Corona in de wereld: In Azië is het ene land het andere niet, er zijn grote verschillen in aanpak
Het sijpelde half januari langzaam door in de internationale media: er was in China iets ernstigs aan de hand. Een nieuwe longziekte, gerelateerd aan SARS – de epidemie die China en een groot stuk van Azië bijna twintig jaar geleden trof. Al snel werd duidelijk dat de situatie uit de hand liep, nadat op 23 januari de provincie Hubei en haar hoofdplaats Wuhan in lockdown waren gegaan. De ziekte verspreidde zich ook – aanvankelijk gestaag– naar andere Aziatische landen. Een terugblik en een vergelijking tussen de aanpak op diverse plekken in Azië.
In China stagneert het aantal besmettingen op iets meer dan 82.000. Al bijna twee weken komen er nauwelijks nog nieuwe binnenlandse besmettingen bij (wel nog van Chinezen die uit het buitenland naar huis terugkeren). Of die cijfers allemaal kloppen, dat is nog veel discussies waard, maar in elk geval valt het scherpe contrast op met de duizenden coronapatiënten die er in februari elke dag bij kwamen in China. (lees voort onder de foto)
In de Chinese media zie je dan ook al enige tijd de overwinningskreten verschijnen. De Communistische Partij heeft de epidemie goed aangepakt, zo luidt de boodschap. Op filmpjes maken gezondheidswerkers en militairen het V-teken of steken ze de vuist omhoog. En natuurlijk slaan de beleidsmakers zich op de borst. China moet het voorbeeld voor de wereld zijn.
De zwaktes en de sterktes van China
Maar is dat wel zo? Eigenlijk toonde de corona-uitbraak zowel de zwaktes als de sterktes van de Chinese samenleving. Het politieke systeem - met de almachtige Partij - is mee verantwoordelijk voor de snelle verspreiding van het virus en tegelijk voor de kordate aanpak zodra de epidemie geen taboe meer was. (lees voort onder de foto)
De eerste coronabesmetting deed zich volgens recent onderzoek al midden november van vorig jaar voor. In december begon het virus zich te verspreiden, via een voedingsmarkt met levende dieren in Wuhan. Dat er zich een nieuwe longziekte manifesteerde, raakte al snel bekend in plaatselijke medische kringen.
Een gewetensvolle dokter
Een oogarts uit Wuhan, Li Wenliang, waarschuwde enkele collega's eind december via de Chinese sociale netwerken. En omdat alles en iedereen in China wordt gecontroleerd, zeker op het internet, kwam dat ter ore aan de politie van Wuhan. Die vond er niet beter op dan dokter Li te berispen, omdat hij onjuiste informatie verspreidde. Als de autoriteiten op dat ogenblik maatregelen hadden genomen in plaats van een gewetensvolle arts op de vingers te tikken, dan was kostbare tijd gewonnen. (lees voort onder de foto)
Nu duurde het nog een week of twee voor Wuhan en bij uitbreiding de hele provincie Hubei begon met het indijken van de epidemie. Wellicht uit angst voor de reactie van hogerhand hebben de plaatselijke autoriteiten getalmd met het inlichten van de overheid in Peking over de ernst van de infectieziekte.
Een goed geoliede machine
President en partijleider Xi Jinping zou weliswaar al op 7 januari op de hoogte zijn geweest, maar de lockdown in Wuhan en grote delen van Hubei liet nog tot 24 januari op zich wachten. Intussen bleven ook de Chinese media op de vlakte over de omvang van de epidemie. (lees voort onder de foto)
Maar zodra de eerste grootschalige maatregelen waren genomen (en die bleven uiteindelijk niet beperkt tot Hubei, ook elders werden milde tot strenge quarantaines ingesteld), begon alles in China als een goed geoliede machine te draaien. Op dat ogenblik kwamen de sterktes van het systeem aan de oppervlakte drijven.
在家, in uw kot!
Zo was de discipline onder de Chinezen om binnen te blijven van in den beginne indrukwekkend. Noem dat het gevolg van confuciaanse gehoorzaamheid of van de alomvattende communistische sociale controle, maar het heeft gewerkt. De anders immer-spitsuurgewijs afgeladen-volle straten lagen er wekenlang verlaten bij, iedereen bleef 在家 (zaijia), de Chinese versie van "in zijn kot".
