België veroordeeld voor mensenrechtenschending omdat het Soedanees terugstuurde

18 augustus 2017. De dan 24-jarige M.A. uit Soedan wordt door de politie opgepakt als illegale vreemdeling. De man slaapt dan al een tijdje in het Brusselse Maximiliaanpark, samen met een honderdtal andere Soedanese migranten. Hij wordt diezelfde dag nog naar het gesloten centrum bij de luchthaven gebracht.

De man dient een aanvraag in om asiel te krijgen in ons land. Hij zegt dat hij niet kan terugkeren naar Soedan, omdat hij er riskeert vervolgd te worden. Maar rond diezelfde tijd nodigt staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) een missie uit Soedan uit, die de migranten moet helpen te identificeren. Dat levert hem veel kritiek op: het regime in Soedan maakt zich volgens mensenrechtenorganisaties schuldig aan folteringen en mishandelingen. Asielzoekers laten identificeren door medewerkers van het regime, is volgens de mensenrechtenorganisaties een gevaarlijke zaak.

Eind september start M.A. een procedure bij de rechtbank van Leuven om toch in ons land te mogen blijven. Maar toch wordt hij twee weken later op het vliegtuig naar Soedan gezet. Naar eigen zeggen wordt de man op de luchthaven onder druk gezet door iemand in uniform die hem vertelt dat hij het vliegtuig moet opstappen, want anders zullen er nieuwe pogingen volgen en zal hij verdoofd worden.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens ziet nu twee inbreuken op het Europees Mensenrechtenverdrag. Ten eerste had de Belgische overheid moeten beseffen dat de situatie in Soedan problematisch was, en dat M.A. dus risico kon lopen. Dat ons land achteraf controleerde of de man nog veilig was, volstond niet. Het Europees Hof zegt ook dat de man verschillende keren zei dat hij bang was. Hij kreeg ook niet meteen toegang tot een advocaat, werd verhoord door iemand die niet vlot Arabisch sprak, en kreeg geen concrete vragen over het risico dat hij zou kunnen lopen bij een deportatie. Dat alles samen is volgens het Hof een schending van artikel 3: het verbod op onmenselijke of onterende behandeling.

Daarnaast had ons land de man niet mogen uitzetten zolang de rechtbank dat verboden had. Dat de man zogezegd vrijwillig op het vliegtuig was gestapt, vindt het Hof weinig geloofwaardig, gezien de snelheid waarmee het allemaal gebeurde. Met andere woorden: de man had niet de bescherming gekregen die de rechtbank hem beloofd had. Een schending van artikel 13 (toegang tot rechtsbescherming).

Een schadevergoeding had M.A. niet gevraagd, de veroordeling is enkel principieel. De Belgische staat kan wel nog in beroep gaan. Huidig staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V) bekijkt nog of hij dat zal doen.

De hele saga rond de Soedanese migranten en de samenwerking met het regime van president Bashir lokte destijds een zware politieke discussie uit, waarbij zelfs om het ontslag van staatssecretaris Francken werd gevraagd. Die bleef uiteindelijk aan. Een rapport van het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen wees wel op een aantal pijnpunten.