Drie mannen willen na mislukking Kramp Karrenbauer "de nieuwe Merkel" worden

Wat was het spannend, begin december 2018 in Hamburg: drie CDU'ers wilden Merkel opvolgen aan de top van de partij: Merkels lievelingetje Annegret Kramp Karrenbauer, Merkel grootste criticus Jens Spahn en Merkels historische vijand Friedrich Merz.

Uiteindelijke haalde Annegret Kramp Karrenbauer het heel nipt in twee rondes, met 52 procent van de stemmen, tegenover 48 voor Merz. Wat bleef was het beeld van een totaal verdeelde partij, waar de continuïteit van "Mini-Merkel", de bijnaam van Kramp Karrenbauer, op amper iets meer instemming kon rekenen dan de totale breuk die Merz voorstelde.

Het voorzitterschap mislukte: net te veel uitschuivers en dalende populariteitscijfers deden AKK - zoals de Duitsers haar noemen - vroegtijdig de das om. Sinds vandaag kennen we de kandidaten voor de nieuwe poging om een nieuwe Merkel te vinden.

Deze keer zal het in Berlijn zijn, op 25 april. Daarbij zijn er twee spelers van de vorige keer opnieuw bij. Opvallend: de drie kandidaten zijn alle drie man en komen alle drie uit Duitslands belangrijkste deelstaat, Noordrijn-Westfalen. Onthou de namen Laschet, Röttgen en Merz.

(lees verder onder de foto)

De vorige keer haalde hij het net niet, als we de peilingen mogen geloven deze keer wel: Friedrich Merz. Het waren onder meer zijn populariteitscijfers die de emmer van AKK mee deden overlopen. Al maanden torent hij in alle peilingen over "wie moet de komende verkiezingen de kandidaat-kanselier zijn voor de CDU-CSU?" ruim boven Kramp Karrenbauer uit. Met andere woorden: het is de "man die het wel kan", volgens de CDU-leden. 

Merz spaarde de voorbije jaren zijn kritiek op Merkel en haar opvolgster Kramp Karrenbauer niet. Voor hem stonden ze voor een zoutloze en inhoudloze CDU. Het is kritiek die je van Merz kan verwachten, gezien zijn geschiedenis. Merz was namelijk al eens CDU-topper begin deze eeuw. Net voor de eenmaking komt hij bij de partij, vrij snel wordt hij verkozen in zijn eigen district, het landelijke Hochsauerland in Noordrijn-Westfalen. Rond de eeuwwisseling schopt hij het tot fractieleider van de CDU/CSU in de Bondsdag, maar in diezelfde periode komt Angela Merkel aan de macht. 

Tijdens die periode bouwt hij een vriendschap uit met een aantal andere toekomstige prominente mannen binnen de CDU, onder wie Wolfgang Schäuble. De huidige kamervoorzitter en ex-minister van Financiën is ook vandaag de man achter de kandidaat. Tussen Merkel en de mannenclub botert het niet, verschillende worden aan de kant geschoven. Voor Merz betekent dat een begeleiding richting uitgang en een einde van zijn politieke carrière. In de periode na de politiek stortte hij zich op de bankensector, meer bepaald op het beleggingshuis BlackRock. Het leverde hem miljoenen op en een paar privévliegtuigen.

Maar toen Merkel besloot om af te treden als voorzitter, keerde hij terug. Sindsdien geldt hij als invloedrijk in de partij. 

Op de persconferentie waar hij zijn kandidatuur aankondigde, was hij duidelijk: "Er is keuze voor continuïteit", waarmee hij verwees naar Laschet, "of voor een nieuwe start van de CDU. Ik sta voor dat laatste."

Als de peilingen kloppen, dan zou Merz het met de vingers in de neus moeten halen. Maar Merz heeft pech: twee uitdagers hebben het samen op een akkoordje gegooid, waardoor hij plots veel minder zeker is.

(Lees verder onder de foto)

Net als Friedrich Merz is ook Jens Spahn er deze keer opnieuw bij, maar dan wel in een andere rol. De populaire minister van Gezondheid bleef anderhalf jaar geleden ruim achter AKK en Merz hangen. Verwacht werd dat hij dit keer opnieuw zou meedoen, maar uiteindelijk heeft hij beslist om Armin Laschet te steunen. Zo komen beide heren als duo op, met Laschet als kandidaat-voorzitter. Een huwelijk tussen de Merkel-getrouwe Laschet, figuur van het midden, en de Merkel-kritische Spahn van de rechterflank. 

