Beste leerlingen, gebruik deze tijd om als wijzere en creatievere mensen terug te keren naar school

Laten we er geen doekjes en al zeker geen wc-rolletjes om winden: we bevinden ons in de ergste gezondheidscrisis sinds 100 jaar. Voor een leraar die bekendstaat om zijn optimisme en positiviteit, kan deze openingszin tellen. Maak jullie alvast geen zorgen, het optimisme is er nog en zit ’em in de staart. Maar we moeten ook realistisch zijn. Mijn lieve grootmoeder, die in oktober 90 wordt, zegt dat ze een dergelijke crisis nog nooit heeft meegemaakt. En die heeft nota bene een oorlog overleefd.

Als leerkracht was het alvast even slikken toen vorige donderdag beslist werd om de scholen te sluiten om het risico op besmettingen in te perken. Applaus en opluchting, het was m.i. de juiste beslissing. Drastische tijden vragen nu eenmaal om drastische maatregelen. Groot was echter mijn verbouwereerd-zijn toen onze minister van Onderwijs, meneer Weyts, haast onmiddellijk op de proppen kwam met wilde ideeën om lessen “online” te laten doorgaan en om de VRT in te schakelen voor een educatief aanbod. Er zijn tientallen, zoniet honderden scholen die de komende 48 uur zullen samenzitten om een actieplan op te stellen om onze jongeren de komende 3 weken toch hun recht op onderwijs niet te ontnemen. Ik ben (nog heel eventjes) lid van enkele Facebookgroepen met leerkrachten die “geen 3 weken les willen missen” en zich afvragen hoe ze in godsnaam hun leerplandoelen zullen behalen tegen het eind van het jaar.

God zij dank. Want dat blijkt nu onze prioriteit nummer één. Ook al kreunen onze scholen al maanden, zoniet jaren, onder een personeelstekort en een onrustwekkende toename aan burn-outs, zowel bij de collega’s als bij onze leerlingen. Men vraagt zich af hoe het toch komt dat het onderwijsniveau daalt, dat het watervaleffect die van Coo begint te evenaren, en dat de motivatie om te leren bij onze jongeren zienderogen wegsmelt als een dame blanche op een maarts terrasje in Sluis. 

Nogmaals God zij dank dat men het licht gezien heeft en het gaat oplossen met… meer lesjes. Let wel, interactieve, online lesjes. Om de jeugd voor te bereiden op de toekomst. Om een goed diploma te kunnen halen. Want 3 weken school missen, dat komen onze jongeren nooit te boven. Vooral terwijl diezelfde jongeren thuis, “in hun kot”, wellicht elke dag aan een oma of opa denken die in een rustoord wegkwijnt van de eenzaamheid. Of aan een mama, papa, of familielid die in de zorgsector werkt en dagelijks zijn of haar gezondheid blootstelt aan een ongekend en ongezien risico. Chance dat de leerplandoelen nog altijd onze eerste bezorgdheid zijn.

Ik moet terugdenken aan vorig jaar, toen Greta Thunberg een miljoenenhorde jongeren op de been kreeg om te protesteren tegen de opwarming van het klimaat. Onlangs kregen we met de collega’s nog een bevlogen speech van Nic Balthazar waarin we met de neus op de feiten gedrukt werden: de “tipping point” is er binnen 10 jaar. Als we niets doen, gaat de planeet werkelijk naar de zak. Echt waar. Gene zever. Meer dan 98% van de klimaatwetenschappers is het daarmee eens.

Maar dat onze jongeren enkele lessen missen om hiervoor te protesteren, dat zorgde anno 2019 (en nu nog steeds) voor online scheldtirades à la “ze zouden beter 7 uur naar school gaan en iets nuttigs doen” dan dat ze daadwerkelijk inzitten met een mogelijke catastrofe die de rest van onze toekomst bepaalt. Wat men niet ziet, daar heeft men schijnbaar geen schrik van. Net zoals we vorige maand nog corona-mopjes zaten te tappen toen het in China big bang was. Of zelfs nog vorige week, zij het dan wat minder, toen Italië stilletjes aan in lockdown ging, en wij repliceerden met lockdown-party’s.

Laat mij u 1 ding zeggen. Als leerkracht die na 11 jaar nog steeds met hart en ziel voor de klas staat. Ikzelf was op mijn zeventiende een grote strever, zo’n “teacher’s pet”, die dolgraag naar school ging. Toen ik echter aan de universiteit ging studeren, besefte ik al gauw dat ik van al mijn lessen in het middelbaar misschien 5% werkelijk nodig had gehad. Was het dan allemaal zo nutteloos geweest? Nee, maar wat ik vooral geleerd had waren waarden zoals inzet, volharding, en dat, wou ik ergens echt goed in worden, ik me er ook écht moest in verdiepen.

