Nieuwe daklozentelling: "Cijfers liggen stuk hoger dan verwacht, 1 op de 5 is tussen 18 en 25 jaar"

In België waren er tot nu toe geen overkoepelende statistieken over dak- en thuislozen bekend. De Koning Boudewijnstichting vroeg daarom aan onderzoekers van LUCAS  KU Leuven en ULiège een uniforme telling te houden in een aantal steden, als een soort precedent voor verder onderzoek. Op 29 en 30 oktober 2020 organiseerden de onderzoekers een eerste telling in de steden Aarlen, Luik, Gent en in de provincie Limburg. Ze werkten daarvoor intensief samen met het Steunpunt tot Bestrijding van Armoede, Bestaansonzekerheid en Sociale Uitsluiting, lokale besturen en 120 organisaties - zoals OCMW's en opvangcentra - die met dak- en thuislozen in contact komen.

Bekijk het verslag uit "Het Journaal" hier en lees voort onder de video:

De resultaten van die telling werden vandaag bekendgemaakt, samen met die van de stad Leuven en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Leuven voerde in februari 2020 al een telling uit en Bruss'Help hield op 9 november vorig jaar zijn tweejaarlijkse telling.

Door de nauwe samenwerking met lokale organisaties kon niet enkel het aantal dak- en thuislozen in kaart gebracht worden, maar ook hun profiel en leefsituatie.

"Dak- en thuisloosheid is in eerste instantie niet enkel een grootstedelijk probleem", stelt Koen Hermans, professor aan de KU Leuven en expert in het realiseren van daklozentellingen. "Onze cijfers tonen aan dat ook in de kleinere steden als Aarlen mensen zich in deze situatie bevinden. Een groot deel van de ondervraagden leeft zelfs al meer dan een jaar zonder eigen woning."

Opvallend is dat Bruss'Help in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een stijging van bijna 28% van het aantal dak- en thuislozen -  volwassenen en kinderen samen - ziet in vergelijking met 2018. "Het probleem treft dus steeds meer mensen en dat is een tendens die je in heel Europa ziet", aldus François Bertrand, directeur van Bruss'Help.

De telling bracht daarnaast verdoken dak- en thuisloosheid aan het licht. "De mannen die je op straat ziet slapen, zijn slechts een topje van de ijsberg", vertelt Koen Hermans. "Behalve in Luik slaapt tussen de 26,8 en 38,4% van deze mensen tijdelijk bij familie of vrienden. Dat zijn de zogenoemde "sofaslapers". Je hebt ook mensen die slapen in kraakpanden, auto's en garages, of in opvangcentra. Dan heb je nog personen die bijna een instelling kunnen verlaten zonder woonoplossing en mensen die dreigen uit huis gezet te worden. Door samen te werken met tal van organisaties en vrijwilligers hebben we die verdoken thuisloosheid kunnen opsporen."

De resultaten tonen bovendien een vervrouwelijking en verjonging van dak- en thuislozen aan. In de onderzochte Vlaamse en Waalse steden is ongeveer 30% van de dak- en thuislozen vrouw. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ligt dat aantal meer verdeeld: 47,2% is man, 20,9% is vrouw, 0,1% is transgender en 14,3% is onbepaald. "Het stereotype van de dakloze alleenstaande man klopt dus niet helemaal", stelt Hermans, "Je ziet ook veel dakloze gezinnen, met één of beide ouders."

Verontrustend is dan ook het aantal kinderen en jongeren die geteld zijn. Bruss'Help zag het aantal kinderen van 600 in 2018 naar 933 in 2020 stijgen. In Gent zijn het er bijvoorbeeld 401 en in Luik 78. In de grote steden brengen kinderen de nacht door op straat of in bijvoorbeeld kraakpanden.  Andere kinderen leven samen met hun ouder(s) in niet-zichtbare dakloosheid, bijvoorbeeld tijdelijk bij familie of vrienden. "Opvallend is bovendien dat ongeveer een op de vijf getelde volwassenen tussen de 18 en 25 jaar oud is", benadrukt Hermans.

Ook heeft een relatief groot aandeel van de getelde dak- en thuislozen een migratieachtergrond. In Leuven heb je bijvoorbeeld 62% daklozen met de Belgische nationaliteit ten op zichte van 25,5% niet-Belgen met een tijdelijk verblijfsrecht en 12,4% dat onwettig verblijft in ons land.

Een behoorlijk aantal personen heeft chronische gezondheidsproblemen of een verslaving. "Er is niet noodzakelijk een oorzakelijk verband met hun leefsituatie. Aan de ene kant zijn er ondervraagden met een verleden in de institutionele zorg, bijvoorbeeld jeugdzorg, psychiatrie of gevangenis. Aan de andere kant creëert en versterkt het leven op straat mentale en fysieke problemen", verduidelijk Hermans.

De onderzoekers en andere partners roepen onze overheden nu op een bovenlokaal plan uit te werken om dak- en thuisloosheid in ons land aan te pakken. "Met deze resultaten kan een gericht en effectief beleid uitgestippeld worden. In de eerste plaats moeten we mensen meer begeleiden bij het vinden van een woning. Maar ook een visie op lange termijn is van belang. We moeten meer inzetten op jeugdhulp en op mentaal welzijn. Dat kan enkel met actie op nationaal en internationaal niveau", zegt François Bertrand van Bruss'help.

De Koning Boudewijnstichting werkte samen met de deelnemende steden en gemeenten een draaiboek uit, dat overal in België kan ingezet worden. Zo kunnen de resultaten nationaal worden vergeleken en opgevolgd. In oktober 2021 zal de Koning Boudewijnstiching met de onderzoekers een nieuwe telling houden in vier andere steden of regio's. De resultaten van het huidige onderzoek kan je meer in detail bekijken via www.kbs-frb.be of www.armoedebestrijding.be.