Er komt volledige doorlichting van luchtvaartpolitie na zaak-Chovanec, ex-directeur: "Leek zoveelste incidentje"
Comité P, het orgaan dat toezicht houdt op de politiediensten in ons land, zal de luchtvaartpolitie helemaal doorlichten. Dat heeft de commissie beslist nadat Comité P zijn rapport over de zaak-Chovanec voorgesteld heeft. Het rapport is vernietigend voor de luchtvaartpolitie. De ex-directeur van de dienst, D.E., praat voor het eerst met de pers sinds de zaak losbarstte: "Het leek mij om een zoveelste incidentje te gaan".
Het is 23 februari 2018. De avond valt op de luchthaven van Charleroi. De politie krijgt de vraag om een man van een vliegtuig te verwijderen, de Slowaak Jozef Chovanec. Agenten brengen hem naar een politiecel. Om 19u bellen ze naar D.E., toen directeur van verschillende eenheden van de luchtvaartpolitie, onder wie de luchtvaartpolitie in Gosselies, op de luchthaven van Charleroi. Hij is uitzonderlijk permanentie-officier, omdat de twee diensthoofden niet beschikbaar zijn: "Ik had gezegd: als er problemen zijn dan bel je maar naar mij. En dat heeft men ook gedaan, om te vragen of ze de man bestuurlijk mochten aanhouden. Daar heb ik positief op geantwoord", zegt D.E.
Het leek een incidentje zoals er al zovelen waren geweest
De directeur is niet echt gealarmeerd door de oproep. "U moet weten, dat soort interventies op de luchthaven van Gosselies is geen alleenstaand feit. Dat kwam daar wel eens meer voor", zegt hij. "Het is een lagekostenluchthaven. Het is niet ongewoon dat mensen wat alcoholische dranken nuttigen en uiteindelijk boven hun theewater geraken en problemen veroorzaken. Dat was daar schering en inslag op die luchthaven. Het gebeurde zelfs meer dan op de luchthaven van Zaventem, die toch iets groter is. Ik dacht dus, dit is weer het zoveelste incident”, zegt D.E.
Maar het is allesbehalve het zoveelste incident. 's Ochtends blijkt dat Chovanec naar het ziekenhuis werd gebracht. "Men heeft mij de hele nacht niet teruggebeld", zegt de ex-directeur. "Ik ben pas teruggebeld de dag nadien rond 7 uur ’s ochtends. Om te zeggen van: kijk, betrokkene is met zijn hoofd tegen de deur beginnen te slaan en wij zijn moeten tussenkomen. We hebben de mug laten komen, de dokter heeft hem een kalmeerspuit gegeven", zegt D.E. Enkele dagen later sterft Chovanec in het ziekenhuis.
Dat D.E. als permanentieofficier niet ter plaatse ging de nacht van de feiten, heeft al tot kritiek geleid. Waarom deed hij dat niet? "We gaan enkel ter plaatse als het zeer ernstige feiten zijn. Maar uit de info die ik om 19u kreeg bleek het om een incidentje te gaan. Zoals er al zovelen waren geweest op de luchthaven daar. Er waren toen ook geen levensbedreigende kwetsuren", aldus de ex-directeur.
De vergadering waar niemand de beelden te zien kreeg
Enkele dagen na het overlijden van Chovanec worden de beelden van de politiecel gekopieerd op een USB-stick en doorgespeeld aan Justitie, waarna ze bezorgd worden aan het diensthoofd van de luchtvaartpolitie in Gosselies. Maar tijdens een debriefing over de zaak op 21 maart 2018 worden de beelden niet getoond. De hoogste in rang aanwezig op die vergadering is directeur D.E.
De mensen die de interventie deden waren er ook. Ze zaten daar als een geslagen hond
“Men heeft daar geen beelden van getoond omdat de mensen die daar toen aanwezig waren, ook aanwezig waren tijdens de interventie", zegt D.E. "En ze waren danig onder de indruk. Ze zaten daar als een geslagen hond. Daar kwam niks uit. Ze waren totaal aangeslagen. Degene die de vergadering georganiseerd had, wou vermijden dat ze nogmaals de beelden moesten zien zodat het trauma niet nog groter werd voor hen", legt hij uit. "De beelden zijn wel getoond aan de nationale politieacademie, externen dus, vlak voor de vergadering. Dat wij die beelden niet hebben gezien, dat vind ik niet kunnen. Dat steekt nog altijd.” D.E. heeft de beelden ook niet individueel gezien. "Ik heb de beelden nooit gezien", benadrukt hij.
