De vijf boeken die het leven van afscheidnemend hoofdredacteur Inge Vrancken hebben veranderd

Inge Vrancken kan altijd en overal lezen. Vaak leest ze zelfs drie boeken tegelijk: “’s Avonds liggen ze naast me op het nachtkastje en ’s morgens komen ze mee naar beneden. Ik heb weinig tijd om te lezen, maar als ik me een uur in de zetel kan zetten wil ik al die boeken bij me hebben. Dus verhuizen ze met me mee doorheen de dag.” Vrancken leest ook graag op verplaatsing, mét een thee of koffie bij de hand: “Ik vind het heel fijn om in een park te lezen of bijvoorbeeld in boekencafé Barbóék in Leuven.” 

Nu ze het hoofdredacteurschap achter zich laat, heeft Vrancken opnieuw meer tijd om te lezen. Dat komt goed uit, want er staan nog bijzonder veel auteurs op haar verlanglijst: "Ik herlees nooit een boek, zelfs als het goed was. Er zijn gewoon nog zóveel boeken die ik echt wil gelezen hebben. Ik bewaar ze ook niet allemaal, maar ik weet heel goed welke ik wél bijhoud. Als ik boeken houd, dan hou ik ervan."

"Dankzij een boek kan je de dagelijkse rush even achter je laten”, vertelt Vrancken. “Je stapt dan in een andere wereld en focust op het verhaal. Dat is niet alleen rustgevend, maar ook verrijkend." Maar welke boeken hebben haar leven veranderd?

"Black box" is het eerste boek dat Inge Vrancken van de Israëlische schrijver en journalist Amos Oz heeft gelezen. De zwarte doos staat hier niet letterlijk voor de flightdatarecorder uit een vliegtuig, weet Vrancken: "De black box verwijst naar de brieven van de hoofdpersonages. Ilana en Alexander waren ooit een koppel, hun brieven reconstrueren hoe hun huwelijk is stukgelopen. Ook schrijven ze brieven naar hun zoon met wie ze een moeilijke relatie hebben."

"Onder dat diepmenselijke verhaal zit nog een laagje. De strubbelingen tussen de personages zijn een metafoor voor de moeilijke relatie tussen de Israëlische joden onderling: hun politieke en religieuze verschillen. Dat vond ik zo briljant aan dit boek. Oz verwerkt vaak verschillende lagen in zijn boeken. Zo geeft hij heel duidelijke standpunten weer."

"Ik ben een van de grootste fans van Amos Oz. Na dat eerste boek heb ik ongeveer alles van die man gelezen”, vertelt Vrancken opgetogen. "Ik heb bewust niet voor het bekendere "Een verhaal van liefde en duisternis" gekozen, want hem alleen voor dat boek erkenning geven, zou hem oneer aandoen. Hij heeft nog zoveel andere briljante boeken geschreven."

Als journalist kon Vrancken Amos Oz zelfs enkele keren interviewen: "Voor het televisieprogramma "Spraakmakers" heb ik ruim een uur met hem kunnen praten. Hij bereidt die interviews zelf heel goed voor, elk woord is gewikt en gewogen. Ik was zo mee in zijn verhaal dat ik enkele seconden te laat besefte dat hij gestopt was met praten en dat ik een volgende vraag moest stellen. Ik was helemaal in de ban van wat hij zei, waardoor ik eventjes "weg" was, zoals ik ook kan verdwijnen in zijn boeken."

Ook Chimamanda Ngozi Adichie, bekend van haar essay "We should all be feminists", verwerkt graag een kritische ondertoon in haar boeken.  "Americanah" gaat over de Nigeriaanse jonge vrouw Ifemelu en haar lief Obinze. Ze groeien uit elkaar wanneer zij kiest voor een studie in de Verenigde Staten en hij elders een leven probeert uit te bouwen.

"Het lijkt op het eerste gezicht misschien een eenvoudig verhaal dat zich afspeelt op drie continenten," verklaart Vrancken "maar eigenlijk gaat het over racisme, identiteit en eenzaamheid.  Het boek toont hoe moeilijk zwarte Afrikanen het hebben in de VS. Ook al hebben ze een diploma."

"Adichie confronteert je met dat alledaags racisme, die unconscious bias (onbewuste vooroordelen, red.). We hebben wel vaker vooroordelen tegenover mensen, maar Adichie maakt concreet hoe moeilijk - en pijnlijk - het is voor mensen als Ifemelu:  Zij doet alles om bij de groep te horen, ze gaat mee bier drinken, ze praat mee over flauwe filmsterren, ... Tegelijk vindt ze geen studentenjob, spreken haar medestudenten traag Engels tegen haar alsof ze hen niet zou verstaan en is haar krulhaar een issue. Adichie doet je op een scherpere manier naar de wereld kijken en dat maakt dit boek zo krachtig."