Armin Laschet is de minister-president van de grootste Duitse deelstaat, Noordrijn-Westfalen, en bijna-Belg: de man met de kleine gestalte is afkomstig uit de grensstad Aken. In 2017 won hij verrassend de verkiezing in zijn deelstaat en loste hij onverwachts de SPD af aan de top van de deelstaat.

Net als AKK is Laschet een Merkelgetrouwe christendemocraat, maar tegenwoordig wel een kritische Merkelgetrouwe. Zo mocht hij begin deze maand als minister-president van een deelstaat (een met 17 miljoen inwoners, weliswaar) spreken op de Veiligheidsconferentie in München. Daar zei hij dat zijn land te traag reageert op de voorstellen van de Franse president om Europa te hervormen. Veel duidelijker kan de vingerwijzing naar de talmende Merkel niet zijn.

Een overschot aan charisma of een te uitgesproken visie kan je de man niet toedichten: hij is de man van het pragmatische midden. De "keuze voor de continuïteit", zoals uitdager Merz hem omschreef.

Door nu samen met Jens Spahn, die wel staat voor een fellere en rechtsere koers, in duo op te komen, hoopt Laschet de twijfelaars voor zich te winnen en de kandidaat van de hele partij te zijn. Apart kan hij het niet halen van Merz, maar de populariteit van Spahn gecombineerd met zijn eigen aanhang, moet wel mogelijkheden scheppen. 

(lees verder onder de foto)

De derde kandidaat heet Norbert Röttgen. Hoewel de man volgens de neutrale waarnemers nogal wat talenten heeft die de andere niet hebben, lijkt hij zo goed als kansloos. Toch was hij de eerste om zich officieel kandidaat te stellen voor de voorzittersstoel.

Röttgen was minister van Milieu en Natuur in de regering-Merkel II, van 2009 tot 2012. Daarnaast is de man ook een van de buitenlandspecialisten van de CDU. Zo zat hij in die hoedanigheid nog aan tafel tijdens de onderhandelingen voor de huidige regering.

Röttgen lijkt veel minder hard dan de zakenman Merz en heeft meer charisma dan Laschet. Op dat vlak lijkt hij minder weerstand op te roepen dan de andere en zou hij wel eens 'de keuze van het verstand' kunnen zijn. Bij de voorstelling van zijn kandidatuur zei hij dat de partij op "een andere manier met de groene thema's moet omgaan, de thema's die jonge mensen (in het bijzonder in bioland Duitsland) bezig houden". Dat hij al eens milieuminister was en de Groenen momenteel de enigen zijn die de CDU kunnen uitdagen als grootste partij, is voor hem mooi meegenomen. 

(Lees verder onder de foto)

Nee. Dat kunnen we nog niet zeggen. Deze mannen zijn kandidaat-voorzitter van de CDU, wat wil zeggen dat ze de sterke man en de politiek leider van de partij zijn. In het verleden - eigenlijk tot Merkel in oktober 2018 de voorzitters­stoel liet voor wat hij was - was de voorzitter de kandidaat-kanselier en meestal uiteindelijk na de verkiezingen ook de kanselier. Maar de tijden zijn veranderd.

Ten eerste, omdat de kanselierskandidaat niet gekozen wordt door de CDU alleen, maar samen met zusterpartij CSU, de Beierse christendemocraten. De voorbije vijf verkiezingen stond Merkel buiten discussie, maar nu heeft de CSU mogelijk een eigen kandidaat. De Beiers doen het immers goed in eigen deelstaat, terwijl de CDU in de lappenmand ligt. Als CDU/CSU het in de peilingen niet al te slecht doet, is dat voor een groot stuk aan de CSU te danken. Bovendien heeft de CSU met Markus Söder een buitengewoon ambitieus leider, die ook bij de CDU-leden goed scoort. Hoewel Söder in alle toonaarden ontkent dat hij München wil ruilen voor Berlijn, zegt hij ook wel dat niets zeker is. Dat Merz of Laschet zomaar de zegen van de CSU zouden krijgen, is niet zeker.

Ten tweede, omdat het niet langer een vanzelfsprekendheid is dat CDU/CSU de grootste blijven. Met de Groenen lijkt er voor het eerst in jaren een partij te zijn die de christendemocraten echt kan uitdagen om de grootste te blijven. Hoewel ze in de peilingen zowat vijf procent achterliggen, wordt niet uitgesloten dat het nog spannend kan worden in 2021.

In dat geval zou het wel eens kunnen dat geen van de vier mannen hierboven de hoogste stoel van Merkel na de verkiezingen in september 2021 mag innemen, maar een groene man of vrouw. Merkel zelf, trouwens, wil zich niet moeien en gewoon de stoel warm houden.