Op de debriefing wordt als gevolg in het algemeen gepraat over wat de politie kan leren uit de dood van Chovanec. “Wat kunnen we leren om dergelijke zaken in de toekomst te vermijden? Is de accommodatie in orde op de luchthaven? Hebben we bijkomend materiaal nodig? Zijn er bijkomende opleidingen nodig? Dat was het doel van de vergadering", zegt D.E.
Bekijk hier het verslag van "Het Journaal" over het rapport van Comité P (lees voort onder de video):
De ordemaatregel
Het is pas in de zomer van dit jaar, meer dan 2 jaar na het overlijden van Jozef Chovanec, dat de beelden uit de politiecel worden gelekt. De beelden doen veel vragen rijzen. Hoe komt het bijvoorbeeld dat niemand binnen de politietop op de hoogte lijkt te zijn geweest van de ernst van de feiten? "We hebben verslagen doorgestuurd naar de directie van de bestuurlijke politie. Ze kregen een afschrift van een administratief verslag en een afschrift van het proces-verbaal. Ook het kabinet heeft een afschrift van dat administratief verslag gekregen", zegt de ex-directeur. Het is bekend dat de overgemaakte documenten erg summier waren. "Dat was de enige info die ik had. En daarna heeft geen enkele dienst nog een bijkomende vraag gesteld", zegt D.E.
Ik ben het offer geweest naar de politiek toe
Op 22 augustus van dit jaar moet D.E. aftreden als directeur van de luchtvaartpolitie. Hij wordt overgeplaatst naar een andere dienst, een ordemaatregel. Er wordt ook een tuchtonderzoek tegen hem opgestart. Dat onderzoek is nog niet afgerond.
D.E. zegt dat hij eerst zélf besliste om op te stappen. "Ik heb zelf gezegd, hier stopt het, ik wil niet langer directeur van de luchtvaartpolitie zijn", zegt hij. De opzijgezette directeur beweert onterecht hard aangepakt te zijn. "Ik ben het offer geweest naar de politiek toe, want ik was de directeur en toen permanentieofficier", zegt hij. "Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat men een en ander op die manier verkocht heeft, om de zaken wat te kunnen kalmeren. En om te kunnen zeggen aan de politiek: zie eens wat wij gedaan hebben. We hebben onmiddellijk een maatregel genomen."
Toch lijkt ook het rapport van Comité P, dat de politiediensten controleert, vernietigend voor de toenmalige directie van de luchtvaartpolitie. Dat rapport wordt straks achter gesloten deuren aan een bijzondere commissie ter goedkeuring voorgelegd. Daarna wordt het publiek. Het rapport geeft onder meer aanbevelingen over hoe de informatiedoorstroming in de toekomst beter kan. Maar het spreekt ook over problemen van cultuur en leiderschap binnen de directie van de luchtvaartpolitie. Comité P schuwt daarbij de harde woorden niet. Het spreekt onder meer over een gebrek aan verantwoordelijkheidszin en risico's op vlak van integriteit. De ex-directeur is verhoord door Comité P tijdens het onderzoek, maar heeft het rapport voor alle duidelijkheid zelf nog niet gezien.
Comité P zal nu een volledige doorlichting doen van de luchtvaartpolitie. Dat is beslist in de commissie, waar Comité P meer uitleg gegeven heeft over het rapport-Chovanec. Comité P moet nu bekijken hoe groot de problematiek is. In het rapport staan ook al een hele reeks aanbevelingen hoe de cultuur, de werking en de rapportering van incidenten beter kan. Wie het hele rapport wil lezen, kan dat hier.
Het is ook niet de eerste keer dat de luchtvaartpolitie in opspraak kwam, in de tijd dat de ex-directeur aan het hoofd stond. Zo was er begin 2017 een schandaal rond repatriëringen door de luchthavenpolitie in Zaventem, onder meer naar Thailand. De agenten bezochten tijdens hun opdracht prostituees in Thailand. Er werd gesproken over normvervaging. "Ik ben in dat dossier enkel als getuige verhoord", benadrukt de ex-directeur.
"Waarom zei niemand: baas, er zijn nog dingen die u moet weten?"
