13.000 waardevolle gebouwen en erfgoedrelicten bedreigd in Vlaanderen
In heel Vlaanderen zijn 13.000 gebouwen en andere erfgoedrelicten in gevaar. Dat zegt Herbé, een studiebureau voor erfgoed en archeologie, en zelf actief als restauratiebedrijf. De informatie komt van de overheid. De cijfers zijn niet nieuw, maar er mag af en toe aan herinnerd worden. Het gaat om 13.000 relicten in matige tot slechte staat. De eigenaars willen die graag slopen, of zodanig renoveren dat de authenticiteit van het gebouw verdwijnt. Let wel, het gaat maar in enkele gevallen om echt beschermde monumenten.
In een halve eeuw tijd is een tiende van ons waardevol architectonisch en landschappelijk erfgoed verdwenen. En die trend blijft duren. Vooral waardevolle fabriekspanden zijn in gevaar, maar ook kazernes, gemeentehuizen, stations, kloosters, pastories, villa's en bescheiden originele rijhuisjes, archeologische resten en natuurlijk erfgoed, oude bomen onder meer. Meest bedreigd is het erfgoed in Limburg, Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant.
Een baksteen in de maag, een sloophamer in het hoofd
Hoe kan dat? In Vlaanderen bestaat er nog altijd een grote vraag naar nieuwe ruimte. Verwaarloosde panden slopen lijkt dan heel aantrekkelijk. Maar eigenaars die het goed bedoelen, stoten ook op een aantal horden. Ze denken dat restauratie erg duur is, en ze begrijpen de complexe procedure niet om aan subsidie te raken. Daarom vragen nogal wat eigenaars om hun eigendom te laten schrappen van een lijst met waardevol erfgoed. Slopen is dan makkelijker, evenals verbouwen naar eigen wansmaak.
"Dat is erg jammer", zegt Ruben Willaert van Herbé (de naam verwijst naar herbestemming en heritage), "want de premies zijn beschikbaar en het gerestaureerde eigendom kan tot 20% in waarde stijgen; en dan heb ik het nog niet over de emotionele, historische en culturele waarde, ook voor de omgeving van het geredde pand".
Cultuur kost niet maar brengt op, erfgoed ook
Uit onderzoek blijkt dat 2 op de 3 Vlamingen ons erfgoed belangrijk vinden. Erfgoed in brede zin, denk aan reddingsacties voor bomen die in het voorjaar door stormen beschadigd raakten.
Toeristen komen niet kijken naar nieuwe appartementsblokken maar wel naar pittoreske cafés en historische bioscopen
We weten ook dat 4 op de 10 toeristen een reisbestemming kiezen op basis van het daar aanwezige erfgoed. "Zij komen niet kijken naar nieuwe woontorens of winkelcentra, mogelijk wel naar industriële archeologie, tuinwijken, authentieke pleinen en goed bewaarde dorpskernen", zegt Ruben Willaert. Dat brengt enorm veel op, alleen al in de horeca-sector. En restauratie betekent ook jobs.
Een monumentale cijferdans
In Vlaanderen zijn er 11.000 beschermde monumenten, 3% daarvan verkeert in slechte staat. Maar het aantal waardevolle erfgoedrelicten ligt een stuk hoger, dat zijn er 75.000. Daar horen 36.000 gebouwen bij, terwijl de grote helft bestaat uit landschappelijke resten of kleine constructies, een stuk oude muur bij voorbeeld, een mooi hek, een strook kasseiweg...
Van die niet beschermde relicten verkeert een kwart in matige, en 6% in ronduit slechte staat. Sommige eigenaars laten panden met opzet verloederen, denk aan de truc met gaten in het dak en open ramen. Zo komen 13.000 erfgoedstukken in het vizier van slopers en project-ontwikkelaars.