Een collectieve onderneming om corona te verslaan
Dat is ook wat de Belgische onderneemster Charlotte De Vos opviel. Zij woont en werkt in het zuidelijke Xiamen en is nu even kort in ons land. "Het verschil tussen China en België is de bevolking zelf. In Xiamen zag ik eigenlijk nooit mensen die de regels niet volgden. Sommigen vonden het ook overdreven, maar ze deden het toch, want het is een collectieve inspanning om corona te verslaan."
(Bekijk hier de videobijdrage van Charlotte De Vos in Xiamen en lees verder onder het filmpje)
"Je had dus geen mensen die toch nog met meerderen in een park gingen wandelen of toch nog bij elkaar op bezoek gingen", voegt Charlotte De Vos eraan toe. "Het was niet zo individualistisch zoals in België, met mensen die denken dat ze het beter weten dan de specialisten." (lees voort onder de foto)
En waar ter wereld zou men erin slagen prefab-ziekenhuizen in tien dagen tijd te bouwen en operationeel te maken? Waar ter wereld worden militairen massaal ingeschakeld om mee de strijd aan te binden tegen de epidemie? Waar ter wereld worden verpleegkundigen gemobiliseerd om duizenden kilometers verderop te gaan helpen in steden en dorpen waar de uitbraak het ergste woedt (hallo, Europa…?).
Weer gezellig druk
Even werden de keizers in Peking uit hun lood geslagen toen dokter Li zelf doodging door Covid-19, en de gebruikers van de Chinese sociale netwerken daar massaal hun verontwaardiging over lieten blijken, niet zelden met scherpe kritiek voor de manier waarop hij was behandeld door de politie. Aanvankelijk werd gegrepen naar de beproefde censuurtactiek, maar uiteindelijk liet men tijdelijk de teugels vieren. (lees voort onder de foto)
In elk geval, het ergste lijkt nu voorbij in China, de vrees bestaat alleen dat er nog een tweede besmettingsgolf zou kunnen komen. Toch zal zelfs in de zwaarst getroffen stad Wuhan de quarantaine tegen 8 april worden opgeheven. En in de Chinese hoofdstad Peking werden de straten het voorbije weekend alweer ‘gezellig druk’. "Veel restaurants, cafés of discotheken zijn nog altijd dicht, maar het leven in Peking begint toch te hervatten", vertelt Gilbert Van Kerckhove, die al zowat veertig jaar in China woont.
Vrienden ontmoeten, wat eten en een pintje pakken, dat heeft ons toch gemankeerd
"Het Belgische restaurant van Renaat Morel is mijn geliefkoosde plek, maar het heeft voor zes à zeven weken zijn deuren moeten sluiten. Dat was voor de eigenaar natuurlijk een groot financieel probleem, maar nu is het achter de rug, we zijn heel blij dat het restaurant weer open is. Ik kan hier nu opnieuw vrienden ontmoeten, wat eten en een pintje pakken. Dat heeft ons toch gemankeerd de voorbije weken."
(Bekijk hier de videobijdrage van Gilbert Van Kerckhove in Peking en lees verder onder het filmpje)
Even kijken dan naar andere delen van Azië. Allereerst Taiwan, de volgens Peking ‘afvallige provincie’ die na de stichting van de Chinese Volksrepubliek in 1949 de facto een aparte staat werd. Daar werden veel minder draconische maatregelen doorgevoerd dan in het communistische China en toch konden ze de epidemie er tot nu toe onder controle houden. Het land met bijna 24 miljoen inwoners telt amper 306 besmettingen en 5 doden (31 maart).
Taiwan: het echte voorbeeld voor de wereld?
De Taiwanese overheid was er dan ook snel bij om een grootschalige epidemie te voorkomen. Al eind december (dus nog voordat Xi Jinping er officieel lucht van kreeg) hadden ze in de hoofdstad Taipei al gehoord van de nieuwe longziekte in Wuhan. Omdat het land het hard te verduren had gekregen tijdens de SARS-uitbraak net na de eeuwwisseling, werd meteen ingegrepen. Passagiers van vliegtuigen die uit Wuhan kwamen, werden grondig gecontroleerd. Wie uit een risicogebied kwam, moest in thuisquarantaine. (lees voort onder de foto)
Toen de eerste besmettingen opdoken in Taiwan, ging het luchtruim helemaal dicht voor vluchten uit Wuhan en later uit heel China. Scholen bleven een tijdlang gesloten en overal verschenen handzeep en ontsmettingsmiddelen in het straatbeeld. De overheid zorgde voor veel transparantie, met uitgebreide informatie over de evolutie van de ziekte. Het openbare leven kon grotendeels voortgaan, de gevolgen voor de economie werden daardoor beperkt. Snel maatregelen nemen, het heeft gewerkt in Taiwan.
