Durven we eindelijk verder kijken dan het onderwijsdiploma?

Vorige week selecteerde de Vlaamse regering voor het eerst 10 beroepen waarvoor je competenties kan laten erkennen en certificeren met een beroepskwalificatie. Deze competenties kunnen verworven zijn door een opleiding of door ervaring. Een beroepskwalificatie moet op de arbeidsmarkt evenveel waard zijn als een onderwijsdiploma. Ze garanderen immers dat de nodige competenties verworven zijn, ongeacht welke opleiding of ervaring hier aan voorafging.

Het is een belangrijke stap richting competentiegericht denken en broodnodig op een snel veranderende arbeidsmarkt. Maar het potentieel van beroepskwalificaties is veel groter dan we vandaag kunnen inschatten. Ze kunnen op termijn het hele onderwijs- en opleidingslandschap door elkaar schudden en zullen werknemers de kans geven om hun inzetbaarheid te verhogen. De overheid, de onderwijs- en opleidingsverstrekkers en ook de werkgevers moeten dan wel grote stappen vooruit durven zetten.

De overheid heeft afgelopen jaren de nodige wetgeving voorzien om beroepskwalificaties te laten erkennen, de kwaliteit te garanderen en het gebruik in het onderwijs mogelijk te maken. De basis is dus gerealiseerd, maar een succesvolle uitrol vormt de echte uitdaging.

Het regeerakkoord biedt met het platform levenslang leren alvast mogelijkheden. De overheid zou in kaart kunnen brengen welke competenties je reeds bezit en welke je nog moet verwerven om een beroepskwalificatie te behalen. Als het tegelijkertijd via een leerrekening duidelijk is welke opleidingsrechten en -budget je kan gebruiken om een bijkomende opleiding te volgen, kunnen we echt werk maken van een leercultuur in Vlaanderen.

Ook het onderwijs zal de beroepskwalificaties moeten omarmen. Uit vrees voor het doorbreken van hun monopolie op het afleveren van diploma’s en op het bepalen van de inhoud van onderwijscurricula, staan ze steevast op de rem bij beleidsdiscussies. Nochtans bieden beroepskwalificaties heel wat opportuniteiten om in het secundair onderwijs technische en arbeidsmarktgerichte opleidingen beter af te stemmen op de noden van de arbeidsmarkt en in het hoger onderwijs meer flexibel aanbod levenslang leren te voorzien. Daarnaast zou een beroepskwalificerende leerweg een goed alternatief zijn voor de groep die vandaag niet in duaal leren terecht kan omdat de schoolcomponent te zwaar is. Zo kunnen we de ongekwalificeerde uitstroom eindelijk terugdringen. Misschien kan het erkennen van beroepskwalificaties zelfs een deel van de oplossing voor het lerarentekort zijn?

De werkgevers hebben de afgelopen jaren honderden beroepskwalificaties opgesteld. Voor bijna 500 beroepen hebben ze een gedetailleerde lijst van benodigde kennis en vaardigheden gemaakt, die nodig zijn om de job uit te oefenen. Nu is het tijd dat deze tijdsinvestering begint te renderen en dat de kwalificaties hun ingang vinden op de arbeidsmarkt. Ook werkgevers kunnen hun steentje bijdragen door bij aanwervingen en functioneringsgesprekken het belang van beroepskwalificaties te erkennen. Het helpt hen om de juiste werknemer in te zetten op de juiste plaats, in te schatten of een bijkomende opleiding of ander takenpakket haalbaar is en welke competenties nog verworven moeten worden. Een sterke sensibiliseringscampagne met concrete voorbeelden moet dit ondersteunen.

Als we er in slagen om de maatschappelijke waarde van beroepskwalificaties te verhogen, kunnen we grote stappen zetten op vlak van levenslang leren en de huidige mismatch tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt wegwerken. Als we de aanwezige competenties beter benutten, kunnen we de hoge ambitie van de Vlaamse regering om de werkzaamheidsgraad op te trekken naar 80%, misschien toch waar maken. Maar dan zullen we wel moeten afstappen van het idee dat enkel een onderwijsdiploma zaligmakend is.