht over de slag in het gezicht van een medewerker van minister Hancock massaal werd gedeeld door initiële onzorgvuldigheid van journalisten. Owen heeft een interessante analyse gedeeld op Twitter, hieronder.
Intussen beginnen in Facebookgroepen ook weer andere berichten op te duiken naar aanleiding van de foto van het jongetje. Berichten die verder bouwen op de valse claims. In één van de groepen wordt nu zelfs steun betuigd aan het personeel van het ziekenhuis in Leeds dat in dit "nepnieuws"-verhaal wordt meegesleurd. Deze groep gelooft voor alle duidelijkheid dat alles in scène is gezet. De cirkel is nu helemaal rond.
Of dit een keerpunt is in de verkiezingscampagne, moet de komende dagen blijken. Jack, de jongen van vier, had trouwens een zware griep , maar mocht het ziekenhuis een dag later verlaten. En enkele dagen later kwam hij dus terecht in een nationale storm, online en offline.
Bekijk hier het verslag van "Het Journaal":