Bekijk en beluister hieronder een fragement uit Adichies TED Talk "We should all be feminists" uit 2012, waarop ze haar essay baseerde:

Als buitenlandjournalist volgde Inge Vrancken jarenlang Turkije op de voet, ze prijst de vele Turkse auteurs die ze op die manier leerde kennen. Ze koos met opzet niet voor een bekendere Turkse auteur als Orhan Pamuk, Ayse Kulin, Elif Shafak of Ece Temelkuran, wel voor de journalist Ahmet Altan: "In 2018 werd hij tot levenslang veroordeeld, wegens betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep van 2016, maar daar is geen enkel bewijs voor. Ik vind dat een belangrijk thema, want ik ken veel journalisten, academici en vrijdenkers in Turkije die bang zijn om opgepakt te worden."

"Altan schreef dit boek vanuit de gevangenis. Het zijn flarden van wat hij heeft meegemaakt net voor hij opgesloten werd. Hij beseft zeer goed dat hij zijn vrouw nooit meer zal kussen, dat hij zijn kinderen nooit meer zal omhelzen en dat hij de wereld niet meer zal zien. Door dit boek begrijp je hoe belangrijk en kostbaar vrijheid is."

Altan komt uit een familie van dissidenten en was als journalist en auteur vaak kritisch tegenover de Turkse regering. "Ik denk dat we ons soms te weinig realiseren hoeveel moed en overtuiging je daarvoor nodig hebt", legt Vrancken uit. "Het klinkt allemaal goed zolang je zelf niet in die positie zit. Persoonlijk betaal je een gigantische prijs en dan verdient dit soort werk absoluut onze aandacht."

Zeker na de mislukte staatsgreep staat de persvrijheid in Turkije onder druk, vertelt Vrancken: "Ook voor buitenlandse correspondenten wordt het steeds moeilijker in Turkije. Ik ken wel wat journalisten die er al jaren wonen en werken en nu een overplaatsing vragen. Gelukkig komen er ook weer nieuwe in hun plaats. Zeker in een land als Turkije is hun werk echt belangrijk."

Eind vorig jaar lazen 30 schrijvers van bij ons het volledige boek "Ik zal de wereld nooit meer zien" van Ahmet Altan voor in Antwerpen.

"De Britse auteur Pat Barker gaat in dit boek terug naar de Trojaanse oorlog, zo'n 3.300 jaar geleden. Ze stoorde zich eraan dat die oorlog draait om twee mannen en een vrouw, maar dat De Vrouw nooit aan het woord komt bij Homeros. Daarom beschrijft ze het verhaal nu vanuit het standpunt van koningin Briseïs. Haar stad valt in handen van de Grieken en Briseïs zelf wordt de oorlogstrofee van de goddelijke strijder Achilles."

"Het is een heel toegankelijk en menselijk verhaal. Barker romantiseert het epos niet, maar toont hoe wreed en afschuwelijk de wereld is waarin haar hoofdpersonage leeft. Daarnaast zie je mannen en vrouwen in al hun kwetsbaarheid en dat maakt dit verhaal van de Trojaanse oorlog vollediger dan de "Ilias" van Homeros."

Het verhaal mag zich dan wel afspelen in een mythisch verleden, toch is het volgens Vrancken zeer actueel: "Het doet denken aan de vrouwen en meisjes die seksslaven werden van IS-strijders in Irak en Syrië. Of aan de groepsverkrachtingen van vrouwen, in Oost-Congo. Groepsverkrachtingen dienen daar als oorlogswapen. Maar Barker gaat breder. Met dit boek maakt ze duidelijk dat ook onze gemeenschap vooral vanuit een mannelijk perspectief bekeken wordt. Daarom kiest zij resoluut voor die vrouwelijke kijk."

Als student las Inge Vrancken ooit vol verwondering "Ik droomde van Afrika" van de Italiaanse schrijfster Kuki Gallmann: "Dit boek is misschien geen hoogstaande literatuur, maar het heeft wel heel veel indruk op me gemaakt. Gallmann beschrijft haar opmerkelijke levensverhaal en de vele moeilijkheden die ze ondervindt, voor ze uiteindelijk in Kenia geraakt."

Gallmann baat er een ranch uit met haar nieuwe liefde, maar verliest die in een auto-ongeluk. Ook haar zoon sterft, door een slangenbeet. "Toch zet Gallmann haar leven op de ranch door", vertelt Inge Vrancken enthousiast. "Het verhaal leest als een film, maar je moet telkens opnieuw beseffen dat het waargebeurd is. Voor mij is het gewoon een ongelooflijk verhaal, vol vrouwelijke veerkracht, waar ik ontzettend veel bewondering voor heb."

"Ook blijft het boek me nieuwsgierig maken naar Afrika. Ik heb al veel plekken in de wereld gezien, maar Sub-Sahara-Afrika heb ik nog niet bezocht. Gallmann schrijft met zóveel liefde over het Afrikaanse continent: daar moet ik echt nog geraken", besluit Inge Vrancken. "Het is een boek waar ik vaak aan terugdenk. Je beseft dat er altijd mensen zijn die veel ergere dingen meemaken, hun moed inspireert."