Waarom hebben coronaslachtoffers geen gezicht?

Het zijn cijfers geworden, de slachtoffers van COVID-19. Elke dag horen we dat deze week gemiddeld 100 mensen gestorven zijn, of een ander getal in die buurt. Het is het gezondheidsinstituut Sciensano dat ervoor gekozen heeft om met weekgemiddelden te werken en daar zijn allicht wetenschappelijke redenen voor. Maar het is moeilijk om je bij een gemiddelde iets concreets voor te stellen.  “Er zijn gisteren 100 mensen gestorven”: dat kun je nog op je laten inwerken. Maar een “weekgemiddelde van 100 per dag?” Wat is dat precies?

Gemiddeld 100 overlijdens per dag, betekent hoe dan ook 700 mensen per week. De piek van deze tweede golf was de week van 2 november. 1.416 inwoners van België zijn die week overleden. Dat is geen gemiddelde, maar gewoon hét cijfer. Wat hadden media in pre-covidtijden niet gedaan met zo’n cijfer? Vandaag missen sommige kijkers een gezicht bij de overlijdens:

Laat aub. eens mensen aan het woord op het nieuws met pakkende getuigenissen uit het leven gegrepen. Mijn dochter was erg geschokt toen de zus van haar schoonmoeder (52 jaar) een heleboel complicaties kreeg, waaronder een hartstilstand, door corona. Mijn andere dochter liet net weten dat de oma van een goede vriendin vorige week corona kreeg en vandaag stervende is. Dergelijke verhalen hakken er blijkbaar wel in, ook bij jonge mensen. Laat ook eens iemand aan het woord die hopeloos is omdat de geplande operatie ivm een tumor, kanker enz. niet kan doorgaan. De rauwe directe gevolgen van corona die voor een deel van de maatschappij dagdagelijkse realiteit zijn en een zaak van leven en dood, naar mijn bescheiden mening wordt dit niet voldoende benadrukt. Geef de cijfers van het aantal doden een gezicht! Zonder sensatienieuws te brengen, jullie hebben ervaring genoeg om dit op de juiste manier aan te pakken.

In totaal hebben we al bijna 18.000 mensen in ons land verloren, een kleine 8.000 daarvan in deze tweede golf. 

Mensen blijven me mails sturen waarin ze zeggen: aan griep overlijden toch ook veel mensen? Wereldwijd sterven elk jaar tussen de 290.000 en de 650.000 mensen aan griep zegt de Wereldgezondheidsorganisatie. Voor COVID-19 staat de teller dit jaar volgens de vooraanstaande universiteit Johns Hopkins al op 1,6 miljoen. 

Bovendien is COVID-19 van een geheel andere orde. Griep hebben we ondanks alles min of meer onder controle. We kunnen kwetsbare mensen vaccineren, het virus verdwijnt vanzelf weer in de zomer. Dat was voor corona helaas anders. Worden de COVID-19 overlijdens te ruim geteld? Voer voor statistici. Maar ook als je alle doodsoorzaken samentelt, zijn er dit jaar uitzonderlijk veel mensen overleden, met name tijdens de twee coronapieken. Dat kan u zelf nakijken op https://www.euromomo.eu/.  Cijfers zijn belangrijk omdat ze ons een simpele waarheid vertellen: er is echt iets aan de hand. 

Het is juist dat we vooral mensen boven de 65 verloren hebben (ongeveer 16.800). Een kijker vraagt me of we daar wel altijd empathie voor moeten hebben:   

“Ignace Devisch heeft daar met "Het empathisch teveel" een interessant boek over geschreven. Uitgangspunt is, dat om maatschappelijke problemen op te lossen, een zekere onverschilligheid gewenst is. Wat corona betreft is mensenlevens en het zorgsysteem redden de absolute prioriteit. Dit is de hoofdgedachte die door alle media wordt uitgedragen. Er wordt niet ontkend dat bepaalde economische sectoren of maatschappelijke groepen zwaar lijden onder de maatregelen. Toch wordt men quasi verplicht om "begrip" te tonen, zo niet riskeer je als psychisch ziek of niet geïnformeerd bestempeld te worden. Er leeft "het kan en mag nu eenmaal niet anders". 

Ikzelf heb daar mijn twijfels over. Mag er niet nagedacht worden over selectie en menswaardig sterven? Is het geen tijd om het taboe op ouderdom en sterven op te heffen? Vele mensen die overlijden met of aan corona zijn - gelukkig - oud en hebben in het beste geval een mooi leven achter de rug.”

Toch even aanstippen dat ook in deze tweede golf  een kleine 500 mensen gestorven zijn onder de 65. Die cijfers veranderen natuurlijk constant. U kan ze zelf bekijken in de dynamische grafieken van Sciensano.

Maar verder wil ik zelf toch graag verdedigen dat media empathie mogen en moeten tonen voor het slachtoffer. Het is journalistiek logisch om te tonen dat wat we doen of niet doen, menselijke gevolgen heeft. Het gaat vrijwel altijd om een vader, een moeder, een broer of een zus. Er is altijd lijden. Hebben media daar te veel empathie voor? Eigenlijk heb ik de laatste tijd weinig portretten van overleden mensen gezien.

De crisis duurt lang. In de eerste golf applaudisseerden we voor de zorg en hingen we witte lakens uit. Er was het gevoel van een gezamenlijke sprint die tot de overwinning zou leiden. Nu is er het gevoel van een uitputtende marathon waar zelfs de vaccins niet snel een einde aan zullen maken.  

Maar precies daarom mogen de slachtoffers nog steeds een gezicht krijgen. Want zij zijn de reden waarom we die marathon lopen. In de eerste golf hadden bijvoorbeeld De Standaard en Het Nieuwsblad nog fijne initiatieven om aan slachtoffers een gezicht te geven. In de VRT-verslaggeving lijken de slachtoffers me vandaag een beetje verdwenen. Terwijl slachtoffers concrete mensen zijn die gemist worden. De periode van de feestdagen mag er ons ook aan herinneren dat overledenen meer zijn dan een cijfer.