VS en NAVO trekken al hun soldaten terug uit Afghanistan: hoeveel zijn er, waarom zijn ze er en wat betekent dit?
De Amerikaanse president Joe Biden wil tegen 11 september al zijn militairen terugtrekken uit Afghanistan. Ook de andere NAVO-lidstaten doen dat. Die datum is niet lukraak gekozen: op die dag in 2001 vonden in de VS de terreuraanslagen van 9/11 plaats. Als reactie viel de VS Afghanistan binnen om er de terreurgroep Al Qaeda en de fundamentalistische taliban van de macht te verdrijven.
"Het is tijd om een einde te maken aan de langste oorlog die Amerika ooit gevoerd heeft en om onze troepen naar huis te brengen. Ik ben de vierde Amerikaanse president die de operatie in Afghanistan beheert en ik ga die verantwoordelijkheid niet doorschuiven naar een vijfde."
Bekijk het verslag uit "Het Journaal" hier en lees voort onder de video:
Zo kondigde VS-president Joe Biden vanavond het einde van de Amerikaanse militaire aanwezigheid in Afghanistan aan. Volgens hem is het niet uit te leggen dat die er 20 jaar na de terreuraanslagen van 9/11 in New York en Washington nog aanwezig zijn. Hij wil op 1 mei starten met het terugtrekken van de troepen.
De operaties in Afghanistan zijn de langste militaire inspanning uit de Amerikaanse geschiedenis. De interventie heeft dus bijna 20 jaar lang geduurd en veel geld gekost. Ook de andere NAVO-landen gaan hun militairen terugtrekken. Biden maakte wel duidelijk dat de VS de Afghaanse regering zal blijven steunen. Wellicht zal een onbekend aantal "special forces" aanwezig blijven in Afghanistan.
1. Waarom viel de VS Afghanistan binnen?
Op 11 september 2001 sloegen terreurleider Osama Bin Laden en zijn netwerk Al Qaeda de VS en de wereld met verstomming toen twee gekaapte vliegtuigen zich inboorden in de torens van het World Trade Center in New York. Kort daarop stortten die iconische torens in. Tegelijk bracht een ander toestel schade toe aan het Pentagon -het ministerie van Defensie in Washington- en stortte een ander gekaapt vliegtuig neer in Pennsylvania. (Lees verder onder de foto).
Amerika was in het hart geraakt en een reactie kon niet uitblijven. Die kwam er kort daarop met een militaire interventie in Afghanistan, het land waar Al Qaeda onderdak had gekregen van het fundamentalistische bewind van de taliban. De VS-inval bracht samen met lokale bondgenoten - een bonte alliantie van minderheden zoals de Tadzjieken, Oezbeken en sjiitische Hazara- het talibanregime ten val en er kwam een verkozen regering aan de macht.
Dat maakte echter geen einde aan de oorlog. Sindsdien bleven Amerikaanse militairen en bondgenoten in NAVO-verband in Afghanistan om de nieuwe regering te steunen. De voorbije jaren ligt de nadruk niet zo zeer op vechten dan wel op de opleiding van het nieuwe Afghaanse leger en is het aantal buitenlandse troepen fors verminderd.
Bekijk hieronder hoe "Het Journaal" verslag deed van die invasie op 7 oktober 2001, lees voort onder de video:
2. Hoeveel buitenlandse militairen zijn er nog?
Op het hoogtepunt van de gevechten had voormalig VS-president Barack Obama in 2009 het aantal Amerikaanse strijdkrachten in Afghanistan opgetrokken tot 100.000 tijdens de zogenoemde "surge". Sindsdien is het aantal gestaag afgenomen. Sinds 2014 zijn de gevechtsoperaties overgedragen aan het Afghaanse leger. (Lees verder onder de foto).
Op dit ogenblik zijn er nog ongeveer 2.500 Amerikaanse militairen in het land. Daarnaast zijn er nog 7.000 militairen in NAVO-verband. De meesten zijn Duitsers (1.300) voor de Italianen (895), Britten (750), Roemenen (619) en Turken (600). Er zijn ook nog 72 Belgen actief in Afghanistan. Daarnaast zijn er ook militairen uit landen in een samenwerking met de NAVO zoals de Kaukasische republiek Georgië (860 militairen) en zelfs 233 soldaten uit Mongolië.
Die militairen zijn gelegerd in en rond de hoofdstad Kaboel, maar ook op de belangrijke basis Baghram ten noorden, in Mazar-e-Sharif in het noorden, in Herat in het westen, Kandahar in het zuiden en Laghman in het oosten van Afghanistan. (Lees verder onder de kaart).
3. Waarom vertrekken die troepen?
De buitenlandse troepen zitten al bijna 20 jaar in Afghanistan en voor de Verenigde Staten is dat de langste militaire operatie ooit. Ze is bovendien erg duur, mede door de geïsoleerde ligging van Afghanistan in Centraal-Azië en alle transport moet ook altijd over andere landen. Dat geldt uiteraard ook voor de andere NAVO-troepen.
