Mysteries in Vlaanderen: wat is er gebeurd met "de krokodil van Kerselare"?

Volgens de legende zou “de krokodil van Kerselare” een verovering zijn van Joos de Joigny, de baron van Pamele. Hij overmeesterde het beest in de zestiende eeuw op een van zijn kruistochten naar Jeruzalem, na een gebed aan Onze-Lieve-Vrouwe van Kerselare. Uit dankbaarheid bouwde hij een kapel waar hij de krokodil heeft opgehangen als eerbetoon. 

De echte krokodil werd na verloop van tijd vervangen door een houten exemplaar. Hoe komt dat? Is dit verhaal echt gebeurd? En waar is het opgezette beest naartoe? 

De krokodil die op dit moment in de kapel hangt, is niet de echte krokodil. Het echte beest zou rond 1860 uit de kapel verdwenen zijn. Er kwam wel een houten exemplaar in de plaats, maar ook de houten krokodil is verdwenen. Het kunstwerk is in februari 1961 in vlammen opgegaan tijdens een brand. Buurtbewoner Hans Sebreghs was daarbij.

Beluister hieronder het verhaal van Hans Sebreghs.

Er is dus geen echte of houten krokodil meer te bespeuren in de Onze-Lieve-Vrouw van Kerselarekapel, maar er is wel een nieuwe krokodil in de plaats gekomen. 

Maar waar is de echte krokodil dan naartoe? Luisteraar Marc van der Donckt brengt ons via een mailtje op de hoogte van nieuwe informatie. Hij wijst ons op een boekje waarin te lezen staat dat de krokodil is geschonken aan de Hogeschool van Gent. In de tekst staat: "De gedoode krokodil bleef aldaar tot aan de Fransche omwentelling, toen het naar de natuurkundige verzameling der Centrale school te Gent werd overgebracht." Of dit verhaal klopt, en of de krokodil nog steeds te vinden is in Gent, is nog niet helemaal duidelijk. Maar we zoeken het uit. 

In onze zoektocht naar antwoorden kunnen de stemmen van experts niet ontbreken. Misschien zijn we wel op zoek naar iets wat onvindbaar is en is het technisch gezien onmogelijk om een krokodil heelhuids van Jeruzalem naar Oudenaarde te vervoeren? Om dat te weten te komen, gaan we op bezoek bij taxidermist Michiel Tilley.

Beluister hieronder het gesprek met Michiel Tilley. 

We horen van Michiel Tilley dat de krokodil van Kerselare niet de enige krokodil uit het begin van de 16de eeuw is die in een kerk heeft gehangen. "Het alleroudste dier dat ooit is opgezet en nu nog intact is, is een krokodil uit 1530. Het dier hangt in een kerk in Lombardije, in Italië. De krokodil hangt er nog steeds. Dat is mogelijk omdat de huid van een reptiel heel stug en hard is. Als je het dier in een stabiel klimaat hangt - wat kan in een kerk - kan je een krokodil erg lang bewaren."

Hierboven zie je de krokodil in de kerk van Mantova.

Maar is het wel realistisch dat Joos de Joigny, de baron van Pamele, de krokodil echt gedood heeft? Krokodillenverzorger Nick Thielemans van de Antwerpse zoo denkt alvast dat het mogelijk moet geweest zijn. Hij vertelt ons ook wat we moeten doen als we oog in oog met een krokodil komen te staan.

Beluister hieronder de tips van krokodillenverzorger Nick Thielemans.

"Het is best uitzonderlijk dat er een krokodil in een kerk ophangt", reageert religiewetenschapper Hans Geybels op het feit dat er nog meer krokodillen in kerken hangen. "Maar als je goed kijkt, zal je zien dat er nog bijzondere voorwerpen op religieuze plaatsen tentoongesteld worden die behoren tot dezelfde orde. Met een Latijnse naam heet zoiets: ex voto, dat betekent "uit belofte". Zo'n ex voto is meestal iets wat mensen schenken aan de kerk omdat ze dat beloofd hebben. Vroeger schonken mensen die door ziekte een lichaamsdeel moesten laten amputeren, dat lichaamsdeel aan de kerk. Zo zie je in vele kerken armen, benen en borsten hangen in het zilver. Dat deden ze uit dankbaarheid omdat een heilige hen genezen had. In kerken aan de kust gebeurt hetzelfde: daar zie je vaak bootjes staan. Dat zijn dan modellen van echte vissersboten die vissers hebben geschonken aan de kerk omdat ze bijvoorbeeld heelhuids uit een storm zijn gekomen."

“De krokodil staat ook op een oud bedevaartvaantje van Kerselare", gaat Geybels verder. "Dat is een vlaggetje dat mensen mee naar huis kunnen nemen na een bedevaart. Op het bedevaartvaantje staat ook de ridder. Het gekke is dat het tafereel zich afspeelt in het dorp van Kerselare. Alsof het gevecht daar heeft plaatsgevonden.”

Maar nu blijft de vraag: is de echte krokodil bewaard gebleven en is hij terug te vinden bij de hogeschool of universiteit van Gent? We maken een afspraak in het GUM, het Gents Universiteitsmuseum. Als de krokodil ergens zou liggen, ligt hij daar. 

Beluister hieronder de tocht door het GUM.

In het Gents Universiteitsmuseum liggen 2 krokodillen waarvan de afkomst onbekend is. 1 van hen zou de krokodil van Kerselare kunnen zijn, maar 100% zeker zullen we dat nooit weten. Er zijn te weinig gegevens beschikbaar over de afkomst van de dieren om zoiets ooit met zekerheid te zeggen.

(Lees verder onder de foto van de kapel van Kerselare voor de brand.)

Niet lang na de zoektocht in de gangen van het GUM krijgen we opnieuw een telefoontje van Hans Geybels. De religiewetenschapper die we belden over religieuze symbolen in kerken kon - net als wij- het verhaal van de krokodil maar moeilijk loslaten. Hij contacteert ons met nieuwe informatie. "In een boekje uit 1927 over Kerselare staat de zoektocht van een priester naar die krokodil beschreven", vertelt Hans Geybels. "Ook hij nam contact op met de universiteit, maar hij kreeg te horen dat het dier tot stof is vergaan. De krokodillen die op dit moment in het GUM bewaard worden, zijn volgens het boek dus niet afkomstig uit Kerselare."