Maakt vlucht meer of minder binnen Europa nu een verschil of niet voor het klimaat?
Of je binnen Europa met de trein of met het vliegtuig reist, het maakt geen verschil uit voor het klimaat. Dat zegt tenminste transporteconoom Stef Proost van de KULeuven. Samen met energiespecialisten, een geoloog, bioloog en filosoof heeft hij binnen de denktank Metaforum nagedacht over maatregelen die het meest kunnen helpen om de klimaatopwarming tegen te gaan. Korteafstandsvluchten afraden hoort daar volgens de denktank niet bij. De Bond Beter Leefmilieu vindt de uitspraak "een spijtige zaak".
“Of je binnen Europa het vliegtuig neemt of de trein, is eigenlijk irrelevant,” zegt Stef Proost in "De wereld vandaag". Dat komt door ETS, het Europese systeem voor de handel in uitstootrechten. Wat de ene sector uitspaart aan uitstoot, kan een andere sector overkopen en wel uitstoten. Een trein rijdt op elektriciteit, en de elektriciteitssector zit samen met de vliegtuigsector en grote industrieën in ETS.
Of je binnen Europa het vliegtuig neemt of de trein is eigenlijk irrelevant
“Vliegen zit, samen met de uitstoot van broeikasgassen van de elektriciteitssector en van de industrie, onder hetzelfde plafond. Dat plafond gaat naar beneden, naar nul tegen 2050. Iedereen krijgt een aantal emissierechten. De meeste vliegtuigmaatschappijen moeten extra rechten kopen. Het resultaat is dat uiteindelijk alle vluchten binnen Europa mee moeten betalen voor de klimaatschade.”
Beluister hier het gesprek met Stef Proost in "De wereld vandaag" en lees verder onder de audio:
Trein of vliegtuig nemen naar Madrid? "Voor de CO2-uitstoot komt dat op hetzelfde neer"
Maar Jos Delbeke, voormalig directeur-generaal Klimaat van de Europese Commissie en bedenker van het ETS-systeem, vindt de stelling van Metaforum te eenzijdig.
“Metaforum legt de nadruk op de prijs van CO2, en op technologische innovatie. Maar concreet beleid is ook nodig. Innovaties komen er pas als sectoren onder druk staan om te veranderen. Gedragsverandering moet worden aangestuurd. “, zegt hij op Twitter.
"Uitspraken zijn een spijtige zaak"
Laurien Spruyt, experte mobiliteit en klimaat bij Bond Beter Leefmilieu (BBL), vindt dat Proost te kort door de bocht is gegaan. Wat bij de mensen blijft hangen, is de boodschap dat een vliegreis meer of minder binnen Europa niet uitmaakt, zegt ze. “De zaken worden verkeerd voorgesteld, en dat is een spijtige zaak.”
De trein is wel degelijk een goed alternatief voor korte vliegreizen binnen Europa, stipt de BBL aan. “De totale klimaatimpact van een treinreis naar pakweg Wenen, Barcelona of Kopenhagen is tot tien keer kleiner dan een zelfde reis met het vliegtuig.” En er is meer, zegt Spruyt: het huidige Europese ETS-beleid voor koolstofmarkten (waar de denktank Metaforum zich op baseert) is momenteel niet in lijn met de klimaatdoelen van Parijs en moet aangescherpt worden.
Bovendien wordt geen rekening gehouden met andere uitstoot van vliegtuigen, los van CO2, zegt Spruyt. Ook die uitstoot – van o.a. NOx en roetdeeltjes – zou het klimaat doen opwarmen. Het effect zou zelfs 2 tot 3 keer dat van de CO2-uitstoot zijn. “Dit wordt breed erkend door wetenschappers, maar voorlopig genegeerd door beleidsmakers.”
Er is door de denktank heel hard gekeken naar de theorie, terwijl er nog zoveel andere factoren meespelen
De BBL vindt de boodschap die de Leuvense professoren uitsturen ook verkeerd omdat technische evoluties in de luchtvaart niet van die aard zijn om de uitstoot tegen 2050 naar (zo goed als) nul terug te brengen – de uitstoot van de luchtvaart binnen Europa is het voorbije jaar zelfs met 4,9 procent gestegen.
“De klimaatuitdagingen zijn zo gigantisch dat we vervuilende zaken waarvoor een klimaatneutraal alternatief bestaat moeten bannen. In het geval van korte internationale afstanden is de klimaatoplossing duidelijk de hogesnelheidstrein.” Spruyt besluit: “De denktank heeft dit heel hard bekeken vanuit de theorie, terwijl er zoveel andere factoren meespelen.”
Boussemaere: "Dit gaat enkel tot meer verwarring leiden"
Pieter Boussemaere, auteur van twee boeken over het klimaat, vindt dat de stelling alleen maar leidt tot meer verwarring bij de consument. Ook hij zegt dat de stelling van KUL-professor Proost in theorie klopt. Maar in de praktijk moeten alle fossiele brandstoffen, ook die van vliegtuigen, er zo snel mogelijk uit.
“Het ETS-systeem laat nog te veel marge over. Maar alle klimaatwetenschappers zijn het erover eens dat in het komende decennium de uitstoot van broeikasgassen drastisch moet dalen. Anders komen we op een punt waarop de klimaatopwarming niet meer tegen te houden valt. Wie veel vliegt, ook op korte afstand, jaagt zijn persoonlijke klimaatafdruk sterk de hoogte in, zelfs binnen ETS. Daarom is reizen met bus of trein, vanuit persoonlijk standpunt, nog altijd de beste keuze voor het klimaat. Doodjammer dat de auteurs daar zo ongenuanceerd over communiceren.”
Bovendien is de bedoeling van de handel in uitstootrechten niet louter economisch. Als sectoren toch te veel blijven uitstoten, en boetes moeten betalen, haal je met die boetes de CO2 niet uit de lucht. “De bedoeling van ETS was ook om sectoren te dwingen om alternatieven uit te rollen, om klimaatvriendelijke technologieën te ontwikkelen. Dat gebeurt in de luchtvaartsector nog lang niet genoeg”, zegt Boussemaere.
De Europese luchtvaartsector krijgt nog altijd meer dan 80 procent van zijn uitstootrechten gratis, en mede daardoor kan de prijs van een vliegticket laag gehouden worden. Een trein rijdt op stroom, o.a. geproduceerd in elektriciteitscentrales, die wél onder ETS vallen maar die geen gratis uitstootrechten krijgen.
Als individu is veel vliegen, ook op korte afstand, nog steeds de ideale manier om je persoonlijke klimaatafdruk sterk de hoogte in te jagen, zelfs binnen ETS
Metaforum: "Verschil maken in transport en gebouwen"
Nog even terug naar de aanbevelingen van KUL-denktank Metaforum. Vliegen binnen Europa raden ze niet af, maar wat raden ze dan wél aan als verstandig klimaatbeleid?
"Waar we als lidstaat of als regio wel het verschil kunnen maken, is in de gebouwen en in de transportsector. Elke inspanning daar, elke benzine-auto die minder wordt gebruikt, of elke liter olie of kubieke meter aardgas die niet wordt gebruikt voor huisverwarming, is een echte netto-vermindering van CO2."