Je immuunsysteem snel versterken door voeding of supplementen: kan dat?
Kunnen we onze weerstand verbeteren, versterken, "boosten", om het met een modern woord te zeggen?
En zo ja hoe? Hoe snel? Kunnen we het coronavirus nog snel tegenhouden, door vitaminen bij te slikken, of andere supplementen? Veel mensen vragen het zich af, zo leert een snelle blik op tal van websites en blogs. Maar wondermiddelen en wondervoeding bestaan niet, waarschuwen experts.
“Als er één voedingsmiddel echt wonderlijk was, dan zou ik het echt wel eten”, lacht Patrick Mullie, voedingsexpert van de VUB. “Mensen willen altijd een zwart-wit antwoord. Maar dat is moeilijk. Het antwoord van experten klinkt allicht niet sexy in de oren van de fans van modieuze diëten. “Wondermiddelen en wondervoeding bestaan niet. Er bestaat alleen wondergedrag.”
Je kunt er nu voor zorgen zo fit mogelijk te zijn en je gewicht te controleren. We zien dat overgewicht echt geen gunstige invloed heeft op het ziekteproces
Voedingsexperts en immunologen klinken vrij unaniem: je immuunsysteem zomaar boosten door supplementen, drastische diëten of je af te stemmen op alleen maar oude volkswijsheden werkt niet. Een gezonde, gevarieerde voeding is nog altijd de beste remedie. Maar dat effect zie je niet van de ene dag op de andere. “Eten is chronisch. We doen het elke dag, drie keer. Je voeding is een kwestie van herhaling. Een echt effect van wat je eet kun je dan ook pas verwachten als je langdurige keuzes maakt”, zegt Michaël Sels, hoofddiëtist van het UZ Antwerpen.
Lees voort onder de foto.
Op middellange termijn? Ja
Of het dan veel zin heeft om je voedingsgewoonten aan te passen in deze periode? In België is nog steeds 20 procent van de mensen zwaarlijvig, en 30 procent kampt met overgewicht. Wie gewichtsproblemen heeft, komt makkelijk bij. Het is een goede periode om eens te bezinnen. "Afvallen heeft altijd zin, maar je moet wel slim en sluw afvallen", zegt Patrick Mullie. "We gaan niet uit eten, we koken zelf. Of we dat verstandig doen, is iets anders, maar het is het moment om daar iets aan te doen."
“Er bestaat geen voedingsmiddel om geen corona op te lopen”, beaamt Michaël Sels. “Maar je kunt er nu wel voor zorgen zo fit mogelijk te zijn en zo goed mogelijk je gewicht te controleren. We zien dat overgewicht echt geen gunstige invloed heeft op het ziekteproces. Meer dan 70 procent van de patiënten op intensieve zorg heeft overgewicht, dat wil zeggen: een BMI boven de 25. Overgewicht maakt beademen moeilijk, het zorgt voor ontregelde suikerwaarden en een hogere bloeddruk.”
Veel mensen gaan nu koken om het gezellig te maken thuis, of om de verveling tegen te gaan. Bakken bijvoorbeeld, met veel suiker, of hele lekkere dingen maken met zware ingrediënten, veel tussendoortjes. We gaan ook emo-eten en stress-eten. Daarin schuilt een valkuil. “Zet de mand met paaseitjes dus maar niet op tafel”, zegt Michaël Sels.
Lees voort onder de foto.
Werken al die aangeprezen wondermiddeltjes?
Tijdens de epidemie van de Spaanse griep 100 jaar geleden al doken allerlei verhalen op over wondermiddeltjes tegen de ziekte. Dat ging van desinfecterend slangengif (Miller’s Antiseptic Snake Oil) tot een bijna legendarische advertentie van Vicks VapoRub. Middeltjes die in het beste geval de symptomen verlichtten, maar niet de ziekte genazen of voorkwamen. Dat is nu niet anders. Het devies nu is evenwel "boost je immuunsysteem". En ook nu worden ons, zeker op sociale media, allerlei hulpmiddelen aangeprezen. Zo vind je zelfs sites die masturbatie aanbevelen om het virus te bestrijden, maar we leggen de meest voorkomende even voor aan de experten.
“Bij een normale gezonde persoon hebben supplementen geen effect”, zegt Patrick Mullie. “Gezond eten en bewegen vinden velen niet leuk, een pilletje nemen is gemakkelijker, daar moet je geen inspanning voor doen. Maar de effecten van die middelen zijn meestal niet genoeg bewezen. Van voedingssupplementen moet men bewijzen dat ze veilig zijn, niet dat ze effectief zijn."
Van voedingssupplementen moet men bewijzen dat ze veilig zijn, niet dat ze effectief zijn
Michaël Sels licht toe: “Onderzoek naar de effectiviteit van voeding gebeurde lang op dezelfde manier als onderzoek naar medicatie: men gaat de effecten van stofjes meten. Je geeft groep A een middel, groep B niet, en dan bekijk je de verschillen. Zo gebeurde dat ook met omega-3 bijvoorbeeld. In het begin zag je veel verschillen. Naarmate de studies vorderden, werd de bewijskracht van die stofjes veel minder groot. Als je geen tekorten hebt doen die supplementen niets qua preventie. Tegenwoordig kijkt men meer naar het eetpatroon. En dat is niet iets met een onmiddellijk effect.”
