Cold case van 2.600 jaar oud opgelost: mummie Takabuti stierf door messteek in de rug

Waaraan is Takabuti gestorven? Sinds de mummie van de vrouw die 2.600 jaar geleden in het oude Egypte leefde 185 jaar geleden in Belfast in Noord-Ierland voor het eerst is uitgepakt, houdt deze vraag egyptologen in het Verenigd Koninkrijk en ver daarbuiten in de ban.

Een team wetenschappers van de Nationale Musea van Noord-Ierland, de universiteit van Manchester, de Queen's University van Belfast en het Kingsbridge Private Hospital hebben eindelijk het antwoord gevonden: ze overleed aan de gevolgen van een diepe messteek in haar rug, ter hoogte van haar linkerschouder.

Takabuti was een vrouw van in de twintig die tijdens de 25e dynastie in Thebe leefde, vandaag de stad Luxor. Waarschijnlijk was ze een getrouwde vrouw, maar mogelijk was ze ook een maîtresse. 

In 1834 kocht ene Thomas Greg uit Holywood in het graafschap Down in Ierland haar mummie op. Hij bracht die naar Belfast waar hij op 27 januari 1835 voor het eerst sinds haar dood werd uitgepakt. De publieke belangstelling hiervoor was groot: er werd een gedicht voor haar geschreven, haar mummie werd op een schilderij vereeuwigd en haar verhaal stond in alle kranten van Ierland.

Sindsdien hebben wetenschappers haar mummie aan tal van onderzoeken onderworpen, van röntgenstralen, CT-scans, haaranalyses tot koolstofdatering. Daaraan heeft het nieuwe team wetenschappers nu een DNA-analyse toegevoegd. Het heeft ook de oude testresultaten opnieuw onder de loep genomen en kon zo nieuwe conclusies trekken.

Zo blijkt dat Takabuti 33 tanden had, terwijl een normale mens het doorgaans met 32 tanden stelt. Dat komt slechts bij 0,02 procent van de bevolking voor. Ze had ook een extra ruggenwervel, wat slechts bij 2 procent van de bevolking het geval is.

Lange tijd dachten wetenschappers dat het hart van Takabuti ontbrak, maar nu hebben ze het toch intact bij haar mummie gevonden. Dat is belangrijk omdat dit orgaan in het oude Egypte van groot belang was in de dodencultus. Enkel als het hart licht genoeg was, kon en mocht de dode naar het hiernamaals reizen. Was het te zwaar, dan peuzelde de demon Ammit het op.

Uit de DNA-analyse blijkt dat Takabuti tot de zogenoemde haplogroep H4a1 behoorde. Dat is een relatief zeldzame genetische groep die zowel in het oude Egypte als in de moderne bevolking van het land weinig voorkomt. Hierdoor stond ze genetisch dichter bij Europeanen dan bij hedendaagse Arabieren.

"Dit onderzoek leert ons meer over Takabuti, maar ook over de brede historische context waarin ze leefde", zegt professor Rosalie David van de universiteit van Manchester. "De verrassende en belangrijke ontdekking van haar Europese afkomst werpt een nieuw licht op een keerpunt in de geschiedenis van Egypte."

"Het was een voorrecht om bij dit onderzoek betrokken te zijn", zegt professor Eileen Murphy van de Queen's University van Belfast. "Vaak is gezegd dat Takabuti vredig in haar kist ligt, maar nu weten we dat haar laatste momenten allesbehalve vredevol waren en dat ze stierf door toedoen van een ander."