Waarom we beter "die" zeggen in plaats van "hij/zij"

Eind februari las ik op de Instagram-pagina van VRT NWS de titel "'Potato Head' is nu genderneutraal". De personages Mr. en Mrs. Potato Head uit "Toy story" zijn vanaf nu non-binair. Dat wil zeggen dat Mr. en Mrs. Potato Head zich niet meer thuis voelen binnen de binaire categorieën van man of vrouw. Fabrikant Hasbro laat kinderen aan de hand van 42 losse onderdelen zelf de speelgoedfiguren samenstellen, los van gender en geslacht. Potato Head zal vanaf nu niet meer in één genderhokje gestoken kunnen worden. 

Een goede zaak, lijkt mij. Want heb je er trouwens al eens over nagedacht? Hoe we als maatschappij mannelijke voornaamwoorden - zoals het woord hij of zijn - veelvuldig in algemene zin gebruiken terwijl we niet weten over wie we spreken. Denk bijvoorbeeld aan Bijbelse geschriften en zelfs de huidige wetgeving, waarbij enkel mannelijke voornaamwoorden gebruikt worden. Dit komt omdat gender een sociale constructie is en mannelijkheid in onze samenleving gezien wordt als dominant. Het gebruik van mannelijke persoonsvormen in teksten waarin het geslacht eigenlijk onbekend is, is niet genderinclusief en bovenal seksistisch. 

Ook het gebruik van vrouwelijke voornaamwoorden is niet geheel inclusief. Uit een studie van Prof. Dr. Joz Motmans uit 2018 bleek dat 22% van alle transgender personen zichzelf als non-binair identificeert in België. In de VS omschrijft 33% zich als non-binair en in de EU is dat 36%.

Wat blijkt? In de praktijk is het moeilijk om zo door het leven te gaan. Denk maar aan alle officiële documenten waar men je geslacht vraagt en je enkel kan kiezen tussen ‘man’ of ‘vrouw’. Maar hoe je het ook draait of keert, we passen allemaal onbewust niet-inclusief en/of seksistisch taalgebruik toe.

De oplossing? Genderinclusief taalgebruik. Genderinclusief taalgebruik is de sleutel tot niet-seksistische, inclusieve en gendergelijke communicatie. Het vermijdt namelijk woorden die als discriminerend, bevooroordeeld of hoogmoedig worden ervaren door bepaalde groepen. Het maakt komaf met genderstereotypering en brengt sociale verandering teweeg. Dit alles is dan ook de reden van mijn pleidooi en waarom we beter ‘die’ zeggen in plaats van ‘hij/zij’.

Om genderinclusief te communiceren, bestaan er genderneutrale voornaamwoorden. Spreken we over een persoon in het algemeen, zoals in bijvoorbeeld vacatures, pas dan genderneutrale voornaamwoorden toe en gebruik ‘die’ in plaats van ‘hij/zij’. Spreken we over een specifiek persoon, gebruik dan de voornaamwoorden die de persoon zelf verkiest. 

Genderneutrale voornaamwoorden worden als volgt toegepast:

• Die vervangt hij en zij
• Hen vervangt hem en haar
• Hun vervangt zijn en haar

In de praktijk kan het nog een stuk verder gaan dan enkel genderneutrale voornaamwoorden toe te passen. Zo besteden steeds meer luchtvaartmaatschappijen aandacht aan genderneutraliteit. Zowel Air Canada, EasyJet als Japan Airlines voerden onlangs een genderneutrale begroeting in. Deze luchtvaartmaatschappijen schrappen het klassieke  “ladies and gentlemen” en spreken hun reizigers voortaan aan met “welkom iedereen” of simpelweg “beste reizigers”. Zo willen ze een positieve sfeer creëren en iedereen met respect behandelen. Japan Airlines besliste ook al dat hun ‘vrouwelijk’ personeel niet meer verplicht wordt om een rok en hoge hakken te dragen. 

Ik heb het in dit opiniestuk niet over ‘politieke correctheid’. Genderinclusief taalgebruik is een redactionele uitdaging. Taal heeft namelijk een grote invloed op de houding, het gedrag en de opvattingen van mens en maatschappij. Pas sinds een aantal jaar begint  bij ons het begrip ‘non-binariteit’ ingeburgerd te geraken. Nochtans is ‘non-binariteit’ niets nieuws. Zo vertelde journalist en documentairemaker Filip Tielens dat het eigenlijk eeuwenoud is. In verschillende (prekoloniale) culturen identificeerden mensen zich namelijk niet per definitie als man óf vrouw.

Moeten media formele richtlijnen inlassen rond genderinclusie? Moeten de media (mee) een leidende rol spelen in de evolutie van maatschappelijk taalgebruik? Naar mijn mening wel. Het woord 'die' als genderneutraal voornaamwoord verdient hoe dan ook opwaardering. Hier bedoel ik niet mee dat we nooit meer 'hij' of 'zij' mogen gebruiken. Ik heb het vooral over situaties waarin het geslacht en gender onbekend blijven. Wie weet praten we binnen 20 jaar helemaal niet meer over 'hem' en 'haar'. Maar voor het zover is, gebruiken we dus beter genderneutrale voornaamwoorden. Dit is slechts een kleine aanpassing, maar maakt een wereld van verschil.