Hongkong: een tweede golf
Ook in Hongkong, dat binnen de Volksrepubliek een apart politiek statuut heeft met een reeks vrijheden die elders in China niet gelden, hebben ze geprobeerd om de situatie onder controle te houden zonder de samenleving al te zeer te ontwrichten. Eerst werd een verplichte quarantaine ingesteld voor mensen uit het ‘mainland’ (het communistische China), daarna gingen bijna alle grensovergangen met het vasteland dicht. Mensen kregen de raad om thuis te blijven en thuis te werken, scholen zijn gesloten. De aanpak leek te werken: tegen half maart waren er nog maar 150 mensen in Hongkong besmet met het coronavirus. (lees voort onder de foto)
Maar na een aanvankelijk succes is er de laatste tijd weer een opstoot in het aantal besmettingen. Er zijn nu ruim 680 coronapatiënten geregistreerd. Een opdoffer voor de bevolking van 7 miljoen, die stilaan het gewone leven begon te hervatten. Daarmee is Hongkong de eerste regio waar een ernstige heropflakkering wordt opgetekend, nadat de situatie onder controle leek. De plaatselijke autoriteiten kondigden meteen een verstrenging van de maatregelen aan: mensen zonder verblijfsvergunning mogen de stad niet meer in en cafés gingen vorige week volledig dicht.
Zuid-Korea: het begon met een religieuze sekte
Zuid-Korea werd net als de Chinese provincie Hubei vrij snel getroffen. Duizenden Zuid-Koreanen raakten in enkele weken tijd besmet. Dat gebeurde vooral doordat er in de stad Daegu, zowat 250 kilometer ten zuidoosten van Seoul, een massabesmetting plaatsvond via bijeenkomsten van een gesloten religieuze sekte, de Shincheonji Kerk van Jezus. Zowat 5.000 van de op dit ogenblik 9.800 coronagevallen in Zuid-Korea kunnen worden teruggevoerd naar die sekte.
De strategie van de Zuid-Koreaanse overheid: testen, testen, testen
Toch is de overheid erin geslaagd om een exponentiële stijging van het aantal zieken te kunnen terugdringen, door massaal te gaan testen en daarna de besmette mensen op te volgen. "De strategie van de overheid is hier: testen, testen, testen", zegt Stefan Magez, een VUB-professor die tijdelijk verbonden is aan de Global Campus van de UGent in Zuid-Korea. (lees voort onder de foto)
"In januari is men hier al begonnen met het maken van tests voor het coronavirus", zegt Stefan Magez. "Er waren enkele privébedrijven die het initiatief namen om niet te wachten. Het resultaat is dat we hier nu een aantal bedrijven hebben die per dag tot 100.000 coronatests kunnen afleveren en dat er de afgelopen maand ook enorm veel gescreend is."
(Bekijk hier de videobijdrage van Stefan Magez in Zuid-Korea en lees verder onder het filmpje)
Op die manier werden in Zuid-Korea honderdduizenden mensen getest. Wie besmet is, wordt in quarantaine geplaatst, en er wordt actief aan ‘contact tracing’ gedaan - het opzoeken van iedereen met wie een coronapatiënt in aanraking is geweest. (lees voort onder de foto)
De Zuid-Koreanen kunnen al een hele tijd gebruikmaken van een app voor de smartphone, die aangeeft waar zich haarden van besmetting voordoen. Ook deze aanpak zorgde ervoor dat er geen volledige quarantaine nodig is, en dat het aantal dagelijkse nieuwe coronagevallen drastisch daalde.
Japan: de doem van de Olympische Spelen
Over Japan allereerst het volgende: het aantal besmettingen ligt er relatief laag. Op een bevolking van 127 miljoen zijn er amper 1.950 coronapatiënten. De overlijdensgraad ligt dan wel weer hoog, met 56 doden is dat bijna 3 procent. Maar dat kan ermee te maken hebben dat het echte cijfer van de besmettingen veel hoger ligt. Er wordt in Japan immers nauwelijks getest. Tot 26 maart werden er amper 25.000 Japanners aan een coronatest onderworpen, een peulschil in vergelijking met (het veel kleinere) Zuid-Korea. (lees voort onder de foto)
Kwatongen zeggen dat de Japanse overheid de cijfers kunstmatig laag wilde houden om te voorkomen dat de druk om de Olympische Spelen uit te stellen te groot zou worden. Intussen kwam dat uitstel er toch, opvallend is dat er sindsdien volgens de officiële cijfers flink wat besmettingen bij kwamen. Afwachten hoe het verder zal gaan in Japan.
