Vranckx-Nomaden in Zuid-Afrika: onderbetaalde gezondheidswerkers strijden tegen corona

De Wereldgezondheidsorganisatie raadt handen wassen aan om jezelf van Covid-19 te vrijwaren. En in Zuid-Afrika vind je weliswaar tal van riante villa’s met buitendouches en glinsterende zwembaden, binnen dezelfde vierkante kilometer liggen townships waarin de bewoners geen of weinig toegang hebben tot stromend water. Volgens The Washington Post vormen zij een vierde van de Zuid-Afrikaanse bevolking. En wanneer je maar net genoeg water hebt om te koken en te poetsen, is constant je handen wassen niet je grootste zorg, laat staan dat je alcoholgel bij je hebt.

Een gebrek aan hygiëne was in Zuid-Afrika niet de enige reden voor een vroege lockdown. Naast Covid-19 zijn er in Zuid-Afrika nog die twee andere infectieziektes: hiv en tuberculose. Volgens hetzelfde artikel woont 20% van alle hiv-patiënten wereldwijd in Zuid-Afrika, net als 20% van alle patiënten met tuberculose. Als je als tuberculosepatiënt besmet raakt met Covid-19 heb je twee ademhalingsziektes die je longen aantasten. Hiv zorgt dan weer voor een verminderde immuniteit, wat de dragers ervan vatbaarder maakt om te sterven aan een andere ziekte. Dubbelop kan fataal zijn.

Na het land dus te hebben gesloten, koos Zuid-Afrika ervoor om potentiële patiënten niet naar de ziekenhuizen te sturen, maar tienduizenden gezondheidswerkers en mobiele teams tot bij hen te brengen. ’s Lands community health workers (CHW’s) doen huis-aan-huis-check-ups in de talloze Zuid-Afrikaanse sloppenwijken.

Dat systeem op zich is niet nieuw. Een groot deel van het Zuid-Afrikaanse gezondheidssysteem steunde al op deze community health workers voor het screenen, testen, diagnosticeren, en behandelen van – daar zijn ze weer – hiv en tuberculose. Niet dat het werk van deze gezondheidswerkers daardoor makkelijker wordt. Ze zijn niet voldoende beschermd en nog voor Covid-19 streden ze al jaren voor een beter loon.

Eind 2018 werd dat over het hele land gestandaardiseerd, naar het minimumloon van 3.500 Zuid-Afrikaanse rand (€182) per maand. Hoewel deze veelal laagopgeleide zorgverleners, meestal vrouwen, dus een belangrijk onderdeel van de gezondheidszorg vormen, reflecteert zich dat allesbehalve in hun bescherming, vergoeding en erkenning.

Met ‘Disease with no name’, een documentaire voor Vranckx, bracht Caroline Masquillier, wetenschapper aan de Universiteit Antwerpen, haar onderzoek naar de praktijk van community health workers in beeld. Masquillier is het hoofd van Field, een collectief van creatieve freelancers dat wetenschappelijk onderzoek vertaalt naar foto’s, video, grafische vormgeving, creatief schrijven en illustraties, wat het laagdrempelig en begrijpelijk maakt voor mensen binnen én buiten de academische wereld.

Met Disease with no name geven Masquillier en Field het Zuid-Afrikaanse gezondheidssysteem een gezicht. Vier zelfs. In de documentaire zien we Nokulunga, Linda, Tammy en Yandiswa op bezoek bij patiënten met hiv. De vier community health workers tellen pillen, luisteren naar de verzuchtingen van de patiënten en geven advies aan hun gezinnen. Hun job is al allesbehalve gemakkelijk en daar komt nog eens het taboe bij dat in Zuid-Afrika op hiv rust. Dat voelt ook Linda wanneer ze op ronde gaat.

Bekijk hier de volledige reportage "Disease with no name":