Aan de ene kant van straat winkels wél open, aan andere kant niet: "coronafederalisme" in Duitsland
Hoewel de Duitse bondskanselier Angela Merkel door vriend en vijand lof krijgt voor haar corona-aanpak, ligt het effectieve beslissingsniveau over gezondheidszorg in Duitsland grotendeels bij de deelstaten. Hoe goed de kanselier ook haar best doet met haar wekelijkse videovergadering om de 16 zoveel mogelijk op 1 lijn te krijgen, lukt haar dat niet altijd: sommige deelstaten doen gewoon hun eigen zin. En dat wordt duidelijk in de stad Ulm.
Beluister hier de reportage of lees het verhaal eronder:
Hoe gaan buurlanden om met het coronavirus?
Ulm is een stad met zo'n 150.000 inwoners langs de Donau in Schwaben, een welvarende regio in Zuid-Duitsland. Op de linkeroever ligt de historische binnenstad van Ulm, met een imposante kerk. Volgens de Ulmers is het de hoogste kerktoren ter wereld. Maar de stad groeide, zoals elke stad groeit: in Ulm ook op de andere oever, de rechteroever van de Donau. Het vreemde in Ulm is dat de Donau de grens vormt tussen 2 deelstaten: de linkeroever is Baden-Württemberg, de rechteroever Beieren. Een gevolg, trouwens, van de passage van de kleine Corsicaanse generaal Napoleon, die Beieren uitbreidde tot de Donau.
Daardoor ligt de stad Ulm dus op het grondgebied van twee Duitse deelstaten: het historische centrum in Baden-Wurttemberg, de linkeroever - officieel Neu-Ulm - op de rechter. Twee gemeenten, twee deelstaten, een stad. Die tweedeling zie je in normale tijden amper. Maar sinds de voorbije weken is de grens weer duidelijk, door de coronacrisis.
(lees verder onder de foto)
Open Ulm, gesloten Neu-Ulm
Ik heb afspraak met Heinz en Annemarie, twee gepensioneerde oud-leerkrachten met een merkwaardige hobby: ze volgen momenteel Nederlandse les. Ze nemen me mee op wandel door de straten van de Baden-Württembergse kant van Ulm. Hier zijn de winkels sinds deze week open: de H&M, C&A, een grote boekenwinkel.
"Alle winkels tot 800m² mogen open zijn", vertelt Heinz - die in het Nederlands graag Heintje genoemd wordt. "Dat mag sinds deze week. En zie je die winkel daar? Die is eigenlijk groter, maar die heeft gewoon een deel afgesloten zodat hij ook kleiner is dan 800m²."
Ook Annemarie is tevreden, al is het niet zonder zorgen: "ik ben blij dat de winkels open zijn, maar ik vraag me af of het niet te snel is. Ik hoop dat er geen tweede golf komt."
Hier zijn de winkels open en is het zogezegd veilig, daar aan de andere kant van de brug zijn ze dicht omdat het niet veilig genoeg is.
Wat ze allebei moeilijk kunnen begrijpen, zelfs als inwoners van deze stad: "hier zijn de winkels open en is het zogezegd veilig, daar aan de andere kant van de brug zijn ze dicht omdat het niet veilig genoeg is".
Aan de andere kant van de brug in Neu-Ulm zijn de winkels inderdaad nog dicht. Daar heb ik afspraak met twee andere leerlingen Nederlands uit de stad, de vrolijke Christine en Bernhard. We spreken af - waar kan het ook anders - op de brug, op de grens.
(lees verder onder de foto)
"Kijk, hier zie je wel dat onze apotheek open is, maar voor de rest zijn de winkels hier allemaal gesloten", toont Christine. "Dat is bijzonder ingewikkeld. De regels veranderen elke week en zijn verschillend: dat is iedere keer dubbel informatie opzoeken over wat je mag in welk deel van de stad".
Dezelfde ketens die je 200 meter verderop open ziet, zijn hier inderdaad gesloten. Een doorn in het oog, ook voor het Beierse handelsverband dat deze week al tegen de maatregel geprotesteerd heeft: "onze handelaars in Neu-Ulm zijn enorm benadeeld. Bepaalde aankopen doe je maar 1 keer: gekocht is gekocht: dat is omzet die ze niet meer recupereren".
Aan de Beierse oever mag je enkel wandelen als je moet, aan de Baden-Württembergse oever ook als je dat gewoon wil.
Al even absurd is het wandelen langs de oever van de Donau: aan beide kanten mag het, met maximaal 2 mensen samen, maar "aan de Beierse oever mag je enkel wandelen als je moet, aan de Baden-Württembergse kant als je wil." Een situatie die in de praktijk, uiteraard, erg moeilijk te controleren valt.
(lees verder onder de foto)
Berlijn wil eenheid, verbetering is op komst
De situatie in Ulm maakt duidelijk waar het pijnpunt in het Duitse beleid de laatste weken ligt: de deelstaten op een lijn krijgen. Hoewel dat voor een aantal belangrijke principes wel lukt, is dat voor de uitwerking en vooral de timing een groot probleem. De winkels en het wandelen langs de oevers van de Donau maken dat duidelijk, maar evengoed de schoolstart: zo zijn deze week in een aantal deelstaten de scholen voor een stukje herstart, in andere is dat volgende week, nog andere wachten nog een week lager.
Een van de oorzaken daarvan, is de profileringsdrang van een aantal deelstaten en hun ministers-presidenten. Vooral Beieren en Noordrijn-Westfalen, de twee grootste deelstaten, eisen daarbij een hoofdrol op. Beieren en zijn minister-president Söder (CSU) wil de regels zo lang mogelijk zo streng mogelijk aanhouden, terwijl Noordrijn-Westfalen en zijn Armin Laschet (CDU) zo snel mogelijk het normale leven wil hervatten.
Toeval of niet, het zijn twee van de mannen die bij de verkiezingen van volgend jaar wel eens Merkel zouden kunnen aflossen als kanselierskandidaat voor de christendemocratische CDU/CSU. Ze worden ook allebei in hun eigen deelstaat alleen maar populairder tijdens de crisis.
Verbetering is er stilaan op komst: deze week heeft kanselier Merkel gezegd dat het moet gedaan zijn met het opbod tussen de deelstaten. Zo zal er vanaf morgen een algemene mondmaskerverplichting ingevoerd worden op het openbaar vervoer en in winkels.
Ook voor Ulm komt er meer logica: een week na Baden-Württemberg, laat ook Beieren winkels tot 800m² de deuren openen. Dat maakt Neu-Ulm en Ulm op shoppingvlak opnieuw 1 stad en ook op de tram zal je je mondmasker moeten blijven ophouden als je de Donau kruist.