Positief is dat veel Japanners zich wel aan de aanbevelingen en het isolement houden, en dat 'afstand' er in de tradities zit ingebakken. Een handdruk wordt zelden gegeven, Japanners verkiezen om te buigen, en het gebruik van mondmaskers is er al lang ingeburgerd.
Veel mensen houden de adem in voor de komende weken
Maar, zo schrijft de Belgische doctoraalstudent Lieven Sommen die in Kyoto verblijft: "De voorbije twee weken lonkte de lentezon en kwamen de kersenbloesems uit. In maart en april zijn er overal in Japan zogenaamde hanami-feestjes, waarbij men met een hapje en alcohol gezellig samen onder de ontluikende bloesems zit in de parken. Veel mensen houden dus ook de adem in over hoe Covid-19 zich al dan niet zal verspreiden in de komende weken."
India: lockdown treft vooral de armen
India telt bijna 1,4 miljard mensen en is daarmee het op een na grootste land ter wereld, na China. Net als in Japan ligt het aantal besmettingen er erg laag, op een goeie 1.250. Dat is zeker weinig als je het procentueel bekijkt, op de totale bevolking. Wellicht is het geringe testen – ook zoals in Japan – mee verantwoordelijk voor dat cijfer.
Maar vorige week is de Indiase overheid toch in actie geschoten. Er werd een totale quarantaine afgekondigd, voor het hele land. 1,4 miljard mensen in lockdown. "Blijf thuis", de Indiase premier Modi sprak de woorden op tv dreigend uit en zijn lichaamstaal bevestigde dat hij het meende. Cameraploegen en amateurfilmers op de sociale media toonden agenten die mensen op straat met stokken terug naar huis joegen. (lees voort onder de foto)
"De lockdown wordt heel strikt toegepast, maar dat is een groot probleem voor de armen", vertelt Paul Van Gelder. Hij runt in Zuid-India een ngo waarmee kansarme kinderen worden geholpen. "Je kan je voorstellen hoe het leven is in de sloppenwijken of in de grootsteden, waar de mensen met miljoenen opeengepakt leven. Hoe kan men daar een ‘sociale afstand’ respecteren, de mensen hebben er ook gebrek aan water."
India heeft een mirakel nodig, anders wordt het hier verschrikkelijk
"De overheid heeft massale hulppakketten beloofd", zegt Paul Van Gelder nog. "Hier in Kerala bijvoorbeeld zijn er in de dorpen gemeenschapskeukens en wordt er eten bezorgd aan mensen die geen eten hebben. In elk geval heeft India een mirakel nodig, anders wordt het hier een verschrikkelijke toestand."
(Bekijk hier de videobijdrage van Paul Van Gelder in India en lees verder onder het filmpje)
Geen vuiltje aan de lucht in Noord-Korea
En wat, ten slotte, met Noord-Korea. "Tout va très bien, Madame la Marquise", zo luidt de boodschap in Pyongyang. Het officiële aantal besmettingen bedraagt er nul. Nu is Noord-Korea natuurlijk een geïsoleerd land en dat heeft in dit geval zijn voordelen. Maar iedereen weet dat de noordelijke grens met China redelijk poreus is, getuige de duizenden Noord-Koreanen die er in slaagden om het land te ontvluchten en de zwarte-markthandelaars die goederen binnenbrengen. (lees voort onder de foto)
Pyongyang heeft al in januari zijn grenzen volledig gesloten, wat de weinige zakenlui en toeristen die naar het land kwamen helemaal deed verdwijnen. 10.000 Noord-Koreanen en buitenlanders die mogelijk in contact kwamen met het virus werden in quarantaine gezet. En er zijn geruchten dat ook militairen werden geïsoleerd. Volgens Noord-Koreawatchers waren er een tijdlang amper militaire activiteiten te bespeuren in het heremietenland.
Weinigen twijfelen eraan dat het virus ook Noord-Korea heeft bereikt. Maar met zekerheid zullen we dat wellicht nooit weten. Er zijn wel meer zaken in Noord-Korea waarover we in het ongewisse blijven. Net zoals we ook nooit zullen weten hoeveel mensen er in heel Azië - of bij uitbreiding de hele wereld - echt het coronavirus hebben opgelopen. Maar dat heeft dan weer vooral met medische en statistische redenen te maken, en minder met politieke.