Grote lenteschoonmaak van voorzitter Joachim Coens moet CD&V vernieuwen

Vanavond hebben de leden van de algemene vergadering van CD&V een nieuw mission statement goedgekeurd. Dat is onderdeel van een ruimere hervorming, maar wel het belangrijkste onderdeel ervan. Want de ambities reiken ver: het mission statement moet uitmonden in le nouveau CD&V, ergens in december, wanneer de partij een ideologisch congres organiseert. Eerder schreef Coens al een kerstmanifest in dezelfde richting.

Dat congres in mei moet het "meest vernieuwende" zijn - dixit Coens - sinds 2001. Dat was het jaar van het "vernieuwingscongres" in Kortrijk, waar CVP herdoopt werd tot CD&V, met de bedoeling om de partij klaar te stomen voor de nieuwe eeuw. Vanuit de oppositie bovendien, want daar was CVP beland na de dioxineverkiezingen van 1999.

Zoals iedereen weet is dat niet gelukt: CD&V is weliswaar weer een regeringspartij, maar de cijfers zijn in niets te vergelijken met vroeger. CD&V is een partij die rond de vijftien procent schommelt, en een gat in de lucht springt als ze er twintig zou halen. Het zijn de N-VA en Vlaams Belang die het beste de Vlaamse onderstroom vatten.

Daar moet verandering in komen, denken ze bij CD&V, en dus komen er inhoudelijke bijsturingen. Al is er een geoefend oog nodig om die te herkennen in het mission statement dat Coens nu presenteert. Ooit schreef zijn voorganger Wouter Beke een boekje - de mythe van het vrije ik - en de boodschap daarvan was niet zó anders.

"CD&V gelooft in wat mensen kunnen". Dat is de eerste zin van het statement, en binnen de partij wordt aangestipt dat dat meteen de grootste verandering is. Vroeger was de eerste zin: "Voor ons telt elke mens". Die is nu naar onderen geschoven. Het moet dus wat actiever, mensen moeten meer hun lot in eigen handen nemen, denkt Coens. Je zou kunnen zeggen dat het wat liberaler wordt. 

En ook weer niet. Want om nu te zeggen dat CD&V naar rechts opschuift? Niet meteen. CD&V blijft CD&V, in die zin dat het een en-en-verhaal is. Enerzijds. Anderzijds. Want individuen kunnen enkel presteren als onderdeel van een groter groepsverband, binnen een "wij" - zoals Coens benadrukt. Het is - weerom - allemaal niet zo anders als wat Beke ooit schreef. Niet zo anders ook als wat al sinds de Tweede Wereldoorlog binnen de christen-democratie het personalisme genoemd werd (maar nu niet meer zo mag heten wegens te moeilijk).

Is de hele tekst zo vaag? Ja en nee: want er zijn best wel wat standpunten opgenomen in de tekst die tot controverse kunnen en zullen leiden. Bijvoorbeeld de passage over vluchtelingen en over abortus. "Een mens mag nooit ontmenselijkt, weggestopt of genegeerd worden. Daarbij zijn het de meest kwetsbare mensen, de ouderen en de kinderen, de gehandicapten en het ongeboren leven, de vluchtelingen, de mensen in armoede en zij die het moeilijk hebben, die onze bijzondere aandacht krijgen." 

CD&V wil zich ook wat groener profileren, in een opgefriste versie van het aloude rentmeesterschap. Maar ook die term begrijpt niemand, en dus moest hij op de schop. Het betekent simpelweg dat je de samenleving in goede vorm aan de volgende generaties overdraagt. Voor Coens betekent dat ook dat je de jeugd niet met schulden opzadelt.

Je kunt daaruit afleiden dat CD&V zal pleiten voor een strikte begrotingsdiscipline, maar deze tekst is natuurlijk veel meer een politiek-filosofisch statement dan een lijst van concrete politieke maatregelen. Het is op dit moment nog veel te vroeg om te zeggen wat de precieze vertaling naar beleidsvoorstellen zal zijn.

Eigenlijk borduurt de tekst voort op het werkstuk van de zogenaamde twaalf apostelen, het groepje CD&V'ers onder leiding van (ondertussen) minister van Financiën Vincent Van Peteghem dat voorstellen formuleerde om de partij te hervormen. Dat was net na de niet bijster succesvolle verkiezingen van 2019 - vijftien procent was een historisch dieptepunt. En het moest allemaal wat scherper, duidelijker en vernieuwender. 

Partijvoorzitter Coens, ooit een golden boy van de partij, maar in de jaren vóór zijn verkiezing als partijvoorzitter toch vooral een outsider, is natuurlijk zelf het beste voorbeeld van die vernieuwing - samen met mensen als Annelies Verlinden, Vincent Van Peteghem en Sammy Mehdi, die vanuit het relatieve niets in de regering gedropt werden.

Coens wil verder op die weg, en pleit in de tekst die gepresenteerd werd voor meer vernieuwing. Zo mogen voorzitters maar drie opeenvolgende mandaten meer uitoefenen, moeten de geledingen zichzelf vernieuwen, wordt er meer afstand genomen van de traditionele standen en zullen "gewone" leden meer zeggenschap krijgen. Die zullen kunnen doordringen tot in het partijbestuur zelf, in theorie het hoogste cenakel van CD&V. Zittende parlementsleden worden nu ook geëvalueerd door de partijtop, net zoals in het bedrijfsleven.

Voor de buitenwereld lijkt dat allemaal niet zo belangrijk, heeft dit een hoog politique politiciennegehalte, maar binnen politieke partijen zorgt dit soort van veranderingen doorgaans voor onrust. Iedereen moet zich zorgen maken om zijn plek - plekken waarvan er voor traditionele partijen overigens almaar minder overschieten. En de gevestigde waarden moeten hopen dat er geen nieuwkomer met hun plek gaat lopen.

Want dat is natuurlijk de eindbedoeling: meer frisse gezichten die de score van CD&V kunnen opstuwen. CD&V moet meer een beweging worden, niet louter een partij die rekruteert in het eigen, nauwe kringetje maar ook daarbuiten. Niet zo anders dus als wat velen - met wisselend succes - vòòr Coens al probeerden, het meest recent nog Conner Rousseau van Vooruit.