Het conflict zit in een impasse en daarom had de VS onder ex-president Donald Trump gepoogd om het op een akkoordje te gooien met de taliban. Trump wou zijn troepen in mei al terugtrekken, maar nu neemt Joe Biden de beslissingen en hij kiest voor 11 september. De bondgenoten zullen dat voorbeeld volgen. (Lees verder onder de foto).
4. Was die militaire operatie een succes?
De inval in Afghanistan heeft geleid tot de val van het talibanregime dat uit de grote steden verdreven is. Hoofddoel was echter het verslaan van het terreurnetwerk Al Qaeda. Dat laatste verschool zich in afgelegen gebieden, maar heeft de voorbije jaren aan belang verloren, zeker sinds de uitschakeling van Osama Bin Laden door VS-troepen in Pakistan in 2011 en door de opkomst van het rivaliserende terreurnetwerk IS in 2014.
De VS is er niet in geslaagd om de Afghaanse taliban volledig te verslaan en dat lijkt ook onbegonnen werk. De taliban zijn erg verankerd in het nationalistische gevoel van de Pashtun, de dominante bevolkingsgroep die vooral in het zuiden en het oosten van het land woont. De taliban en andere extremistische groepen controleren nog altijd grote delen van Afghanistan en breiden die controle nog uit.
De essentie van de taliban vermengt een erg conservatieve islamitische visie -vervat in "pashtunwali", wat omschreven kan worden als "de traditionele levenswijze van de Pashtun"- en het nationalisme van die bevolkingsgroep, die ook aanwezig is in buurland Pakistan. De agenda van de taliban is gericht op het eigen land en het eigen volk en niet op een wereldwijde jihadistische revolutie zoals Al Qaeda en IS voorstaan. Dat maakt dat de taliban niet noodzakelijk voor de voeten van de VS lopen en een compromis dus mogelijk is. In de jaren 90 onderhandelden gezanten van voormalig president Bill Clinton zelfs met de taliban over de aanleg van belangrijke olie- en gaspijpleidingen doorheen Afghanistan.
Bekijk hier een bijhorende reportage uit "Terzake" waarin onze oorlogsjournalist Rudi Vranckx op de militaire operatie in Afghanistan terugblikt (en lees voort onder de video):
5. Wat gebeurt er na het vertrek van de VS-troepen?
Succes of mislukking van de militaire interventie in Afghanistan zal bepaald worden door het al dan niet overleven van de regering in Kaboel als de buitenlandse troepen vertrokken zijn.
Het Afghaanse leger omvat honderdduizenden manschappen, maar is niet altijd even efficiënt. Een aantal eenheden doen het goed, andere veel minder. Veel hangt af van de lokale commandanten en van de steun die de regering en het leger na de terugtrekking nog krijgen uit het Westen, zowel militair als economisch. Veel van die steun wordt afgeroomd door wijd verspreide corruptie, wat de stabiliteit ondergraaft. Anderzijds zijn de taliban sinds de dood van stichter Mohammad Omar geen monolithisch blok en zijn er ook tal van andere en rivaliserende rebellengroepen actief.
Er is wel een interessant precedent: na de terugtrekking van de Sovjettroepen in 1988 verwachtte iedereen een snelle ineenstorting van het overgebleven communistische regime van dictator Mohammed Najibullah. Diens leger hield echter verrassend goed stand tegen de "mujaheddin" die zich te pletter liepen op de zware wapens van het leger. Het regime slaagde erin om zich te handhaven in het "nuttige Afghanistan", de grote bevolkingscentra en de strategische wegen die hen verbinden. Pas toen na de Koude Oorlog het Westen en Rusland (maar niet Pakistan en Saudi-Arabië) beslisten om wapenleveringen aan de strijdende partijen in Afghanistan stop te zetten, kwam het regime in Kaboel begin 1992 ten val. Het gevolg kent u: totale chaos en burgeroorlog waaruit de taliban naar boven kwamen drijven.
6. Wat met de Belgische troepen?
Er zijn nog zo'n honderdtal Belgische soldaten actief in Afghanistan, net als heel wat materieel. België heeft bij de operaties in Afghanistan altijd nauw samengewerkt met de Duitsers. De Duitsers willen hun troepen en materieel tegen eind augustus weg hebben uit Afghanistan. België zal met Duitsland afstemmen en coördineren. Vanaf maandag worden daar afspraken over gemaakt tussen Duitsland en België.
Bekijk hier toelichting van onze correspondent in de VS Björn Soenens in "Terzake" over de beslissing van Biden:
Bekijk hieronder een uitzending van "De eeuwige oorlog", waarin de conflicten in Afghanistan centraal staan.