Sinds het lekken van de beelden in de zaak Chovanec, heeft de ex-directeur het erg moeilijk gehad. Hoewel hij is overgeplaatst naar een andere dienst, is hij daar nog niet geweest. De man is sinds het lek in ziekteverlof. Intussen thuis, maar dat was in het begin anders. "Kort na het lek ben ik opgenomen in een psychiatrische instelling. Het heeft niet veel gescheeld of ik had er ook zelf een einde aan gemaakt. Ik ben nog steeds in behandeling. Men heeft zelfs mijn persoonlijk wapen in bewaring genomen”, zegt de man.
Had men geen vertrouwen in mij? Of moest iedereen zwijgen voor iedereen?
Volgens D.E. kreeg hij maar niet verwerkt dat de ware gebeurtenissen -volgens hem - nooit verteld werden. "Niemand heeft ooit gezegd: baas, er zijn nog andere dingen gebeurd die u moest weten. Ik heb me al meermaals zitten afvragen: hoe komt het dat dat 2,5 jaar nooit aan de oppervlakte is gekomen? En ik ben nadien nog verschillende malen in de eenheid geweest. Ik heb wellicht verschillende malen mensen gezien die de interventie hebben uitgevoerd. En niemand heeft me iets gezegd. Waarom?", vraagt D.E zich af. "Had men geen vertrouwen in mij? Of is men daar misschien in een verhaaltje terechtgekomen: iedereen moet zwijgen voor iedereen? Omdat er informatie was over jan en alleman? En dat men mensen misschien wat onder druk heeft gezegd van: hou uw mond maar of wij doen een boekje open over u? Ik weet het niet.”
Vooral de nazigroet heeft de ex-directeur nooit begrepen. “Ik was gechoqueerd dat iemand van mijn personeelsleden in een cel bij de interventie een nazigroet bracht. Dat ging er bij mij niet in. Zo'n groet heeft totaal geen plaats bij de politie. Als ik dat had geweten, dan had ik de tuchtoverheid gealarmeerd en was er een onderzoek gestart”, zegt D.E.
Over de toekomst wil de ex-directeur nog niet speculeren. Maar één ding weet hij wél zeker. "Nooit of te nooit kom ik nog op die luchthaven", aldus de ex-directeur.
Bekijk hier het gesprek met de voorzitter van Comité P Kathleen Stinckens in "De afspraak":
Waar staan we nu in de zaak Chovanec?
Rond de zaak Chovanec zijn verschillende onderzoeken gestart. Na zijn dood is een gerechtelijk onderzoek opgestart naar de oorzaak. Dat is nog niet afgerond. Op het einde van dat onderzoek moet de raadkamer beslissen of iemand voor de rechter zal moeten komen.
Dat dat gerechtelijk onderzoek nog steeds aan de gang is, heeft tot kritiek geleid. Ook stelde zich de vraag waarom het gerecht niet zélf de tuchtoverheid verwittigde. De Hoge Raad voor de Justitie deed daarop een onderzoek naar de werking van het gerecht. Omdat dit nog steeds een lopend onderzoek is, ging dat rapport echter niet in detail. De Hoge Raad sprak niet van een doofpotoperatie, maar wees wel op enkele tekortkomingen.
Daarnaast wordt ook onderzocht of er iets fout liep bij de politie. Wat ging er mis met de informatie-doorstroming? Moest er sneller gereageerd worden en hoe? Eerst en vooral doet de federale politie zélf een intern onderzoek naar wat er misliep. Uit dat onderzoek is intussen al gebleken dat André Desenfants, de nummer twee bij de federale politie die als directeur van de Bestuurlijke Politie onder meer bevoegd was voor luchtvaartpolitie, terug aan de slag kon. Hij had zelf tijdelijk een stap opzijgezet. Het onderzoek is echter nog niet afgerond, dat tegen ex-directeur D.E. is nog aan de gang.
Maar ook het onafhankelijk orgaan dat de politiediensten controleert, het Comité P, is een onderzoek gestart. Dat rapport is af en wordt vandaag ter goedkeuring voorgelegd in het parlement. Uit de inhoud van dat rapport zijn al enkele zaken gelekt. Het Comité P zegt dat de informatiedoorstroming fout liep en spreekt van problemen van cultuur en leiderschap binnen de directie van de luchtvaartpolitie.
VRT NWS heeft voorafgaand aan de publicatie van dit artikel de federale politie gecontacteerd. Zij wensten niet te reageren.