Nu, 17 jaar later, ben ik effectief leerkracht, maar geef ik Engels en godsdienst. Conclusie: de 5% nut uit het secundair is gedaald naar misschien 2,5%. En zo ken ik heel veel verhalen van vrienden, die me vertelden dat ze in hun 1e jaar bachelor van nul af aan moesten herbeginnen. Maar die het uiteindelijk ook gemaakt hebben

Stel u voor dat ik 17 jaar geleden ook een corona-epidemie had meegemaakt. 3 weken les verloren. Wat was de schade geweest in mijn huidige loopbaan? U kent allemaal het antwoord. Niets. Zero komma zero zero zero. Toen de epidemie vorige week wel degelijk zeer ernstig leek en het bij de bevolking begon te dagen dat het nu “for real” was, dacht ik heel even: is dit de natuur die ons een signaal wil geven? Kunnen we uit deze crisis misschien onze oude waarden opnieuw herontdekken?

Kunnen we misschien, in al deze dolle miserie, eindelijk terugkeren naar de essentie van het leven, naar waar het werkelijk om draait, namelijk zorg dragen voor mekaar, tijd maken voor kwali-tijd, even een rustpauze inlassen om te herbronnen, om alles op een rijtje te zetten, zodat we er nadien weer ten volle tegenaan kunnen? Dan hoeft dat niet in tegenstrijd te zijn met goed onderwijs.

Integendeel, in Scandinavië zijn ze er al lang uit en wordt er gemiddeld 4 à 5 uur per dag lesgegeven, zonder al te veel huiswerk, vanuit de kennis dat uitgeslapen leerlingen die voldoende rust en ontspanning hebben veel beter presteren. Geen pleidooi om heel Netflix rond te bingen – zoals wij hier in België met “rust en ontspanning” omgaan omdat we na 7 of 8 uur les nu eenmaal te moe zijn om nog een wandeling in het bos te gaan maken. Het is een soort rust en ontspanning die ons brein de kans geeft om alles te verwerken. 

Niet toevallig staan de Scandinavische landen elk jaar opnieuw in de top 5 voor onderwijs. Twee weken geleden stond er nog een studie van Universiteit PXL uit Hasselt online waarbij leerlingen die een uur langer mochten uitslapen ongeveer 5% betere resultaten hadden. En let’s face it: als wij eens overwerkt zijn, doet die vakantie dan eens geen wonderbaarlijke deugd? Niet om te gaan luieren, maar om vanuit een herontdekte stilte en het ontbreken van prikkels net weer geprikkeld te worden en inspiratie te kunnen krijgen.

Het is een oude wijsheid die vergeten lijkt. Ik zeg wel degelijk “lijkt,” want diep vanbinnen kennen we ze maar al te goed. En dan vraag ik me af of mijn lieve grootmoeder van 90 het ook heeft meegemaakt dat de toenmalige minister van Onderwijs bij de start van Wereldoorlog II, toen het schoolritme in gedrang kwam, ook maatregelen heeft genomen om in de schuilkelders toch nog voor online lesmateriaal te zorgen om de toenmalige jeugd niet volledig naar de zak te helpen.

Laat ze maar maatregelen zoeken. Lieve leerlingen, van mij krijgen jullie geen werk. Wat ik wel zal doen is jullie vragen om jullie gezond verstand te gebruiken. Om jullie brein actief te houden en waakzaam te zijn, maar het ook de nodige aandachtige rust te gunnen.

Ik zal jullie voor mijn vak godsdienst misschien met veel plezier aanmoedigen om vanop veilige afstand barmhartig te zijn voor je naasten, maar ook om te mediteren en eens een lege kerk te gaan bezoeken om er te bidden of een kaarsje te doen branden. Om misschien een bedevaart te doen naar een lokaal en verdrongen kapelletje.

Ik zal jullie voor mijn vak Engels misschien wat artikels doorsturen over geluksonderzoek van over heel de wereld, of jullie een lijst geven met een tiental links naar TED-talks waarin jullie in 10 minuten tijd jullie horizonten – maar ook jullie taal – kunnen aanscherpen. Als we mekaar binnen enkele weken terugzien in betere tijden, kunnen we hier dieper op ingaan.

Wie weet hebben jullie wel meer geleerd dan dat ik in die 2x 50 minuutjes per week ooit zou hebben kunnen aanbrengen. Maar focus jullie nu vooral op jullie eigen gezondheid, op jullie gezin, en herbron – niet door lethargisch te worden, maar door zélf op zoek te gaan naar een manier om uit deze diepe crisis te klauteren als gegroeide, geleerde, creatieve, geïnspireerde en wijzere mensen. Tot slot zit het woordje “wijs” nog altijd in onder-wijs. Jammer dat we dat in al deze heisa voor de honderdduizendste maal vergeten zijn.