Lees voort onder de foto.
Vitaminen en andere supplementen onder de loep
Vitamine C, bijvoorbeeld. Hier bij ons hebben weinig mensen een tekort daaraan. Nochtans worden extra supplementen aangeprezen om je weerstand te verhogen. "Er zit een grond van waarheid in", zegt Mullie. “In vroegere tijden, toen de mensen scheurbuik hadden, kon je levens redden met een sinaasappel. Dat is bij ons in deze tijd niet het geval. In andere regio's, waar mensen ondervoed zijn, kun je ook geweldige resultaten boeken met vitamine C. Zo is er altijd een uitleg. Hier geldt: eet genoeg fruit en groenten.”
Bart Lambrecht is longarts en immunoloog. “Je afweersysteem boosten doet het niet", zegt hij. "Maar het is wel een antioxidant die een effect kan hebben bij longschade."
Vitamine C is wel een antioxidant die een effect kan hebben bij longschade
De immunoloog gaat verder: "Vitamine D is een ander verhaal, dat kan je afweersysteem zeker helpen. Maar dan alleen in hoge dosissen. En daarmee moet je heel erg oppassen, want een overdosis is dan weer zeer gevaarlijk.” Ga naar je huisarts, zegt het boerenverstand, voor je vitaminen begint bij te slikken. “Je kan je dagelijkse dosis vitamine D beter uit iets anders halen”, zegt ook Michaël Sels. “Een kwartiertje buiten in de zon met je handen en je gezicht is al genoeg, en dat kan nu zeker." Altijd: als je geen tekorten hebt. Maar die kun je – alweer – alleen laten vaststellen bij de arts.
Selenium en zink, daar gaat het ook vaak over. "Soms zien we daarvan tekorten bij mensen. Voor virusinfecties kan het interessant zijn, maar dan wel in één kuur”, stelt immunoloog Bart Lambrecht. Voor gezonde mensen geldt alweer: er is onvoldoende bewijs om te stellen dat je meer nodig hebt dan wat je uit een gezond dieet haalt. “In de jaren 90 dachten we dat selenium een goede antioxidant tegen kanker was”, zegt Mullie. "Maar dat is niet bewezen. Net zoals de antibacteriële werking van look of gember: in een schaaltje in een labo is dat zo, maar in een lichaam? Niet bewezen. Er valt veel te verdienen met die ‘gemakkelijke” oplossingen, maar voor de effectiviteit is er geen bewijs."
Lees voort onder de foto.
Diëten
Ook wonderdiëten, zoals het nu populaire ketogene dieet, zijn geen goed idee. “Het helpt helemaal niet om je immuniteit te bevorderen”, zegt Patrick Mullie. “Het is geen oplossing op lange termijn, ook al krijg je inderdaad resultaat in korte tijd. Maar achteraf krijg je een fel jojo-fenomeen. Je lichaam heeft ook koolhydraten nodig, niet alleen voor je spieren maar ook voor je hersenen.” Je valt er dus wel snel van af, maar daarom niet blijvend.
Hetzelfde lot ondergaat het gehypte dieet van de Britse popster Adele en Pippa Middleton, de zus van de Britse royal Kate Middleton. Het sirtuïne-dieet, “the sirtfood diet”, waarbij je plantaardige ingrediënten eet die de vetverbranding stimuleren, belooft je snel af te vallen en je bescherming te bieden tegen ziekten. “Ook niet.” Michaël Sels maakt er niet veel woorden aan vuil.
Lees voort onder de foto.
Wat dan wel?
“An apple a day keeps the doctor away (een appeltje per dag houdt de dokter buiten)”, zegt het spreekwoord. Slaap genoeg, beweeg, rook niet, vermijd stress. Eet gezond. Het motto is een mantra geworden, altijd hetzelfde, bijna saai, maar het blijft onomstootbaar overeind, en nu zeker.
“Zorg ervoor dat je zeker 300 gram groenten eet per dag, en 250 gram fruit. Veel kleuren, veel soorten. De helft van je bord gevuld met groenten, een vierde eiwitten, een vierde koolhydraten. Drie volkoren boterhammen ’s ochtends met beleg. En niet beleg met een boterham. En beperk je porties. Bouw eens veggie-dagen in.”
“Ik vertel het graag in termen van méér, zegt Sels. “Méér groenten. Méér fruit. We eten er nog altijd veel te weinig van in België. Meer volkorengranen. Je moet het vooral ook kunnen volhouden, want zoals gezegd: je gezondheid verbeteren en je weerstand op peil houden handel je niet af in één dag.”
"Er sterven nog altijd zoveel mensen aan de gevolgen van obesitas." Het klinkt als een oproep van Patrick Mullie. "Obesitas leidt tot diabetes, hart- en vaatziekten, kanker, economisch absenteïsme. Er staan nog altijd 3.000 frisdrankautomaten in scholen... Het is een interessante periode om er iets aan te doen. We zien nu namelijk dat we maatregelen kunnen nemen als we willen. Gebruik je gezond verstand."
Een gezonde, evenwichtige levensstijl om je afweersysteem op peil te houden. Voor COVID-19, en andere kwalijke ziektes.
