2020 warmste jaar ooit in België: geen winterse dagen meer gehad, en 5 andere opvallende vaststellingen
2020 wordt het warmste jaar ooit sinds de metingen in Ukkel begonnen in 1833. Dat het KMI nu al dit bericht kan uitsturen, spreekt op zich eigenlijk al boekdelen: het gaat om stevige cijfers. De opwarming toont zich op verschillende vlakken: "Tot nu toe hebben we nog geen enkele winterse dag gehad dit jaar, waarbij de maximumtemperatuur onder nul bleef. Maar ook de dagen met 35 graden Celsius of meer vallen op." Overigens: als we de standaard van het klimaatakkoord van Parijs zouden toepassen specifiek op België, dan zitten we hier al aan 3,3 graden extra dit jaar.
2020 was niet enkel een speciaal jaar door corona: ook op weergebied valt er wel wat over te zeggen. Het werd een zeer warm, droog en zonnig jaar. Meer nog, nooit was het warmer. Het jaar duurt nog 14 dagen, maar de voorspellingen voor de komende twee weken laten geen grote afkoeling meer zien.
De nieuwe 'mijlpaal' past in de algemene opwarming van ons klimaat, en komt zeker niet als een verrassing. We mogen er misschien aan gewend zijn geraakt, toch is en blijft dit opvallend. Hieronder zes vaststellingen voor dit jaar en de voorbije jaren, want er is een duidelijke trend waar te nemen. "Voor mij is de algemene boodschap in dit rapport: de klimaatopwarming wordt almaar voelbaarder", zegt Rozemien De Troch, klimaatwetenschapper van het KMI.
1. Warmste jaar ooit
Op maandbasis bekeken, bleef enkel juli onder het langjarig gemiddelde. Tijdens andere maanden werd het steevast warmer dan normaal. Zo bleek september anderhalve graad warmer dan het langjarig gemiddelde (van tussen 1980 en 2010, red.). We hadden toen nog enkele heel warme dagen: op 15 september werd het 34,4 graden Celsius in Ukkel, de hoogste temperatuur ooit gemeten voor een septemberdag, en nog nooit gingen we zo laat op het jaar boven de 30 graden.
En dat geeft dus een heel warm jaar, het warmste ooit gemeten in Ukkel. "Op basis van de 14-daagse temperatuursverwachting voor de tweede helft van december, zullen we uitkomen op een gemiddelde temperatuur van 12,1 graden", zegt het KMI. In 2018 lag die op 11,9 graden Celsius. De warmste vijf jaren die in Ukkel zijn opgetekend, liggen allemaal in de voorbije tien jaar: na 2020 en 2018 vervolledigen 2014, 2011 en 2019 de topvijf. (tekst loopt voor onder de grafiek)
Tot nu toe was elke maand dit jaar warmer dan normaal, behalve juli. September was zelfs anderhalve graad warmer
Welke jaren waren, na ons huidige recordjaar, de warmste en wanneer vielen die precies? Het KMI zette ze mooi op een rijtje, en de opwarming valt er duidelijk uit af te lezen::
2. Zeer hoge maximumtemperatuur
"Wat voor mij ook zeer opvallend was aan dit jaar, is de hoge maximumtemperatuur. Die lag gemiddeld op 16,1 graden, bijna 2 graden boven het langjarige gemiddelde van 14,2 graden", vertelt Rozemien De Troch.
De maximumtemperatuur lag bijna 2 graden Celsius hoger dan normaal
3. Steeds meer scherpe kantjes
De opwarmende trend uit zich ook in de extrema. Tijdens de voorbije zomer beleefden we één hittegolf, maar wel een heel stevige. Hij duurde maar liefst 12 dagen van 5 tot en met 16 augustus, en er werd op een bepaald moment 35,9 graden genoteerd. Bovendien bleek de week van 6 tot 12 augustus letterlijk de warmste week ooit in ons land.
Steeds meer scherpe kantjes dus, ook trouwens wat betreft de droogte. We kampten dit jaar opnieuw met lage grondwaterstanden, de maanden april en mei samen waren de droogste in ruim 120 jaar. Voor een volledig jaarrapport qua neerslag is het sowieso nog te vroeg, want het gaat de komende twee weken nog wel regelmatig regenen.
Maar het is nu al duidelijk dat het minder heeft geregend dat wat we normaal mogen verwachten, want niet enkel april en mei, maar ook juli en augustus verliepen heel wat droger dan gemiddeld.
De week van 6 tot 12 augustus werd - letterlijk - de warmste ooit in ons land
4. Dagen van 35 graden en meer
De Troch ziet nog een ander opvallend teken van de klimaatopwarming: "Als we kijken naar het aantal dagen waarop 35 graden of meer gemeten is als maximumtemperatuur, dan komen we sinds 1892 uit op 11 dagen in totaal. We zien dat 6 van de 11 dagen vallen in de laatste drie zomers. Dat vind ik persoonlijk ook heel opmerkelijk."
Dit jaar werd het op 31 juli al eens 36,5 graden warm, net voor de hittegolf. Zoals hierboven vermeld, haalden we kort daarna nog eens 35,9 graden.
5. Waar zijn die winterse dagen naartoe?
Tot nu toe hadden we dit jaar ook nog geen enkele winterse dag, een dag waarop de maximumtemperatuur onder het vriespunt blijft. Het is zeer onwaarschijnlijk dat daar voor 1 januari nog verandering in komt. De vorige keer dat we geen enkele ijsdag hadden, was 2008. "Het is nog al gebeurd, maar het is zeldzaam", zegt De Troch. Normaal gezien hebben we tijdens een heel jaar gemiddeld 6,5 van die dagen.
Dit jaar zullen we heel waarschijnlijk geen enkele winterse dag hebben in Ukkel. Dat was geleden van 2008
6. Waar staan we wereldwijd met de opwarming?
Als we als referentie dezelfde standaard zouden gebruiken als de Verenigde Naties en het Klimaatakkoord van Parijs, dan zou 2020 specifiek voor België maar liefst 3,3 graden warmer verlopen zijn.
De Belgische opwarming ligt hoger dan de wereldwijde, omdat voor die laatste ook de temperaturen van onze oceanen worden meegenomen, en die hebben een bufferende werking.
De Verenigde Naties gebruiken als referentieperiode bovendien niet het langjarige gemiddelde van 1980 tot 2010, maar de gemiddelden van de pre-industriële periode van 1850 tot 1900. Daarmee vergeleken is de kloof met ons huidige klimaat nog groter.
Volgens die standaard zitten we wereldwijd inmiddels aan 1,2 graden extra, wat dus stilaan richting die fameuze anderhalve graad gaat, de limiet waar we volgens Parijs heel graag onder zouden blijven (want bij een verdere opwarming worden de klimaatextremen nog gevaarlijker). 2020 haalt wellicht de top-3 van warmste jaren ooit wereldwijd.
Midden oktober stelde het KMI nog zijn klimaatrapport voor ons land voor. Daarin staat te lezen dat we naar steeds meer weersextremen zullen evolueren.
In welke mate, dat hangt af van de klimaatinspanningen die we met z'n allen kunnen leveren, om het gebruik van fossiele brandstoffen zoals gas, steenkool en olie te verminderen.
Bekijk hier het weerbericht van deze middag, waarin Frank Deboosere het had over het jaar 2020: "De term 'warm voor de tijd van het jaar' hebben we nog nooit zo vaak gebruikt als dit jaar":
